Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Franciszek Vetulani
polski inżynier Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Franciszek Vetulani[a] (ur. 15 listopada 1856 w Bochni, zm. 11 grudnia 1921 w Warszawie) – polski inżynier meliorant i urzędnik, c. k. radca budowlany, kierownik ekspozytury budowlanej w Tarnowie i Krakowie, nauczyciel, działacz społeczny, członek wydziału i zastępca wiceprezesa okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Krakowie, członek Komisji Fizjograficznej Akademii Umiejętności, dyrektor Departamentu Rolnictwa i Melioracji w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych. Ojciec Stanisława, Zofii, Marii i Cecylii.
Remove ads
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Edukacja
Franciszek Ksawery Vetulani urodził się w 1856 roku w Bochni[2][3]. Był synem Michała Vetulaniego (1806–1879)[2][4], kontrolera w kopalni soli w Bochni[2], i Franciszki z domu Śliwińskiej (1820–1891)[2][5], bratem Romana (1849–1906), Jana (buchaltera Kolei Żelaznej Nadwiślańskiej w Warszawie[6] oraz Towarzystwa Dobroczynności w Warszawie, zm. 31 grudnia 1918 w Warszawie w wieku 76 lat[7][8])[9][10], Anieli i Józefy. Rodzina Vetulanich, wywodząca się z Toskanii, sprowadziła się do Polski w XVIII wieku.
Franciszek Vetulani został ochrzczony w kościele św. Mikołaja w Bochni 8 grudnia 1856 (chrzestnymi byli: Marcin Kępiński, Marian Piach i Franciszek Goldberg)[2]. Ukończył szkołę realną z egzaminem dojrzałości[3] w Bochni[2]. W latach 1873–1878 studiował na Wydziale Inżynierii Akademii Technicznej we Lwowie, uzyskując tytuł inżyniera[1][3] ze specjalizacją melioranta[10]. Zdał II egzamin państwowy[3]. Przed 1897 odbył podróż naukową po Europie, m.in. do Czech i Niemiec[3].
Praca w Tarnowie
Podjął pracę w C. K. Wydziale Krajowym we Lwowie, organie wykonawczym Sejmu Krajowego Galicji. Na początku 1887 roku, jako inżynier asystent biura melioracyjnego, stanął na czele kierownictwa ekspozytury krajowej biura melioracyjnego w Tarnowie i pełnił stanowisko w kolejnych latach[3][11][12][13][14]. Pracując w Tarnowie jako inżynier II klasy, w 1892 został mianowany inżynierem I klasy[15][16]. Zajmował się regulacją rzek, które nie miały obwałowań i stwarzały zagrożenie powodziowe[2], m.in. w 1892 był członkiem komitetu do regulacji rzeki Młynówki w Krakowie[17].
Równolegle z pełnionym stanowiskiem był także nauczycielem rysunków i praktycznego miernictwa w Krajowej Szkole Ogrodniczej w Tarnowie, przeniesionej tam w 1888 z Czernihowa[18]. Był wystawcą na otwartej 23 czerwca 1900 roku drugiej wystawie Tarnowskiego Towarzystwa Ogrodniczego w sali strzelnicy miejskiej[19]. 15 maja 1903 został członkiem wydziału Towarzystwa Rolniczego w Tarnowie[20].
W Tarnowie mieszkał wraz z żoną Katarzyną z domu Ipohorską-Lenkiewicz oraz dziećmi, w domu przy ul. Klikowskiej (obecnie Chopina 8), który sam wybudował[2][17][b].
Lata krakowskie i lwowskie
Jako kierownik tarnowskiej ekspozytury został przeznaczony na stanowisko kierownika krakowskiej ekspozytury, w której okręgu na 1904 rok zaplanowano budowę kanału Kraków-Dziedzice. W lipcu 1903 wraz z grupą czterech inżynierów Krajowego Biura Melioracyjnego został skierowany przez Wydział Krajowy na wyjazd zagraniczny do Pragi i Berlina celem przestudiowania rzek i kanałów spławnych[21]. Około 1904–1905 roku Vetulaniowie sprzedali dom w Tarnowie i przenieśli się do Krakowa[17].
W 1905 roku Franciszek Vetulani został wybrany kandydatem na współpracownika Komisji Fizjograficznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Akademii Umiejętności w Krakowie[22], i co najmniej od 1 lipca 1905 roku był członkiem tej Komisji[23], pozostając nim przez kolejne lata[24][25][26][27]. W 1906 brał udział w robotach przy przebudowie Zamku Królewskiego na Wawelu[9]. 22 marca 1907 został członkiem wydziału i zastępcą wiceprezesa okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Krakowie[28]. W 1911 Franciszek Vetulani jako starszy inżynier był kierownikiem ekspozytury budowlanej w Krakowie[29][30].
W 1912 przeniósł się z rodziną do Lwowa[2][17], a w 1914 w związku z wybuchem I wojny światowej kolejno do swojego domu letniego w Dolinie Kościeliskiej i do Zakopanego[17]. Tam w 1915 w wyniku choroby nowotworowej zmarła jego żona[2][17].
Ostatnie lata: powrót do Tarnowa i wyjazd do Warszawy
W 1916 Franciszek Vetulani powrócił do Tarnowa, gdzie został kierownikiem ekspozytury budowlanej[2]. Został prezesem tarnowskiej ekspozytury Centrali dla Odbudowy Galicji, założonej we Lwowie w czerwcu 1916[31]. Kierował odbudową wsi i miasteczek zniszczonych w czasie działań wojennych[2]. Uzyskał tytuł c. k. radcy budowlanego[32][33]. Do 1918 był członkiem Biura Melioracyjnego w austro-węgierskiej Kancelarii Komisji Krajowej[34]. Działał w oddziale tarnowskim Polskiego Towarzystwa Politechnicznego z siedzibą we Lwowie, w ramach PTP w 1917 wygłaszał odczyty pt. O odbudowie kraju[35]. Dzięki jego obywatelskiej inicjatywie C. K. Namiestnictwo przyznało kredyty na budowę szkół barakowych w Pogórskiej Woli, Łące Siedleckiej, Golance i Wołowej ad Tuchów, gdzie pierwotne budynki szkolne uległy spaleniu po inwazji wojennej[32].
Z tego okresu wspominał go w swoich pamiętnikach Wincenty Witos[c], który odwiedził budowę kierowaną przez Franciszka Vetulaniego wkrótce po zgłoszeniu w Kole Polskim austriackiej Rady Państwa rezolucji niepodległościowej Polaków, i potwierdzeniu jej przez tzw. „Koło Sejmowe” w Krakowie[d], co wywołało represje ekonomiczne rządu austriackiego wobec galicyjskich chłopów i robotników budowlanych.
Inż. Vetulani był bardzo uradowany z mojej wizyty, a jeszcze więcej z uchwały krakowskiej. Stwierdził, że mu rzeczywiście wstrzymano kredyty i robiono rozmaite trudności. Sądził jednak, że je potrafi przełamać. Świeżo wrócił z Krakowa i ma dane, że będzie wnet w stanie swoje zobowiązania co do chłopów spełnić. Uważa jednak, że interwencja Koła Polskiego jest pilna i konieczna. Spodziewając się, że u niego będę przygotował mi nawet potrzebny materiał. O staroście mówił niewiele, uważając go za spryciarza, który na dwóch stołkach doskonale siedzi[36].
Witos podał także, że inż. Vetulani jako kierownik tarnowskiej ekspozytury przyczynił się do odbudowy kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Wierzchosławicach po zniszczeniach z I wojny[37].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Franciszek Vetulani był dyrektorem Departamentu Rolnictwa i Melioracji[38] w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych[10]. Publikował prace na temat reformy rolnej[39].
Zmarł 11 grudnia 1921 w Warszawie[40]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[e][41].
Rodzina
Jego żoną była Katarzyna z domu Ipohorska-Lenkiewicz herbu Kotwicz[42] (ur. 18 stycznia 1868 w Samborze, zm. 15 września 1915 w Zakopanem[43][44]), córka starosty samborskiego, szambelana cesarskiego Inocentego Panteleona Ipohorskiego-Lenkiewicza i Ludwiki z domu Bobrownickiej[42], od 1871 pasierbica Karola Kaczkowskiego, z wykształcenia nauczycielka, zajmowała się domem[10].
Ich dziećmi byli:
- Stanisław (1892–1966), nauczyciel w liceum w Bielsku-Białej,
- Zofia (1893–1981), urzędniczka Ministerstwa Spraw Wewnętrznych II RP i administracji terenowej PRL[45],
- Maria (1898–1944), uczestniczka walk o niepodległość Polski[30][46],
- Cecylia (1908–1980), historyczka sztuki[10].
Franciszek Vetulani po śmierci swojego brata Romana, pracując we Lwowie, pełnił rolę opiekuna dla swego bratanka Tadeusza, kształcącego się w gimnazjum w Sanoku[47].
Remove ads
Publikacje
Rodzina
| Michał Vetulani | Franciszka Śliwińska | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jan Vetulani | Matylda Pisz | Roman Vetulani | Elżbieta Kunachowicz | Franciszek Latinik | Franciszek Vetulani | Katarzyna Ipohorska-Lenkiewicz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eugeniusz Vetulani | Kazimierz Vetulani | Zygmunt Vetulani | Tadeusz Vetulani | Maria Godlewska | Adam Vetulani | Irena Latinik | Zofia Vetulani | Bohdan de Nisau | Maria Vetulani de Nisau | Cecylia Vetulani | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Armand Vetulani | Wanda Vetulani | Zygmunt Vetulani | Grażyna Małgorzata Świerczyńska | Krystyna Vetulani-Belfoure | Jerzy Vetulani | Maria Pająk | Witold de Nisau | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Agnieszka Vetulani-Cęgiel | Maria Vetulani | Charles Belfoure | Marek Vetulani | Tomasz Vetulani | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Remove ads
Uwagi
- Właśc. Franciszek Ksawery Adam Vetulani[1]. W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Franz Vetulani”.
- W późniejszych latach w budynku tym działało Przedszkole Publiczne Nr 3. Zob. Przedszkole Publiczne Nr 3 w Tarnowie. bip.malopolska.pl. [dostęp 2020-04-26].
- W indeksie mylnie podano „Roman Vetulani”.
- Włodzimierz Tetmajer zgłosił w Kole Polskim rezolucję stwierdzającą, że jedynym dążeniem Polaków jest odzyskanie niepodległego państwa. 28 maja 1917 roku rezolucja została zatwierdzona uchwałą przez tzw. „Koło Sejmowe” w Krakowie.
- W kwaterze 218, rząd 3, numer 27.
- Wykaz niekompletny.
Remove ads
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads