Edmund Kraiński

Edmund Kraiński herbu Jelita (ur. 10 listopada 1804 w Leszczowatem, zm. 13 września 1887 tamże) – ziemianin, kapitan Wojska Polskiego, uczestnik powstania listopadowego, działacz polityczny, społeczny i gospodarczy.

Edmund Kraiński

Po powstaniu styczniowym, styl Biedermeier
Jelita
Rodzina	Kraińscy
Data i miejsce urodzenia	1804 Leszczowate
Data i miejsce śmierci	1887 Leszczowate
Ojciec	Roman Cyriak Kraiński
Matka	Józefa Augustowicz
Żona	Katarzyną Rożniecką (1810-1899) herbu Rola
Dzieci	Baltazara (1840-1880), Wincenty (1844-1924), Helena
Odznaczenia

Życiorys

Edmund Kraiński ok. 1880 r.

Katarzyna Rożniecka, zgodnie z tradycją, ubrana na czarno po powstaniu styczniowym.

Urodził się 10 listopada 1804 w majątku Leszczowate. Był synem Romana Cyriaka i Józefy z Augustynowiczów herbu Odrowąż II właścicieli dóbr Leszczowate i Maćkowa Wola.

Ukończył akademię wojskową w Wiedniu i odbył pięcioletnią służbę w korpusie inżynierów armii austriackiej. W 1828 w stopniu porucznika podał się do dymisji i osiadł w dobrach Leszczowate i Maćkowa Wola. Przekradł się do Królestwa Polskiego i dołączył 15 lutego 1831^[1] do wojsk powstania listopadowego. W korpusie inżynierii budował szańce na Narwi w okolicach Zegrza, dozorował budowę barykad w Warszawie. Współpracował z korpusem gen. Chrzanowskiego budując mosty na Wiśle pod Potyczką i Gołębiem. Przydzielony do sztabu gen. G. Romarino, na którego rozkaz zniszczył most na Bzurze pod Szymanowem. Awansowany na kapitana i odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari^[2]. 18 września 1831 przeszedł wraz z korpusem gen. G. Romarino granicę Galicji.

Powrócił do swojego majątku i zajął się gospodarką, zyskując zaufanie wśród chłopów, którzy w 1846 podczas rzezi galicyjskiej pilnowali dworu w Leszczowatem, nie dopuszczając do jego splądrowania. Wybitny rolnik, hodowca bydła i producent nabiału – uczestniczył w wystawach krajowych i zagranicznych. W 1861, 1863, 1883, 1884 i 1885 r. gościł u siebie Oskara Kolberga^[3].

Zmarł w Leszczowatem 13 września 1887^[4] Jest pochowany w grobowcu rodzinnym przy cerkwi w Leszczowatem^[5].

Zajmowane stanowiska

• Od 1845 członek Galicyjskiego Sejmu Stanowego.
• W 1848 wybrany z okręgu Dobromil posłem do sejmu w Wiedniu i Kromieryżu gdzie należał do prorządowej i prawicowej opozycji. W parlamencie wiedeńskim współpracował z ks. Jerzym Lubomirskim, hr. Zdzisławem Zamoyskim i hr. Tytusem Dzieduszyckim. Znany z energicznej akcji na rzecz zniesienia kary śmierci.
• Był członkiem Rady c. k. powiatu liskiego, wybierany z grupy większych posiadłości od około 1867^[6][7], od około 1869 do około 1874 pełnił funkcję zastępcy członka wydziału powiatowego^{[8][9][10][11][12]}, następnie był tylko członkiem z grupy większych posiadłości od około 1874 do około 1877^[13][14][15]. Potem wybrany z grupy gmin wiejskich był członkiem od około 1877 do około 1881 i pełnił funkcję zastępcy prezesa wydziału^{[16][17][18][19]}. W kolejnych latach był wyłącznie członkiem Rady, wybrany z grupy gmin wiejskich od około 1881 do około 1884^[20][21][22] oraz z grupy większych posiadłości od około 1884 do około 1887^[23][24][25].
• Członek C.K. Powiatowej Komisji Szacunkowej w Lisku^[26].
• Pisarz gminny Leszczowate przez 20 lat.

Działalność społeczna

• W latach 1881–1882 złożył Edmund Kraiński petycję w sprawie podniesienia poziomu szkół ludowych oraz wprowadzenia alfabetu łacińskiego do języka ukraińskiego i likwidacji kalendarza juliańskiego, co miało osłabić więź społeczeństwa ukraińskiego z Rosją. Petycje nie odniosły skutku.
• Działał w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim (w 1879 był członkiem wydziału okręgowego C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Kredytowego w Lisku^[27]).
• Towarzystwie Krajowym Ubezpieczeń od Ognia.

Życie prywatne

Katarzyna z Rożnieckich Kraińska.jpg 1880 r.

Córka, Helena Jaruzelska ok. 1870 r.

Ożenił się z Katarzyną Rożniecką herbu Rola, córką Tomasza z Laskowic Rożnieckiego i Baltazary Ostrowskiej herbu Rawicz. Baltazara Ostrowska była córką Katarzyny Dwernickiej-Ostrowskiej, siostry gen. Józefa Dwernickiego. Z małżeństwa Edmunda i Katarzyny urodziła się córka Baltazara (1840-1880), dziedziczka Jawornika Ruskiego, syn Wincenty (1844-1924) i najmłodsza Helena. Mąż Baltazary Józef Benedykt z Jaruzel Jaruzelski (1844-1915) herbu Ślepowron właściciel dóbr Sanoczany w ziemi przemyskiej, po śmierci swojej pierwszej żony w 1880r. poślubił jej siostrę Helenę w 1882^[28]

Baltazara Kraińska jest prababką, a Józef Benedykt pradziadkiem aktora Zbigniewa Cybulskiego. Brat Józefa Benedykta, Wojciech jest dziadkiem generała Wojciecha Jaruzelskiego^[29].

Lucjan Kraiński, przyrodni brat Edmunda, z drugiej żony Romana Cyriaka, Franciszki Starzyńskiej herbu Doliwa, poślubił Olimpię Dwernicką herbu Sas, córkę gen. Józefa Dwernickiego. Ze związku Lucjana i Franciszki urodziła się jedyna córka Julia.

Publikacje

• „O nędzy w Galicji i jej powodach”, Przemyśl, nakładem autora, druk S. F. Piątkiewicz,1883, 8, s. 8.^[30]
• „W sprawie ekonomicznej. Do pana F. Merunowicza posła gmin wiejskich okręgu lwowskiego”, Przemyśl 1885r.
• „Wołochy, pierwsi osadnicy wsi zwanych wołoskimi na północnym stoku Karpat”, pracę historyczną, Ruch Literacki nr.22, 1978r.
• „Pamiętnik Romana Kraińskiego. Rok 1831”, korespondencja z ojcem Romanem, wydanym w „Pamiątki i wspomnienia z Sanockiej Ziemi”, zebrał Jan Trzecieski.

Odznaczenia

• 18 września 1831 – Złoty Krzyż Virtuti Militari

Przypisy

1. Jan Trzecieski, Pamiątki i wspomnienia z Ziemi Sanockiej, cz.1, Krosno 1907.
2. Adam Boniecki, Herbarz polski,cz.1,t.XII,Warszawa 1908. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
3. Elżbieta Millerowa: Przemyskie Oskara Kolberga. W: Oskar Kolberg: Przemyskie. Suplement do tomu 35.. Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga, 2011. ISBN 978-83-62298-25-9. ISBN 978-83-921727-8-9. Brak numerów stron w książce
4. Polski Słownik Biograficzny t XV/1,Wrocław, Warszawa, Kraków, Zakład Narodowy Ossolińskich, 1970. Hasło Wincenty Kraiński.
5. Leszczowate. Cerkiew w Leszczowatem.
6. Galizisches Provinzial-Handbuch für das Jahr 1868. Lwów: 1868, s. 401.
7. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1869. Lwów: 1869, s. 257.
8. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1870. Lwów: 1870, s. 264.
9. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1871. Lwów: 1871, s. 262, 263.
10. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1872. Lwów: 1872, s. 259.
11. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1873. Lwów: 1873, s. 257.
12. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1874. Lwów: 1874, s. 281, 282.
13. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1875. Lwów: 1875, s. 280.
14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876, Lwów 1876, s. 286 [zarchiwizowane z adresu 2016-11-11].
15. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1877. Lwów: 1877, s. 265.
16. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1878. Lwów: 1878, s. 253.
17. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 242.
18. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 248.
19. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1881. Lwów: 1881, s. 247, 248.
20. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 250.
21. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 254.
22. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 233.
23. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 233.
24. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: 1886, s. 233.
25. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 233.
26. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 177.
27. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 494.
28. Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Rocznik VII, Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
29. Drzewo genealogiczne Antoniego „Antolka” Kraińskiego.
30. Karol Estreicher, Bibliografia XIX w.1881–1900-2.

Bibliografia

• Teodor Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Rocznik VII, Poznań 1885. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
• Karol Estreicher, Bibliografia XIX w.1881–1900-2.
• Jan Trzecieski, Pamiątki i wspomnienia z Ziemi Sanockiej, cz.1, Krosno 1907.
• Adam Boniecki, Herbarz polski,cz.1,t.XII,Warszawa 1908. Hasło Kraińscy herbu Jelita.
• Seweryn hr. Uruski, Rodzina, herbarz szlachty polskiej T.VIII, Warszawa 1911. Hasło Kraińscy
• Polski Słownik Biograficzny, t XV/1, Wrocław, Warszawa, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970. Hasło Wincenty Kraiński.
• Onufry Hieronim Kunaszowski: Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego zebrane na pamiątkę obchodu jubileuszowego pięćdziesięcioletniej rocznicy tego powstania. Lwów: 1880, s. 119-120.