Francuska okupacja Malty trwała od roku 1798 do 1800. Została zapoczątkowana, gdy Zakon św. Jana poddał się Napoleonowi w czerwcu 1798 roku.
| okupacja wojskowa | |||
| 1798–1800 | |||
| |||
| Dewiza: Liberté, Égalité Wolność, równość | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Data powstania | |||
| Data likwidacji | |||
| Języki urzędowe | |||
| Położenie na mapie Posiadłości francuskie (Malta w kolorze różowym)  | |||
Francuska inwazja na Maltę
19 maja 1798 roku z Tulonu wypłynęła francuska flota, wioząc wojska ekspedycyjne w sile ponad 30 tys. ludzi pod dowództwem generała Napoleona Bonaparte. Celem tej potężnej siły był Egipt; Napoleon pragnął rozszerzyć francuskie wpływy na inne kontynenty oraz zmusić Anglików do zawarcia pokoju w wojnach rewolucyjnej Francji, które rozpoczęły się w roku 1792. Płynąc na południowy wschód konwój zasilony został dodatkowymi transportami w portach włoskich i 9 czerwca o 5:30 przypłynął do Valletty. W owym czasie Malta i sąsiednie wyspy rządzone były przez Zakon św. Jana, stary i wpływowy zakon feudalny, osłabiony jednak przez utratę większości swoich dochodów podczas Rewolucji Francuskiej. Wielki Mistrz Ferdinand von Hompesch zu Bolheim odmówił żądaniom Bonapartego, aby wpuścić do portu w Valletcie całą flotę argumentując, że neutralność Malty daje możliwość zacumowania w porcie jedynie dwóch jednostek.
Po otrzymaniu takiej odpowiedzi Bonaparte natychmiast rozkazał rozpocząć ostrzeliwanie Valletty przez swoje okręty, a 11 czerwca generał Louis Baraguey d’Hilliers rozpoczął operację desantową, w której kilka tysięcy żołnierzy wylądowało w siedmiu strategicznych miejscach na wyspie. Francuscy rycerze Zakonu zdezerterowali, a pozostali nie zorganizowali znaczącego oporu. Około dwóch tysięcy Maltańczyków stawiało opór przez 24 godziny, lecz wycofali się do Valletty, kiedy miasto Mdina zostało zdobyte przez generała Claude-Henri Belgrand de Vaubois. Valletta była wystarczająco mocna, aby wytrzymać długie oblężenie, Napoleon negocjował więc poddanie miasta z Wielkim Mistrzem Hompeschem, który zgodził się przekazać Maltę wraz ze wszystkimi zasobami i bogactwami Francuzom w zamian za posiadłości we Francji i rekompensaty finansowe dla siebie i swoich rycerzy. Bonaparte pozostawił na wyspie garnizon w liczbie 3 tys. żołnierzy z generałem Vaubois na czele, a sam z resztą sił ekspedycyjnych wypłynął 19 czerwca do Aleksandrii.
Reformy Napoleona
Podczas swojego krótkiego pobytu na Malcie Napoleon zatrzymał się w Palazzo Parisio w Valletcie (dziś zajmowanym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych). Wprowadził w życie reformy bazujące na zasadach Rewolucji Francuskiej. Reformy te można podzielić na cztery główne kategorie:
Socjalne
Mieszkańcy Malty zostali obdarowani równością wobec prawa i byli traktowani jak obywatele francuscy. Maltańskie tytuły szlacheckie zostały zniesione a niewolnicy obdarzeni wolnością. Zagwarantowano wolność słowa i pisma, jakkolwiek jedynym pismem był Journal de Malta, wydawany przez rząd. Więźniowie polityczni (w tym Mikiel Anton Vassalli) oraz uczestnicy powstania księży zostali uwolnieni, a społeczność żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi[1].
Administracyjne
Wszystkie posiadłości Zakonu zostały przejęte przez rząd francuski.
Powołano Commission de gouvernement (Komisję Rządową) do zarządzania wyspą, w skład której wchodzili:
- Gubernator Wojskowy: Claude-Henri Belgrand de Vaubois
- Komisarz: Michel-Louis-Étienne Regnaud
- Przewodniczący Komisji Cywilnej: Jean de Boisredon de Ransijat
- Sekretariat Komisarza: Coretterie
- Członkowie:
- Don Francesco Saverio Caruana (kanonik Katedry w Mdinie)
- baron Jean-François Dorell (prawnik)
- dr Vincenzo Caruana (sekretarz arcybiskupa i przewodniczący sądu)
- Cristoforo Frendo (notariusz)
- Benedetto Schembri (sędzia)
- Paolo Ciantar (kupiec)
- Carlo Astor
oraz Commission des domaines (Komisję Własnościową) w składzie:
- Martthieu Poussielgue
- Jean-André Caruson
- Robert Roussel
Nadto Malta została podzielona na kantony i gminy. Każda była zarządzana przez prezydenta, sekretarza i dwóch członków[2].
- Kanton Malty
- Kanton Mdiny, Rabatu i Dingli
- Kanton Żebbuġ
- Kanton Qormi i Luqa
- Kanton Naxxar, Mosty i Għargħur
- Kanton Birkirkary, Lija, Balzan i Attard
- Kanton Siġġiewi, Qrendi i Mqabba
- Kanton Żejtun, Żabbar, Għaxaq i Tarxien
- Kanton Żurrieq, Safi, Kirkop i Gudja
Francuskim Komendantem Gozo został Jean-Louis-Ebénézer Reynier. Wyspa podzielona została na dwie gminy:
Została również utworzona Gwardia Narodowa[1].
Edukacyjne
Zostały utworzone szkoły podstawowe w głównych miastach i wsiach. 60 studentom zezwolono na studiowanie we Francji. Uniwersytet Maltański został przemianowany na Polytecnique i zaczęto tam wykładać przedmioty ścisłe. Faktycznie jednak żadna z tych reform nie urzeczywistniła się ze względu na krótki okres rządów francuskich[1].
Relacje Kościół – Państwo
Obszerne nieruchomości kościelne zostały przejęte przez rząd, poszczególne zakony religijne miały prawo do utrzymania jedynie jednego zgromadzenia żeńskiego każdy. Inkwizycja została zniesiona, a ostatni inkwizytor został wypędzony z wyspy[1].
Niedługo później francuscy żołnierze zaczęli grabić posiadłości kościelne, co stało się jedną z głównych przyczyn powstania maltańskiego przeciwko Francuzom.
Powstanie maltańskie
Francuzi szybko zlikwidowali wszelkie instytucje Zakonu Joannitów, w tym Kościoła katolickiego, z czego Maltańczycy nie byli zadowoleni. Wynikły też problemy natury ekonomicznej i rząd francuski zaprzestał wszelkich wypłat, rozpoczął natomiast wywóz złota i srebra z banków oraz zasobów Zakonu. Posiadłości kościelne zostały ograbione i zmuszono Kościół do ponoszenia kosztów francuskiej ekspedycji do Egiptu. Działalność ta wywołała znaczny gniew wśród głęboko wierzących Maltańczyków. 2 września, w czasie aukcji posiadłości kościelnych, gniew ten wybuchł powszechnym powstaniem, i w czasie kilku następnych dni tysiące maltańskich partyzantów zepchnęło francuski garnizon do Valletty i na teren portu. Valletta została otoczona przez około 10 tys. powstańców pod wodzą Emmanuela Vitale i kanonika Francesco Caruany, lecz forteca była za mocna do zdobycia przez siły nieregularne. Maltańczycy zbudowali fortyfikacje oblężnicze otaczające port, aby móc bombardować Francuzów[3]. Wkrótce przybyła pomoc brytyjska, i w roku 1799 kapitan Alexander Ball został mianowany Cywilnym Komisarzem Malty. Francuski garnizon w Valletcie w końcu, 4 września 1800 roku, skapitulował przed Brytyjczykami i Malta stała się brytyjskim Protektoratem[1].
Gozo
28 października 1798 roku Ball zakończył z sukcesem negocjacje z francuskim garnizonem na sąsiadującej z samą Maltą niewielkiej wyspie Gozo. 217 francuskich żołnierzy zgodziło się poddać bez walki i przekazać wyspę Brytyjczykom, a ci jeszcze tego samego dnia przekazali wyspę w ręce mieszkańców. Archiprezbiter Saverio Cassar rozpoczął zarządzanie wyspą w imieniu króla Ferdynanda III z Sycylii. Gozo pozostało niezależne do czasu, gdy Cassar został pozbawiony władzy przez Brytyjczyków w roku 1801[4].
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
