Firnis

Firnis (niem. werniks, z łac. vernix, vernisium)^[a] – rodzaj materiału do angobowania wyrobów ceramicznych stosowany w starożytnej Grecji.

Nie mylić z: werniksem.

Przykład greckiej ceramiki pokrytej firnisem (czarnopokostowanej)

Sporządzany z glinki zawierającej tlenek żelaza, zmieszanej z węglanem sodu i węglanem potasu^[1], z dodatkiem wywarów roślinnych, po przefermentowaniu^[2]. Powlekano nim naczynia, następnie suszono, malowano i wypalano. Podczas wypalania firnis ulegał stopieniu, trwale łączył się z podłożem i wskutek redukcji tlenu zyskiwał odpowiednią barwę^[1].

Naczynia wypalano w temperaturze 600–800 °C, kontrolując dopływ tlenu^[3]. Najpierw stosowano atmosferę utleniającą, następnie redukcyjną (w tej fazie tlenki żelaza zawarte w glince przybierały kolor od fioletowego do czarnego). Po tym następował etap utleniający, w którym naczynie otrzymywało lśniącą powierzchnię odporną na wodę^[2].

Technika ta odegrała ważną rolę w malarstwie wazowym w stylu czarnofigurowym i czerwonofigurowym.
Efekt firnisowania ceramiki próbował odtworzyć w XVIII wieku J. Wedgwood w wyrobach czarnej ceramiki bazaltowej^[3].

Uwagi

1. W starszej literaturze polskojęzycznej dotyczącej ceramiki antycznej określany również jako pokost (por. Kazimierz Michałowski, Sztuka starożytna. Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”, 1955, s. 258; Maria L. Bernhard: Wazy greckie [prospekt]. Warszawa: Muzeum Narodowe, 1949).