Fałdopłetwe

Fałdopłetwe^[1], akantody^[1] (Acanthodii) – gromada wymarłych ryb słodkowodnych i morskich łączących cechy późniejszych ryb chrzęstnych i kostnych. Z powodu licznych kolców w płetwach i spodniej części ciała nazywane są czasem kolczastymi rekinami (gr. ákantha oznacza kolec).

Fałdopłetwe

Acanthodii
Owen, 1846
Climatius reticulatus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Podkrólestwo	tkankowce właściwe
Nadtyp	wtórouste
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	fałdopłetwe

Do fałdopłetwych należą najstarsze znane szczątki żuchwowców. Fałdowce pojawiły się we wczesnym sylurze, wymarły w dolnym permie. Były to zwierzęta przeważnie niewielkie, większość nie przekraczała 20 cm długości ciała, nieliczne duże osiągały długość 2 metrów^[2]. Krótka głowa osłonięta była pancerzem kostnych płytek. Otwór gębowy znajdował się w położeniu dolnym. Łuk gnykowy jeszcze się u nich nie wykształcił. Ogon heterocerkalny, budowa szczęk i uzębienie upodabniały je do rekinów. Pomiędzy płetwami piersiowymi i brzusznymi dodatkowe parzyste płetwy, co sugeruje, że być może płetwy parzyste ryb powstały w wyniku podzielenia się fałdu skórnego na brzuchu. Wśród cech zbliżających fałdopłetwe do późniejszych kostnoszkieletowych wyróżnia się skostnienie czaszki, obecność pokrywy skrzelowej i romboidalnych łusek^[2].

Płetwy były inaczej wykształcone niż u ryb współczesnych. Wszystkie, poza ogonową, rozpięte były na masywnych kolcach, będących prawdopodobnie zabezpieczeniem przed innymi, większymi drapieżnikami. Fałdopłetwe najpierw zamieszkiwały morza, później przystosowały się do życia w wodach słodkich.

W gromadzie wyróżnia się rzędy^[3]:

• †Climatiiformes
• †Ischnacanthiformes
• †Acanthodiformes

Pozycja filogenetyczna fałdopłetwych w obrębie żuchwowców pozostaje niepewna; z różnych analiz filogenetycznych wynika, że mogą one stanowić grad ewolucyjny obejmujący przodków ryb chrzęstnoszkieletowych^[4], grad ewolucyjny obejmujący przodków zarówno ryb chrzęstnoszkieletowych, jak i kostnoszkieletowych^[5], lub też stanowić monofiletyczną grupę siostrzaną do ryb chrzęstnoszkieletowych^[6].

Przykładowym przedstawicielem fałdopłetwych jest kopalny rodzaj Climatius, czy Acanthodes.