Dywizjon 138

Dywizjon 138 – dywizjon Royal Air Force. W swej historii jednostka była trzykrotnie formowana, powstała jako jednostka myśliwska, w czasie II wojny światowej była dywizjonem specjalnego przeznaczenia, ostatecznie została rozformowana 1 kwietnia 1962 r. jako dywizjon bombowy. W latach 1941–1943 w jej skład wchodziły polskie załogi zajmujące się zrzutem zaopatrzenia dla Armii Krajowej.

138 Dywizjon RAF

No. 138 Squadron RAF

For Freedom
Historia
Państwo	Wielka Brytania
Sformowanie	30 września 1918, 25 sierpnia 1941, 1 stycznia 1955
Rozformowanie	1 lutego 1919, 1 września 1950, 1 kwietnia 1962
Działania zbrojne
I wojna światowa II wojna światowa
Organizacja
Numer	NF (sierpień 1941 – marzec 1945, kwiecień 1947 – wrzesień 1950); AC (marzec 1945 – kwiecień 1947)
Dyslokacja	Wielka Brytania
Rodzaj sił zbrojnych	Royal Air Force
Formacja	Royal Air Force
Rodzaj wojsk	wojska lotnicze

Historia

Pierwsza wojna światowa

Decyzję o sformowaniu jednostki podjęto 1 maja 1918 r., pierwotnie miał to być dywizjon myśliwski. Prace nad jego tworzeniem wstrzymano, 30 września 1918 r.^[1] podjęto decyzję o sformowaniu go w Chingford jako jednostki myśliwsko-rozpoznawczej. 1 lutego 1919 r. dywizjon został rozformowany^[2].

Druga wojna światowa

Ponowne sformowanie jednostki miało miejsce 25 sierpnia 1941 r.^[3] Została powołana w bazie RAF Stradishall do wykonywania lotów specjalnych w ramach Zarządu Operacji Specjalnych. W lutym 1942 r. wydzielono z niego część sprzętu i załóg, które stały się podstawą do stworzenia 161. dywizjonu specjalnego przeznaczenia. 14 marca dywizjon został dyslokowany do bazy RAF Tempsford, która stała się jego stałą siedzibą^[4]. Dywizjon zajmował się zrzutami zaopatrzenia i agentów SIS i SOE na terenie okupowanej Europy. W październiku zostały w jego skład włączone polskie załogi, które przygotowano do zaopatrywania żołnierzy podziemia na terenie okupowanej Polski^[5].

W 1941 r. dywizjon wykonywał średnio trzynaście zrzutów miesięcznie. Wprowadzenie do użytkowania samolotów Halifax pozwoliło zwiększyć realizacje zadań do trzydziestu miesięcznie w 1942 r. Najintensywniejszym miesiącem był październik, kiedy to załogi dywizjonu wykonały 53 operacje w Holandii, Estonii, Danii, Norwegii, Francji i Belgii i Czechosłowacji. Dywizjon wykonywał również loty na bombardowanie szczególnie ważnych celów. M.in. 15 kwietnia 1942 r. polska załoga, pod dowództwem por. naw. Mariusza Wodzickiego, zrzuciła sześć bomb 500-funtowych na dworzec kolejowy w Królewcu^[6].

Od marca 1943 r. samoloty dywizjonu operowały z lotnisk na Korsyce i w Tunezji, jego wysiłek operacyjny został ukierunkowany nad okupowaną Francję. W sierpniu dywizjon wykonał łącznie 121 lotów bojowych. Przygotowania do lądowania aliantów w Europie spowodowały, że w 1944 r. wysiłek dywizjony skupił się całkowicie na Francji. W lipcu 1944 r. wykonano tam 160 lotów operacyjnych. W grudniu dywizjon został wycofany z lotów operacyjnych i przeniesiony do 3. Grupy Bomber Command^[3].

Został przebazowany do Tuddenham, skąd przed zakończeniem wojny wykonał 105 lotów bojowych i zrzucił ok. 440 ton bomb. Następnie został skierowany do zrzutów żywności nad Holandią^[7]. W marcu 1945 r. jednostka zakończyła służbę jako dywizjon specjalnego przeznaczenia, zmieniono jej strukturę na odpowiadającą typowym dywizjonom bombowym^[8].

Po II wojnie światowej

W późniejszym czasie wykonywał loty fotogrametryczne nad Europą Północną. W listopadzie 1946 r. przeniesiono go do Wyton, w 1947 r. został wyposażony w samoloty Avro Lincoln. Dywizjon został rozwiązany 1 września 1950 r. Ponowne sformowanie jednostki nastąpiło 1 stycznia 1955 r., jego dowódcą został Wing Commander Rupert G.W. Oakley. Dywizjon 138, stacjonujący w Wittering, stał się pierwszą jednostką RAF wyposażoną od lutego 1955 r. w bombowce Vickers Valiant^[9]. Dywizjon wykonywał próby bombowców w Singapurze, Australii i Nowej Zelandii. Jednostka została rozformowana 1 kwietnia 1962 r.^[10]

Polska eskadra C

Personel Eskadry "C" 138 dywizjonu RAF

W kwietniu 1943 r. liczba polskich załóg w dywizjonie była już na tyle duża, że zdecydowano się na utworzenie oddzielnej eskadry „C”^[11]. Funkcjonowała w strukturze dywizjonu do 30 października 1943 r., następnie została przekształcona w 1586 eskadrę specjalnego przeznaczenia^[12].

Dowódcy

Podczas II wojny światowej dywizjonem dowodzili^[13]:

• Wing Commander (Wg Cdr) E.V. Knowles (sierpień – listopad 1941),
• Wg Cdr W.K. Farley (listopad 1941 – kwiecień 1942),
• Wg Cdr R.C. Hockey (kwiecień 1942 – 1943),
• Wg Cdr Batchelor (1943 – czerwiec 1943),
• Wg Cdr R.D. Speare (czerwiec 1943 – maj 1944),
• Wg Cdr W.J. Burnect (maj 1944 – grudzień 1944),
• Wg Cdr T.B.C. Murray (grudzień 1944 – marzec 1945).

Wyposażenie

Vickers Valiant – dywizjon 138 był pierwszym użytkownikiem tych maszyn

Dywizjon wykorzystywał samoloty^[3][14]:

• Bristol F.2 Fighter (wrzesień 1918 – luty 1919)
• Westland Lysander Mk III (sierpień 1941 – marzec 1942),
• Armstrong Whitworth Whitley Mk V (sierpień 1941 – listopad 1942),
• Handley Page Halifax Mk I (październik 1941 – grudzień 1942),
• Handley Page Halifax Mk II (grudzień 1941 – 1944),
• Consolidated B-24 Liberator (lipiec – sierpień 1943)^[15],
• Handley Page Halifax Mk V (1944),
• Short Stirling Mk IV (czerwiec 1944 – marzec 1945),
• Avro Lancaster Mk I (marzec 1945 – wrzesień 1947),
• Avro Lincoln B Mk II (wrzesień 1947 – wrzesień 1950),
• Vickers Valiant B.1 (luty 1955 – kwiecień 1962).