Loading AI tools
polski polityk Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugeniusz Jagiełło (ur. 18 grudnia 1873 w Warszawie, zm. 19 sierpnia 1947 tamże) – robotnik, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej – Lewicy, poseł do Czwartej Dumy (1912-1917). Był jedynym posłem socjalistycznym z obszaru Królestwa Polskiego w Dumie Państwowej.
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Deputowany do IV Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego | |
| Okres |
od 1912 |
| Przynależność polityczna | |
Eugeniusz Jagiełło urodził się 18 grudnia 1873 roku w Warszawie jako syn Józefa, robotnika. Po ukończeniu trzyletniej szkoły początkowej w Warszawie pracował jako tokarz w Lublinie, Kijowie oraz w Warszawie, gdzie przez pewien czas prowadził swój własny warsztat przy ul. Leszno 75. Prawdopodobnie należał wówczas do Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1906 roku Jagiełło był działaczem PPS-Lewicy. Według wywiadu carskiej Ochrany w 1908 jeździł w sprawach organizacyjnych do Wiednia i przyjmował u siebie emisariuszy[1].
W kwietniu 1912 na XI Zjeździe PPS-Lewicy w Opawie podjęto decyzję o udziale partii w wyborach do IV Dumy. W przyjętej uchwale wskazano, iż szanse wyborcze z uwagi na prawo wyborcze są nikłe:
Pomimo to partia weźmie czynny udział w wyborach w pierwszej linii po to aby wyzyskać okres wyborczy, okres ogólnego poruszenia politycznego, dla agitacji na rzecz swoich haseł i zasad dla uświadamiania i organizowania mas[2].
W sierpniu tego roku wraz z żydowską partią socjalistyczną Bund utworzono komitet wyborczy Zjednoczenia Socjalistycznego. Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy nie odpowiedziała na propozycję wspólnego bloku. PPS-Frakcja Rewolucyjna bojkotowała te wybory (tak jak i poprzednie). W specjalnej ulotce Komitet Zjednoczenia Socjalistycznego ogłosił swoje żądania. Postulował ogłoszenie demokratycznej republiki, która zabezpieczała by władzę narodu i dawała pełnię wolności obywatelskiej. Domagał się demokratycznego miejscowego i prowincjonalnego samorządu i częściowej autonomii dla Polski. Optował za opracowaniem i wprowadzeniem w życie szerokiej ustawy robotniczej, która określałaby dzień pracy na 8 godzin, gwarantowała państwowe ubezpieczenie dla wszystkich pracowników i nieprzerwany cotygodniowy 42 godzinny wypoczynek z zabezpieczeniem możliwości sobotniego wypoczynku dla żydowskich robotników i pracowników umysłowych. Wśród innych żądań znalazły się takie postulaty, jak: zmiana specjalnie żydowskich ograniczeń, zmiana wykluczających praw, przede wszystkim skasowanie linii osiadłości, narodowo-kulturalna autonomia, równouprawnienie językowe i narodowe na zebraniach oraz w związkach, szkole, sądzie i instytucjach państwowych i miejscowych, przerwanie prześladowań za przestępstwa polityczne, skasowanie sądów wojennych i stanów wyjątkowych, zupełna amnestia dla tych, co ucierpieli w walce o wolność, nietykalność osób, wolność koalicji, związków i zgromadzeń, powszechne nauczanie, zmiana armii stałej na narodową obronę krajową, oddzielenie kościoła od państwa, podatek od dochodu, wielka reforma rolna[3].
Wybory odbywały się w czterech kuriach wyborczych: chłopów, właścicieli ziemskich, mieszkańców miast i robotników fabrycznych. Wyborcy głosowali na przedstawicieli (elektorów), którzy następnie wybierali posłów. W Warszawie wyłoniono 80 przedstawicieli, w tym 3 elektorów w kurii robotniczej[4]. Następnie przedstawiciele wybierali jednego posła. Eugeniusza Jagiełłę zgłosili robotnicy z zakładów metalowych „Borman i Szwede” z ul. Srebrnej, gdzie pracował[5], lub według innej wersji z fabryki Orthweina i Karasińskiego[6]. Nie był pierwszoplanowym działaczem, ale spełniał wymogi ordynacji wyborczej, ponieważ nie był karany za nieprawomyślność, ani nie był notowany przez policję[6]. Początkowo zwlekał ze zgodą na kandydowanie bojąc się, że nie podoła obowiązkom posła. Został jednak w lipcu na wyjeździe w Wiśle przekonany przez Marię Koszutską, Stefana Królikowskiego i Annę Dębowską, którzy jednocześnie podjęli się dokształcania kandydata[6].
W wyborach pełnomocników komitetów wyborczych w Warszawie socjaliści zdobyli 42 miejsca (PPS-Lewica – 27, SDKPiL – 14, Bund – 1), 20 zdobyło Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, „Koncentracja Narodowa” (tzw. secesja) – 8 miejsc, zaś bezpartyjni – 18. W wyborach wyborców w kurii robotniczej 1 mandat zdobyła PPS-Lewica, zaś 2 – SDKPiL[7].
Na jedno miejsce poselskie zgłoszono kandydatów: Romana Dmowskiego z ramienia SND, Jana Kucharzewskiego – z „Koncentracji Narodowej” i Eugeniusza Jagiełłę – ze Zjednoczenia Socjalistycznego. Tymczasem wśród wyborców wybierających posłów było 46 głosów żydowskich i 34 chrześcijan. W dniu wyborów Kucharzewski otrzymał 33 głosy, zaś Jagiełło – 43 głosy[3].
Jagiełło zyskał przeważnie głosy elektorów pochodzenia żydowskiego oraz Polaków z kurii robotniczej. Wyborcy żydowscy chcieli oddać mandat ze stolicy Polakowi, a ponieważ nikt spośród kandydatów nie zapewniał im równouprawnienia w samorządzie miejskim, postanowiono oddać głosy elektorskie na Jagiełłę[8]. Wybór był dość sporym zaskoczeniem, gdyż z uwagi na kurialny system wyborczy nie oczekiwano zwycięstwa ze strony przedstawiciela robotników. Dlatego też nie kandydowali najważniejsi działacze. Według niektórych relacji, gdy zorientowano się o możliwości jego wyboru, PPS-Lewica rozważała nawet początkowo wycofanie kandydata, do czego jednak nie doszło[9].
Wybór Jagiełły wywołał dwojakie reakcje. Z jednej strony narodowa demokracja rozpoczęła olbrzymią kampanię bojkotu Żydów pod hasłem „swój do swego po swoje”[10]. Pod patronatem Romana Dmowskiego powstało pismo „Gazeta poranna – 2 grosze”, poświęcona całkowicie propagandzie bojkotu[11]. Posła Jagiełłę wskazywano jako posła żydowskiego. Z drugiej strony poseł był atakowany przez obie frakcje Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy jako niereprezentujący robotników polskich[12].
W Dumie Jagiełło został przyjęty do frakcji Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, pomimo zastrzeżeń bolszewików, którzy obawiali się utraty wpływów. W dotychczasowej frakcji było 13 posłów (7 mienszewików i 6 bolszewików). Pod naciskiem mienszewików otrzymał głos decydujący w sprawach działalności Dumy oraz wyłącznie doradczy w sprawach dotyczących SDPRR, choć bolszewicy uznawali, iż powinien otrzymać tylko głos doradczy we wszystkich kwestiach[13]. W listopadzie 1913 doszło do rozłamu we frakcji, zaś za jedną z przyczyn bolszewicy wskazywali przyjęcie Jagiełły wbrew ich stanowisku[14]. Po rozłamie Jagiełło pozostał we frakcji mienszewików. Posłowie Koła Polskiego w Dumie bojkotowali Jagiełłę (uważano, że wejście do frakcji socjaldemokratycznej jest zdradą sprawy polskiej)[15], co znalazło potwierdzenie w uchwale z dnia 29 listopada 1912 roku, podjętej na wniosek Feliksa Raczkowskiego.
W Dumie Eugeniusz Jagiełło wygłosił osiem przemówień:
Był delegatem PPS-Lewicy na Międzynarodowy Kongres Socjalistyczny w Bazylei we wrześniu 1912, lecz na obrady nie pojechał. W grudniu 1913 uczestniczył w III Ogólnokrajowej Konferencji PPS-Lewicy w Krakowie. W czasie I wojny światowej Jagiełło został zmobilizowany i wziął udział w walkach jako żołnierz armii carskiej. Dostał się do niewoli austriackiej. W 1918 roku powrócił do Polski, podejmując ponownie pracę w zakładach metalowych w Warszawie. Działał w ruchu związkowym, lecz nie brał już znaczącego udziału w życiu politycznym. Zmarł 19 sierpnia 1947 w Warszawie[1].
Ówczesny działacz PPS-Lewicy Adam Pragier krytycznie po latach oceniał działalność Jagiełły jako pozbawionego talentu i zaradności:
Więc próbowaliśmy przynajmniej pisać dla niego przemówienia i materiały, które pozwoliłyby mu jako tako orientować się w świecie i w Rosji, a zwłaszcza w jego bezpośrednim środowisku w Dumie. Ale i to się okazało beznadziejne, bo Jagiełło nie znał dostatecznie języka. (...) Więc trzeba było w końcu pozostawić biednego Jagiełłę jego niewesołemu losowi, co było tym przykrzejsze, że był to człowiek dobrej woli, który czuł się bardzo nieswojo w sytuacji, w jakiej mimowoli się znalazł[16]
Zupełnie inną ocenę przedstawił członek Centralnego Komitetu Robotniczego PPS-Lewicy Witold Trzciński, który wskazywał na dużą aktywność społeczną posła m.in. w zakresie uwalniania aresztowanych robotników w gazowni u Aronowicza, Antoniego Szczerkowskiego z Pabianic, czy też prób przeniesienia w gorsze miejsce zesłańców z guberni tobolskiej. Według Trzcińskiego dzięki Jagielle uzyskano 5 tys. marek od niemieckich związkowców na pomoc dla strajkujących w Łodzi w styczniu 1914. Trzciński wymienia również aktywność w zakresie pomocy bezrobotnym i aktywność prasową:
To też ten rzekomo poseł „żydowski” zyskuje taką popularność, że bodaj nie ma zebrania robotniczego, na którym by nie inicjowano adresu do niego. Jak ta popularność wzrosła wskazuje, że w piśmie „Życie Warszawskie” rozpisano ankietę wśród czytelników o stosunku tychże do posła Jagiełły. Na 2153 odpowiedzi 1970 tj. 92% wypadło na rzecz Jagiełły[17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
