Fortalicja Szafrańców w Seceminie

Fortalicja Szafrańców w Seceminie – relikty obronnej siedziby możnowładczej (fortalicji) rodu Szafrańców^[1] zlokalizowane w zachodniej części Secemina w województwie świętokrzyskim (powiat włoszczowski), w pobliżu kościoła św. Katarzyny i św. Jana Apostoła, na zachód od rynku, wśród pozostałości parku z XVIII wieku^[2]. Stanowi jeden z trzech najstarszych obiektów w obrębie układu urbanistycznego Secemina^[3].

Fortalicja Szafrańców w Seceminie

Rekonstrukcja fortalicji
Państwo	Polska
Miejscowość	Secemin
Adres	ul. Kościelna
Typ budynku	fortalicja
Ukończenie budowy	późne średniowiecze
Zniszczono	1752
Pierwszy właściciel	ród Szafrańców
Kolejni właściciele	Czarnoccy, Lohmanowie
Położenie na mapie gminy Secemin Fortalicja Szafrańców w Seceminie
Położenie na mapie Polski Fortalicja Szafrańców w Seceminie
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Fortalicja Szafrańców w Seceminie
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego Fortalicja Szafrańców w Seceminie
50°46′08,9310″N 19°50′00,5489″E

Relikty mają formę czworokątnego, wyraźnego kopca o wymiarach majdanu około 50 x 50 metrów, wyniesionego w stosunku do poziomu otaczającego gruntu od 0,5 do prawie 3 metrów. Kopiec otacza szeroka na 9-23 metry fosa, która jest i była w przeszłości nawodniona (kiedyś łączyła się ze stawem)^[3]. W północnej części kopca ród Czarnockich około 1752 wzniósł drewniany dwór, który oparł się na murowanych piwnicach fortalicji oraz takim samym cokole (wówczas rozebrano pierwotną fortalicję). Obiekt ten przebudowano w 1878 z inicjatywy rodziny Lohmanów na kamienny^[2]. Został on rozebrany w 1975^[3].

Przeprowadzone w 2004 przez Czesława Hadamika i Jacka Koja badania archeologiczne wykazały, że siedziba obronna pochodzi z okresu późnego średniowiecza. Opis lustratorów podatkowych z 1540 określił obiekt jako fortalicium, curia et praedium. Wykopaliska pozwoliły odkryć kamienny mur fundamentowy o wymiarach 10 x 13,5 metra, stanowiący element wieży mieszkalno-obronnej, a także pokłady miału ceglanego, świadczące o tym, że istniał tu piec do wypalania cegieł poprzedzający budowę fortalicji, gdzie być może wypalano cegłę do budowy kościoła parafialnego (jego konsekracja nastąpiła w 1402)^[2].

Czesław Hadamik opisał historię założenia następująco: siedziba ta ewoluowała [...] od późnośredniowiecznego modelu „wieży na kopcu” w kierunku „dworu na kopcu” i nowożytnej fortalicji, cały czas zachowując, a nawet powiększając swoje walory obronne przy jednoczesnym zwiększeniu walorów rezydencjonalnych^[3].

Zaniedbany teren z zarośniętą fosą uporządkowano i udostępniono turystom w 2016 (wytyczono ścieżki, zamontowano oświetlenie i przerzucono most nad fosą)^[1].