Fundacjonalizm
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Fundamentalizm epistemologiczny[1], z ang. nazywany też (według części autorów nieprawidłowo[2]) fundacjonalizmem lub fundacjonizmem[3][4] – stanowisko epistemologiczne dotyczące sposobów uzasadniania sądów, zdań czy przekonań składających się na wiedzę. Fundamentalizm głosi, że istnieją sądy bazowe, które stanowią fundament poznania i nie wymagają uzasadnienia za pomocą innych sądów. Przeciwstawnym stanowiskiem jest koherencjonizm, zgodnie z którym nie istnieje klasa uprzywilejowanych sądów, będących podstawą całej wiedzy.
Za fundamentalistów epistemologicznych uznaje się m.in. Arystotelesa, Kartezjusza, Bertranda Russella, Clarence Irvinga Lewisa, czy Rodericka Chisholma[5]. Ich stanowiska różnią się jednak znacznie między sobą.
Fundamentalizm Kartezjusza
Jednym z najbardziej znanych stanowisk fundamentalistycznych jest filozofia Kartezjusza. Starając się odeprzeć sceptycyzm, który podważał możliwość uzyskania wiedzy pewnej, poszukiwał on fundamentalnych i niepowątpiewalnych podstaw wiedzy. Rozważając tę Kartezjusz doszedł do wniosku, że można wątpić we wszystko, co myślę, ale nie sposób wątpić w to, że myślę. W Rozprawie o metodzie (1637) ujmuje to w znanych słowach Cogito ergo sum ("Myślę, więc jestem"). Że myślę, jest ideą jasną i wyraźną, a tym samym nie wymaga dalszego uzasadnienia. Z niej Kartezjusz wyciąga wniosek, że istnieje jako rzecz myśląca oraz szereg kolejnych wniosków.
Fundamentalizm Kartezjusza upadł pod wpływem przeprowadzonej przez Davida Hume'a krytyki idei jaźni (Traktat o naturze ludzkiej 1739). Według Hume'a wszystkie nasze idee pochodzą z doświadczenia, ale żadna z nich nie jest ideą mojego "ja". Zatem stąd, że myślę, nie wynika logicznie, że istnieje jakieś "ja", które myśli. To, co Kartezjusz uznał za niewątpliwe, jest również wątpliwe[6].
Fundamentalizm empirystyczny
Kartezjusz był racjonalistą: sąd bazowy cogito ergo sum jest ideą rozumu. Natomiast z punktu widzenia empiryzmu podstawowym źródłem poznania jest doświadczenie. Stąd fundamentem poznania muszą być zdania bazowe lub zdania protokolarne, czyli raporty z doświadczenia. Te zdania, uzasadnione przez obserwację, służą weryfikacji, potwierdzaniu lub obalaniu hipotez naukowych. Takie stanowisko, zwane neopozytywizmem, pozytywizmem logicznym lub empiryzmem logicznym, zajmowało Koło Wiedeńskie.
Neopozytywizm upadł na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pod wpływem wewnętrznych trudności oraz odkrycia uteoretyzowania obserwacji, czyli nieuchronnej zależności treści obserwacji od przyjętych teorii, oczekiwań a nawet przesądów[7][8].
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.