Eudyptes

	Eudyptes
	Vieillot, 1816
	; Przedstawiciel rodzaju – pingwin złotoczuby (E. chrysolophus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pingwiny
Rodzina	pingwiny
Rodzaj	Eudyptes
	Typ nomenklatoryczny
	Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781
Synonimy
	Chrysocoma Stephens, 1826; Geopega Billberg, 1828; Catarractes Voigt, 1831; Catarrhactes Lesson, 1831; Microdyptes A. Milne-Edwards, 1880; Catadyptes Mathews, 1934; Tasidyptes van Tets & O’Connor, 1983;
	Chrysocoma Stephens, 1826; Geopega Billberg, 1828; Catarractes Voigt, 1831; Catarrhactes Lesson, 1831; Microdyptes A. Milne-Edwards, 1880; Catadyptes Mathews, 1934; Tasidyptes van Tets & O’Connor, 1983;
Gatunki
	6 gatunków – zobacz opis w tekście
	6 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Eudyptes – rodzaj ptaków z rodziny pingwinów (Spheniscidae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australazji, Ameryce Południowej, na wyspach Oceanu Atlantyckiego i Południowego^[9].

Długość ciała 51–76 cm; masa ciała 2–8,1 kg^[9].

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[10] pingwin skalny (E. chrysocome).

Etymologia

Eudyptes: gr. ευ eu ‘drobny’; δυτης dutēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’^[11].
Chrysocoma: gr. χρυσοκομος khrusokomos ‘złotowłosy’, od χρυσος khrusos ‘złoty’; κομη komē ‘włosy’^[12].
Geopega: gr. γεω- geō- ‘ziemny’, od γη gē ‘ziemia’; πηγαζω pēgazō ‘wytryskać’, od πηγη pēgē ‘bieżąca woda’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781.
Catarractes, Catarrhactes: gr. καταρακτης kataraktēs lub καταρρακτης katarrhaktēs ‘nieznany drapieżny ptak morski’ (ale z pewnością nie pingwin)^[14]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[10]: Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781.
Microdyptes: gr. μικρος mikros ‘mały’; rodzaj Eudyptes Vieillot, 1816 (por. δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’)^[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Eudyptula serresiana Oustalet, 1878 (= Aptenodytes chrysocome J.F. Forster, 1781).
Catadyptes: gr. κατα kata ‘ku dołowi’; δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Catarhactes chrysolophus von Brandt, 1837.
Tasidyptes: Tasmania, Australia; gr. δυπτης duptēs ‘nurek’, od δυω duō ‘nurkować’^[17]. Gatunek typowy: Tasidyptes hunteri van Tets & O’Connor, 1983 (ten pingwin jest znany tylko z niepełnych szczątków, ale badania przeprowadzone w 2018 roku^[18] wskazują, że materiał jest sztuczny, złożony z trzech istniejących taksonów: Eudyptes pachyrhynchus, Eudyptes pachyrhynchus robustus i Eudyptula minor novaehollandiae)^[19]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Tasidyptes hunteri van Tets & O’Connor 1983.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[20]:

Eudyptes chrysolophus (von Brandt, 1837) – pingwin złotoczuby
Eudyptes moseleyi Mathews & Iredale, 1921 – pingwin długoczuby
Eudyptes chrysocome (J.F. Forster, 1781) – pingwin skalny
Eudyptes sclateri Buller, 1888 – pingwin szczotkoczuby
Eudyptes pachyrhynchus G.R. Gray, 1845 – pingwin grubodzioby
Eudyptes robustus Oliver, 1953 – pingwin grzebieniasty

Opisano również gatunki wymarłe w pliocenie:

Eudyptes atatu Thomas, Tennyson, Scofield & Ksepka, 2020^[21]
Eudyptes calauina Hoffmeister, Briceño & Nielsen, 2014^[22]

[a]
Nowa nazwa dla Eudyptes Vieillot, 1816.

[1]
L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 67, 70. (fr.).
[2]
J.F. Stephens: Chrysocoma. Gorfou. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 13: Aves. Cz. 1. London: Printed for G. Kearsley, 1825, s. 57. (ang.).
[3]
G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).
[4]
F.S. Voigt: Das Thierreich, geordnet nach seiner Organisation: als Grundlage der Naturgeschichte der Thiere und Einleitung in die vergleichende Anatomie. Cz. 1. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1831, s. 910. (niem.).
[5]
R.-P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d’oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levrault, 1831, s. 644. (fr.).
[6]
A. Milne-Edwards. Recherches sur la faune des régions Australes. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Sixième série. 9 (9), s. 58, 1880. (fr.).
[7]
G.M. Mathews. Description of a new genus for Catarractes chrysolophus Brandt, the Macaroni Penguin. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 55 (382), s. 74, 1934. (ang.).
[8]
G.F. van Tets & S. O’Connor. The Hunter Island Penguin, an Extinct New Genus and Species from a Tasmanian Midden. „Records of the Queen Victoria Museum Launceston”. 81, s. 3, 1983. (ang.).
[9]
D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Penguins (Spheniscidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Eudyptes, DOI: 10.2173/bow.spheni1.01 [dostęp 2024-11-10] (ang.).
[10]
G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 77. (ang.).
[11]
The Key to Scientific Names ↓, Eudyptes [dostęp 2024-11-10].
[12]
The Key to Scientific Names ↓, Chrysocoma [dostęp 2024-11-10].
[13]
The Key to Scientific Names ↓, Geopega [dostęp 2024-11-10].
[14]
The Key to Scientific Names ↓, Catarractes [dostęp 2024-11-10].
[15]
The Key to Scientific Names ↓, Microdyptes [dostęp 2024-11-10].
[16]
The Key to Scientific Names ↓, Catadyptes [dostęp 2024-11-10].
[17]
The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].
[18]
T.L. Cole, J.M. Waters, L.D. Shepherd, N.J. Rawlence, L. Joseph & J.R. Wood. Ancient DNA reveals that the 'extinct' Hunter Island penguin (Tasidyptes hunteri) is not a distinct taxon. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 182 (2), s. 459–464, 2018. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlx043. (ang.).
[19]
The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].
[20]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Spheniscidae Bonaparte, 1831 – pingwiny – Penguins (wersja: 2024-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-10].
[21]
Daniel B.D.B. Thomas Daniel B.D.B. i inni, Ancient crested penguin constrains timing of recruitment into seabird hotspot, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 287 (1932), 2020, s. 20201497, DOI: 10.1098/rspb.2020.1497 (ang.).
[22]
Martín ChávezM.Ch. Hoffmeister Martín ChávezM.Ch., Jorge D. CarrilloJ.D.C. Briceño Jorge D. CarrilloJ.D.C., Sven N.S.N. Nielsen Sven N.S.N., The Evolution of Seabirds in the Humboldt Current: New Clues from the Pliocene of Central Chile, „PLOS One”, 9 (3), 2014, e90043, DOI: 10.1371/journal.pone.0090043, ISSN 1932-6203, PMID: 24621560, PMCID: PMC3951197 (ang.).

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[2] [a]
Nowa nazwa dla Eudyptes Vieillot, 1816.

[Vieillot-1] [1]
L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 67, 70. (fr.).

[Stephens-3] [2]
J.F. Stephens: Chrysocoma. Gorfou. W: G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 13: Aves. Cz. 1. London: Printed for G. Kearsley, 1825, s. 57. (ang.).

[Billberg-4] [3]
G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).

[Voigt-5] [4]
F.S. Voigt: Das Thierreich, geordnet nach seiner Organisation: als Grundlage der Naturgeschichte der Thiere und Einleitung in die vergleichende Anatomie. Cz. 1. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1831, s. 910. (niem.).

[Lesson-6] [5]
R.-P. Lesson: Traité d’ornithologie, ou, Tableau méthodique des ordres, sous-ordres, familles, tribus, genres, sous-genres et races d’oiseaux: ouvrage entièrement neuf, formant le catalogue le plus complet des espèces réunies dans les collections publiques de la France. Bruxelles: Chez F.G. Levrault, 1831, s. 644. (fr.).

[Milne-Edwards-7] [6]
A. Milne-Edwards. Recherches sur la faune des régions Australes. „Annales des Sciences Naturelles, Zoologie”. Sixième série. 9 (9), s. 58, 1880. (fr.).

[Mathews-8] [7]
G.M. Mathews. Description of a new genus for Catarractes chrysolophus Brandt, the Macaroni Penguin. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 55 (382), s. 74, 1934. (ang.).

[vanTets&O’Connor-9] [8]
G.F. van Tets & S. O’Connor. The Hunter Island Penguin, an Extinct New Genus and Species from a Tasmanian Midden. „Records of the Queen Victoria Museum Launceston”. 81, s. 3, 1983. (ang.).

[botw-10] [9]
D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Penguins (Spheniscidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Eudyptes, DOI: 10.2173/bow.spheni1.01 [dostęp 2024-11-10] (ang.).

[gray-11] [10]
G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 77. (ang.).

[12] [11]
The Key to Scientific Names ↓, Eudyptes [dostęp 2024-11-10].

[13] [12]
The Key to Scientific Names ↓, Chrysocoma [dostęp 2024-11-10].

[14] [13]
The Key to Scientific Names ↓, Geopega [dostęp 2024-11-10].

[15] [14]
The Key to Scientific Names ↓, Catarractes [dostęp 2024-11-10].

[16] [15]
The Key to Scientific Names ↓, Microdyptes [dostęp 2024-11-10].

[17] [16]
The Key to Scientific Names ↓, Catadyptes [dostęp 2024-11-10].

[18] [17]
The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].

[Cole&inni-19] [18]
T.L. Cole, J.M. Waters, L.D. Shepherd, N.J. Rawlence, L. Joseph & J.R. Wood. Ancient DNA reveals that the 'extinct' Hunter Island penguin (Tasidyptes hunteri) is not a distinct taxon. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 182 (2), s. 459–464, 2018. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlx043. (ang.).

[20] [19]
The Key to Scientific Names ↓, Tasidyptes [dostęp 2024-11-10].

[Mielczarek&Kuziemko-21] [20]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Spheniscidae Bonaparte, 1831 – pingwiny – Penguins (wersja: 2024-10-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-10].

[atatu-22] [21]
Daniel B.D.B. Thomas Daniel B.D.B. i inni, Ancient crested penguin constrains timing of recruitment into seabird hotspot, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 287 (1932), 2020, s. 20201497, DOI: 10.1098/rspb.2020.1497 (ang.).

[23] [22]
Martín ChávezM.Ch. Hoffmeister Martín ChávezM.Ch., Jorge D. CarrilloJ.D.C. Briceño Jorge D. CarrilloJ.D.C., Sven N.S.N. Nielsen Sven N.S.N., The Evolution of Seabirds in the Humboldt Current: New Clues from the Pliocene of Central Chile, „PLOS One”, 9 (3), 2014, e90043, DOI: 10.1371/journal.pone.0090043, ISSN 1932-6203, PMID: 24621560, PMCID: PMC3951197 (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Eudyptes

Etymologia

Podział systematyczny

Wikiwand in your browser!

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia

Systematyka

Uwagi

Przypisy

Bibliografia