Dzieżka pomarańczowa

Dzieżka pomarańczowa (Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel) – gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae^[1].

Dzieżka pomarańczowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	kustrzebniaki
Rząd	kustrzebkowce
Rodzina	Pyronemataceae
Rodzaj	dzieżka
Gatunek	dzieżka pomarańczowa
Nazwa systematyczna
Aleuria aurantia (Pers.) Fuckel Jb. nassau. Ver. Naturk. 23-24: 325 (1870)

Pojedynczy owocnik

Zewnętrzna strona owocnika

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aleuria, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1800 r. Christian Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Peziza aurantia. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1870 r. Leopold Fuckel, przenosząc go do rodzaju Aleuria^[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej^[2]:

• Helvella coccinea Bolton 1790
• Peziza aurantia Pers. 1800
• Peziza aurantia var. stipitata W. Phillips 1887
• Peziza coccinea Huds., Fl. Angl. 1778
• Scodellina aurantia (Pers.) Gray 1821

Nazwa polska według A. Chmiel^[3].

Morfologia

Owocnik

Średnica 2–10 cm. U młodych osobników niemal kulisty, później miskowaty o powyginanych brzegach, u starszych niemal płaski, okrągławy, płatowato powyginany i o pofalowanych brzegach. Trzonu brak. Wewnętrzna warstwa rodzajna, w której powstają zarodniki, jest gładka, w kolorze od żółtoczerwonego przez pomarańczowy do cynobrązowoczerwonego, strona zewnętrzna jest delikatnie aksamitna, w kolorze od białawego do blado żółtoochrowego^[4].

Miąższ

Bardzo cienki, kruchy i wodnisty. Ma biało-siwy kolor, smak i zapach słaby, po rozdrobnieniu zapach jest przyjemny^[4].

Zarodniki

Bezbarwne, podłużnie eliptyczne, pokryte siateczkowatą ornamentacją. Rozmiary: 16–24 × 8–12 μm^[5].

Gatunki podobne

• czarka austriacka (Sarcoscypha austriaca) ma intensywniejszy kolor (szkarłatnoczerwony) i rośnie tylko wczesną wiosną^[4].
• czarnorzęska szczecinkowata (Melastiza chateri) jest mniejsza i ma czarno nakrapiany brzeg owocnika^[6].
• kielonka błyszcząca (Caloscypha fulgens) ma owocnik pomarańczowożółty, o szarym za młodu, później pomarańczowym wnętrzu miseczki, a na zewnątrz delikatnie ziarnistym. Wyrasta wczesną wiosną w górskich lasach iglastych^[7].
• poduszeczka pomarańczowa (Pulvinula constellatio) ma owocniki krążkowate lub poduszeczkowate^[5].

Występowanie i siedlisko

Dzieżka pomarańczowa jest rozprzestrzeniona na całym świecie. Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale jest na należących do Antarktyki wyspach Szetlandy Południowe i Orkady Południowe. Występuje także na wielu wyspach wszystkich oceanów. W Europie na północy występuje po Islandię i archipelag Svalbard^[8] i jest pospolita^[9].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Owocniki pojawiają się od późnego lata do jesieni, zazwyczaj grupowo, często bardzo licznie, na ziemi, głównie na otwartych, nasłonecznionych miejscach. Najczęściej rośnie na drogach leśnych i ich obrzeżach, w przykopach i rowach, na wypaleniskach (grzyb wypaleniskowy). Spotkać ją można zarówno w lesie i w zaroślach, jak w parku, na cmentarzu, w ogrodzie między trawami^[4]. Unika gleb wapiennych, preferuje natomiast gleby gliniaste i piaszczyste, często na przykład jest pierwszym organizmem, który pojawia się masowo na naniesionych po powodzi przez rzeki i potoki zwałach piasku i ziemi^[6].

Znaczenie

Grzyb jadalny, ale pozbawiony smaku. Bywa wykorzystywany do ozdabiania potraw^[9].