Kolczuga

Kolczuga ma zazwyczaj postać koszulki z rękawami (niekiedy z kapturem) często długiej, osłaniającej uda, a nawet kolana. Sporządzona jest z kilkunastu tysięcy małych kółek metalowych zazwyczaj o średnicy 5-15 mm (czasem nawet o średnicy do 50 mm), splatanych w taki sposób, aby łączyły się z kilkoma sąsiednimi. Kółka tworzono z drutu, nawijanego na pręt odpowiedniej średnicy, zaś końce rozpłaszczano i nitowano lub zgrzewano. W różnych epokach stosowano nieco zmodyfikowane sposoby wyrobu kolczug.

Masa pełnej kolczugi nitowanej, ze zintegrowanym kapturem i rękawicami, rzadko przekraczała 13 kilogramów^[1].

Ze względu na krój kolczugi można podzielić na trzy podstawowe typy:

krój rzymski – najpopularniejszy krój kolczugi, mający postać tuniki, podtrzymywanej pasem przenoszącym ciężar z barków na biodra. Większość (jeśli nie całość) kolczug europejskich z okresu średniowiecza opartych było na tym kroju.
krój celtycki – z charakterystyczną "kurtynką" na ramionach. Kolczug takich używały we wczesnym średniowieczu ludy pochodzenia celtyckiego, a także niektóre plemiona germańskie.
krój grecki – mający postać koszulki kolczej, spinanej na ramionach i po bokach mosiężnymi klamrami; przeważający wśród wojowników bizantyjskich.

Kolczugi używano już w starożytności, kiedy prócz Celtów, wykorzystywali ją także Rzymianie (tzw. lorica hamata) oraz Persowie. Stanowiła wtedy jeden z podstawowych typów zbroi. W Polsce pojawiła się już w IX w. Używali jej pancerni z drużyny książęcej Mieszka I.

Średniowieczna kolczuga europejska występowała w wielu odmianach, zaś jej forma znacznie ewoluowała na przestrzeni dziejów.

IX-XI wiek: forma tuniki sięgającej poza kolana, rękawy do łokci, kaptur i nogawice; występują trzy rozcięcia - z przodu i tyłu, ułatwiające dosiadanie konia, oraz z lewej strony, umożliwiające dobywanie miecza;
XI wiek: kolczuga ulega wydłużeniu, poły sięgają do połowy łydki, a stosunkowo długie rozcięcie z przodu i z tyłu ułatwia dosiadanie konia;
XII wiek: zaczęto stosować kolczugi o długich rękawach zakończonych rękawicami; jako ochrona nóg zaczynają być w użyciu nogawice kolcze. Występuje często także kolczy kołnierz okalający szyję, ramiona, łopatki i górną część torsu;
Druga połowa XIII wieku: kaptury kolcze stanowią oddzielny element kolczugi mocowany za pomocą rzemienia na lewym policzku;
Druga połowa XIV wieku: stosunkowo szybkie wypieranie kolczugi przez zbroję płytową, zapewniającą znacznie lepszą ochronę ciała rycerza
XVII wiek: w Polsce nawrót do stosowania kolczugi (w dużej mierze dzięki wpływom wschodnim), która upowszechnia się zwłaszcza w chorągwiach jazdy pancernej (do XVIII wieku); jej poprzednia forma uległa niewielkim zmianom: rękawy zostały skrócone (do łokci), pozostało wycięcie z tyłu i z przodu umożliwiające dosiadanie konia, część tylna bywała skrócona względem przedniej.

Mimo znacznego postępu technologicznego pomysł wykorzystania kolczugi jako elementu ochronnego powrócił jeszcze w XX stuleciu. W 1920 roku w Polsce, w ramach 5 Pułku Ułanów sformowano pluton ułanów pancernych, w którym dwudziestu konnych wyposażono w kolczugi oraz hełmy typu francuskiego wz. 1915 „Adrian”^{[potrzebny przypis]}.

Współcześnie tzw. plecionka kolcza stosowana jest jako element ubiorów ochronnych, np. w rzeźniach, jako rękawice ochronne do pracy przy piłach taśmowych oraz jako ochrona dla nurków przed rekinami. Istnieją również kamizelki kuloodporne wzmacniane kolczugą dla lepszej ochrony przed ciosami zadawanymi nożem^[2]. Niekiedy wykorzystywana jest również jako element zdobniczy^[3].

Konstrukcja

Historia

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on