Naramiennik

Naramiennik (także: pagon^[1][2][3], dawniej: epolet, galon) – element odzieży (zwłaszcza mundurów), w postaci paska materiału umieszczonego na wysokości barku. Często wykorzystywany jako miejsce umieszczania oznaki stopnia wojskowego lub przynależności organizacyjnej.

Ten artykuł dotyczy elementu odzieży. Zobacz też: naramiennik (ujednoznacznienie).

Przykłady naramienników: z I połowy XIX wieku i współczesny

Opis

Naramiennik mocowany jest na kurtce mundurowej na wysokości barku (pomiędzy górnym końcem rękawa a kołnierzem). We współczesnych wersjach najczęściej przyszywany od strony ramienia i przypinany guzikiem obok kołnierza. Naramienniki stanowią element umundurowania, na których są umieszczane różnego rodzaju naszywki (paski, gwiazdki, wężyki, prostokąty – belki, krokiewki, diamenty) odróżniające żołnierzy (także policjantów, strażaków, niektórych harcerzy itp.) różnych stopni bądź funkcji, niekiedy także cyfry lub symbole oznaczające przynależność do jednostki (w wojsku szkoły wojskowej, rodzaju służb, pułku lub dywizji, w harcerstwie drużyny lub szczepu).

Naramienniki po raz pierwszy zastosowano w pierwszej połowie XVII w. we Francji jako kokardy, czyli węzły noszone na ramieniu. W Polsce wprowadzono je w XVIII w. pod nazwą szlify lub szlufy^[a]. Od 1755 wykonywane z taśmy srebrnej lub złotej z frędzlą. Od 1778 zaczęto je odrzucać a guziki określały województwo^[4]. W mundurach wojewódzkich sejm 1780 roku skasował szlify^[b]. Od 1789, po dodaniu poprzecznych belek oraz gwiazdek naszytych na taśmie, stanowiły jednocześnie oznakę stopni wojskowych. W okresie Księstwa Warszawskiego nazywano je epoletami. Także w armiach dziewiętnastowiecznych ten element umundurowania (zwany nadal epoletem lub galonem) bywał, zwłaszcza u oficerów, ozdobny, suto obszyty frędzlami. Do dziś moda ta utrzymała się praktycznie wyłącznie w strojach paradnych arystokracji w krajach, w których zachowała się monarchia.

W XVIII i XIX w. u doboszy lub fajfrów pod naramiennikami znajdowały się często łapki – czyli okrągłe bądź półokrągłe (czasem lekko wygięte) naszycia na mundurze, odznaczające się kolorem, ozdabiane często taśmą (galonem). Służyły do odróżniania muzykantów od zwykłych żołnierzy.

Galeria

• 
  Epolet z epoki napoleońskiej wraz z opisem elementów
• 
  XIX-wieczne naramienniki wodza naczelnego powstania listopadowego Jana Skrzyneckiego
• 
  Brytyjskie naramienniki wykonane z plecionki kolczej
• 
  Niemiecki naramiennik z okresu I wojny światowej z wyhaftowanym numerem pułku
• 
  Współczesne naramienniki majora używane w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

Zobacz hasła naramiennik i pagon w Wikisłowniku

Uwagi

1. „Szlufa” oznacza dziś raczej rodzaj pętli, uchwytu lub obejmy; zobacz też szlufka.
2. Przydawano sobie szlify bogate złote lub srebrne, oba albo jedno ramię przynajmniej zdobiące. Widząc to nadużycie szlify w mundurach wojewódzkich skasowano w 1780, a tak skromny, lecz szlachcie tylko właściwy mundur stał się galową suknią i najbogatsza szata już jej w powadze sprostać nie mogła^[5].

Przypisy

1. Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 27, Poznań 1999, s. 236
2. pagon – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2024-04-21] (pol.).
3. pagon - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2024-04-21] (pol.).
4. Mazowieckie miały W M a rawskie R Geografja; Joachim Lelewel; Poznań 1855 s. 80.
5. Kierski 1852 ↓, s. 161.

Bibliografia

• Emil Kierski: Starożytności polskie. nakładem księgarni J.K. Żupańskiego, 1852.
• Zdzisław Żygulski jun, Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 412. ISBN 83-03-01483-8.

Linki zewnętrzne

• Obszerna witryna poświęcona stopniom i oznakom służb mundurowych z całego świata, także w ujęciu historycznym. uniforminsignia.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-28)].

Encyklopedie internetowe (rank insignia):

• БРЭ: 1994482
• Catalana: 0198552