Fort V Twierdzy Toruń

Fort V Twierdzy Toruń (dawniej III Scharnhorst, obecnie Jan Karol Chodkiewicz) – główny fort artyleryjski przy ulicy Polnej.

Fort V Jan Karol Chodkiewicz
Fort III Scharnhorst

nr rej. A/672 z 5 października 1971
Wejście główne do Fortu
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Polna 9
Typ budynku	fort
Rozpoczęcie budowy	1878
Ukończenie budowy	1884
Położenie na mapie Torunia Fort V Jan Karol Chodkiewicz Fort III Scharnhorst
Położenie na mapie Polski Fort V Jan Karol Chodkiewicz Fort III Scharnhorst
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Fort V Jan Karol Chodkiewicz Fort III Scharnhorst
53°02′34,87″N 18°36′17,09″E

Powierzchnia fortu wynosi 4,26 ha^[1].

Historia

Został wzniesiony w latach 1879–1884^[2] z betonu i cegły na planie pięciokąta jako część północnej linii obrony miasta^{[potrzebny przypis]} oraz obrony linii kolejowej do Grudziądza^[2]. Jej ogień mógł docierać do Łysomic^[2]. Koszt budowy fortu wyniósł 2 434 202 marek niemieckich^[3].

Jest to bardzo dobrze zachowany do naszych czasów standardowy fort główny o zarysie barkanowym, otoczony umocnieniami ziemnymi, z 14 otwartymi stanowiskami artyleryjskimi (bez betonowych umocnień spotykanych w późniejszych konstrukcjach tego typu). Dodatkowe stanowiska położone były na stoku bojowym i umożliwiały ostrzał w promieniu 800 m. Już po 10 latach od zakończenia prac nad fortem musiał on przejść prace modernizacyjne, przede wszystkim przykrycie sklepienia nad koszarami (32 pomieszczenia mieszkalne) metrową warstwą betonu i uzupełnienie roślinności maskującej. Dodatkowo wzniesiono 56 niewielkich budynków magazynowych na przedpolu obiektu. Na północ od fortu zlokalizowano fabrykę amunicji^{[potrzebny przypis]}.

Fort przechodził modernizacje w latach 1889–1893, ok. 1905 i w 1914^[4]. W 1914 roku zamurowano część okien, pozostałe uzupełniając okiennicami pancernymi, wzniesiono trawersy w głównych przejściach wewnętrznych. Obiekt stale pełnił funkcje koszarowe^[5].

Odchodząc z Torunia, wojska niemieckie zabrały większość urządzeń mechanicznych fortu, choć i tak w porównaniu z innymi warowniami toruńskimi zachował on najwięcej pierwotnego wyposażenia^{[potrzebny przypis]}. W latach 1920–1922 stał pusty, od 1922 roku do 1923 roku kwaterowała w nim 1 kompania wartownicza warsztatów amunicyjnych, następnie kompania 63 toruńskiego pułku piechoty^[5]. Polski Zarząd Forteczny dokonał uzupełnienia i remontu instalacji elektrycznej^{[potrzebny przypis]}.

Fort należy do osoby prywatnej^[4].

Przypisy

1. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 12.
2. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 182.
3. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 13.
4. Giętkowski i Kowalkowski 2023 ↓, s. 40.
5. Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 184.

Bibliografia

• Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
• Mirosław Giętkowski, Adam Kowalkowski: Forty artyleryjskie Twierdzy Toruń. Toruń: Muzeum Twierdzy Toruń, 2023. ISBN 978-83-66208-29-2.