Dzięcioł jasnogrzbiety

Dzięcioł jasnogrzbiety^[4][5] (Campephilus robustus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzięciołowatych (Picidae), występujący w środkowej części wschodniej Ameryki Południowej. Jest gatunkiem endemicznym dla Mata Atlântica^[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[3].

Dzięcioł jasnogrzbiety

Campephilus robustus[1]
(Lichtenstein, 1818)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Rodzina	dzięciołowate
Podrodzina	dzięcioły
Plemię	Campephilini
Rodzaj	Campephilus
Gatunek	dzięcioł jasnogrzbiety
Synonimy
Picus robustus Lichtenstein, 1818 Phloeoceastes robustus (Lichtenstein, 1818) Dryocopus percoccineus (Bonaparte, 1850)[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Systematyka

Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu pochodzącego z Bahia w Brazylii – dokonał niemiecki przyrodnik Martin Lichtenstein w 1818 roku, nadając mu nazwę Picus robustus^[2] (niekiedy jako data pierwszego opisu podawany jest rok 1819^[4][7]). Nie wyróżnia się podgatunków^[8][9].

Morfologia

Dużej wielkości dzięcioł o dłutowatym, długim, silnym, prostym dziobie koloru rogowego. Tęczówki od białych do żółtobiałych, wokół oka naga, czarna skóra. Głowa, szyja i górna część piersi jaskrawoczerwone. Pióra głowy tworzą czub. Samce mają charakterystyczną niewielką owalną plamkę uszną, od góry czarną, od dołu białą. Samice mają czarną brodę, szeroki białawożółty pasek zwężający się od podstawy dzioba do połowy policzka z wąską czarną obwódką. Górna część tułowia biaława z odcieniami od bladego płowożółtego do cynamonowego. Spód ciała jasny białawy z wyraźnymi czarnymi pręgami. Skrzydła czarniawe z ciemnobrązowym odcieniem, z rdzawymi plamami na wewnętrznych stronach lotek. Ogon dosyć długi, czarny. Nogi silne ze szponami, ciemnoszare. Osobniki młodociane są ciemniejsze, z mniej wyraźnymi pręgami na brzuchu. Długość ciała 32–37 cm, masa ciała 230–294 g^[7][8].

Zasięg występowania

Dzięcioł jasnogrzbiety występuje na terenach zalesionych, na nizinach do 1000 m n.p.m., w górach do 2200 m n.p.m.^[7][8] Jest gatunkiem osiadłym. Występuje na obszarze w dużym stopniu pokrywającym się z ekoregionem Mata Atlântica tj. we wschodniej Brazylii, w południowym i wschodnim Paragwaju oraz w północno-wschodniej Argentynie (prowincje Misiones i Corrientes)^[7][8].

Ekologia

Jego głównym habitatem są nizinne i górskie lasy deszczowe ze starym drzewostanem, także lasy araukariowe. Żeruje na pniach dużych drzew, żywiąc się głównie chrząszczami (zarówno dorosłymi, jak i ich larwami) oraz innymi owadami. Niekiedy zjada też jagody. Żeruje na wszystkich poziomach lasu samotnie, w parach lub małych grupach rodzinnych^[8].

Rozmnażanie

Informacje na temat rozmnażania dzięcioła jasnogrzbietego są bardzo skąpe. Opisane są dwa przypadki wykucia dziupli lęgowych w październiku i styczniu, znajdowały się one w pniach martwych drzew na wysokości 3,5–4,5 m. W innym przypadku w dziupli wykutej w maju w lipcu stwierdzono młode^[8].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN dzięcioł jasnogrzbiety jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2004 roku^[10]. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako rzadki^[3][11]. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 2,07 mln km². Trend populacji uznawany jest za wzrostowy ze względu na to, że rozszerzył swój zasięg w południowej Brazylii w stanie Rio Grande do Sul^[3]. BirdLife International wymienia 36 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje – 18 w Paragwaju (m.in. Park Narodowy Caazapá, Park Narodowy San Rafael), 17 w Brazylii (m.in. Park Narodowy Iguaçu, Park Narodowy Itatiaia, Parque Estadual do Turvo) oraz 1 w Argentynie^[10].

Przypisy

1. Campephilus robustus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Denis Lepage: Robust Woodpecker Campephilus robustus (Lichtenstein, MHC, 1819) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
3. Campephilus robustus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rodzina: Picidae Leach, 1820 - dzięciołowate - Woodpeckers (wersja: 2020-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-20].
5. P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 86, 1999.
6. Robust Woodpecker Campephilus robustus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, 2021. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
7. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 532. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
8. Hans Winkler, David Christie & Guy M. Kirwan: Robust Woodpecker Campephilus robustus, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
9. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Woodpeckers. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-20]. (ang.).
10. Robust Woodpecker Campephilus robustus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).
11. Robust Woodpecker Campephilus robustus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-21]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: gladiatorspett

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 1177546
• GBIF: 2478568
• identyfikator iNaturalist: 18277
• ITIS: 554105
• NCBI: 386533
• CoL: QCHL