Fort XI Twierdzy Toruń

Fort XI Twierdzy Toruń (dawny Fort V, następnie Grosser Kurfürst, od 1920 roku im. Stefana Batorego^[1]) – fort artyleryjski przy ulicy Poznańskiej 152^[2].

Fort XI Stefan Batory
Fort V Grosser Kurfürst

nr rej. A/1382 z 7 października 1971
Widok ogólny fortu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Poznańska 152
Typ budynku	fort
Architekt	Hans von Biehler
Rozpoczęcie budowy	1877
Ukończenie budowy	1884
Położenie na mapie Polski Fort XI
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Fort XI
Położenie na mapie Torunia Fort XI
52°59′07,41″N 18°34′23,30″E

Powierzchnia fortu wynosi 4,18 ha^[3].

Historia

Został zbudowany w latach 1879–1884 z betonu i cegły^[1]. Jest to jeden z najstarszych fortów artyleryjskich wchodzących w skład Twierdzy Toruń^[2]. Obiekt miał stanowić umocniony punkt oporu na lewobrzeżnej linii obrony miasta Torunia, ogień mógł docierać do Cierpic, Nieszawki i Gniewkowa^[1]. Koszt budowy fortu wyniósł 2 191 101 marek niemieckich^[4].

Fort był modernizowany w latach 1889–1893, ok. 1905 i w 1914 roku^[2]. W czasie pierwszej modernizacji przykryto sklepienia nad koszarami metrową warstwą betonu, podwyższono wały, by obiekt był odporny na pociski kalibru 150 mm^[1]. W roku 1911 otoczono całość drutem kolczastym^[5]. Do roku 1922 obiekt stał pusty. Następnie przejęło go Wojsko Polskie, które po powierzchownym remoncie wykorzystywało go jako czasowe kwatery dla wojska, przede wszystkim artylerzystów uczestniczących w ćwiczeniach na poligonie toruńskim^[5].

Podczas II wojny światowej wchodził w skład obozu jenieckiego Stalag XXA^[2]. W latach 50. XX wieku fort pozbawiono oskarpowanie fosy^[6]. Po II wojnie światowej obiekt przejął Polmozbyt, później przeszedł na własność prywatną^[7].

Na ścianach fortu zachowały się rysunki jeńców alianckich^[8].

Przypisy

1. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 199.
2. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 74.
3. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 12.
4. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 13.
5. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 200.
6. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 79.
7. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 75, 82.
8. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 78.

Bibliografia

• Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
• Mirosław Giętkowski, Adam Kowalkowski: Forty artyleryjskie Twierdzy Toruń. Toruń: Muzeum Twierdzy Toruń, 2023. ISBN 978-83-66208-29-2.