Dyktator (film 1940)

Dyktator (ang. The Great Dictator) – amerykański czarno-biały film z 1940 roku w reżyserii Charliego Chaplina, ukazujący w satyrycznym podejściu Adolfa Hitlera, Benito Mussoliniego i ideologię faszyzmu. Pierwszy film dźwiękowy Chaplina.

Dyktator

The Great Dictator

Gatunek	komediodramat, film antywojenny
Rok produkcji	1940
Data premiery	15 października 1940
Kraj produkcji	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Czas trwania	124 min
Reżyseria	Charlie Chaplin
Scenariusz	Charlie Chaplin
Główne role	Charlie Chaplin, Jack Oakie, Reginald Gardiner, Paulette Goddard
Muzyka	Richard Wagner, Meredith Willson, Charlie Chaplin
Zdjęcia	Karl Struss, Roland Totheroh
Scenografia	J. Russell Spencer Edward G. Boyle
Montaż	Charlie Chaplin
Produkcja	Charlie Chaplin
Wytwórnia	Charlie Chaplin Productions
Dystrybucja	United Artists
Budżet	2 000 000 USD

Zwiastun filmu (ang.)

Kadr z filmu

Pomysł na film zrodził się u przyjaciela Chaplina, Alexandra Kordy, który zauważył, że tramp (jego najbardziej znana postać filmowa) jest podobny do Adolfa Hitlera. Sam potem zauważył, że urodził się w tym samym roku co Führer i był starszy tylko o cztery dni.

Chaplin w autobiografii z 1964 roku przyznał, że nie zrobiłby tego filmu, gdyby wiedział o okropnościach niemieckich obozów koncentracyjnych^[1].

Obsada

• Charlie Chaplin – 2 role: Adenoid Hynkel, dyktator Tomanii i fryzjer
• Jack Oakie – Benzino Napaloni, dyktator Bacterii
• Reginald Gardiner – Schultz
• Henry Daniell – Garbitsch (Gębacz)
• Billy Gilbert – Herring
• Grace Hayle – madame Napaloni
• Carter DeHaven – ambasador Bacterii
• Paulette Goddard – Hannah
• Maurice Moscovitch – pan Jaeckel
• Emma Dunn – pani Jaeckel
• Bernard Gorcey – pan Mann
• Paul Weigel – Agar
• Eddie Gibbon – bojówkarz
• Chester Conklin – golony mężczyzna
• Leo White – fryzjer
• George Lynn – dowódca oddziałów szturmowych

Opis filmu

W Tomanii do władzy dochodzi Adenoid Hynkel. Pragnie zawładnąć całym światem, ale na drodze do tego stoi sąsiedni kraj, Austerlich. Hynkel planuje inwazję, ale brakuje mu pieniędzy. Próbuje zdobyć pieniądze od bankierów żydowskich. Kiedy oni odmawiają udzielenia pożyczki, postanawia się zemścić na wszystkich Żydach. W tym czasie dyktator zawiera sojusz z Benzino Napalonim, przywódcą Bacterii. Represje dotykają także fryzjera, łudząco podobnego do dyktatora. Szturmowcy podpalają jego zakład, a sam cyrulik trafia do obozu koncentracyjnego, jednak ucieka stamtąd w mundurze Hynkela. W międzyczasie Adenoid Hynkel poluje na kaczki. Przypadek sprawia, że dyktatora aresztuje policja, a jego miejsce zajmuje fryzjer w mundurze Hynkela. Ten zaś na wiecu wygłasza pokojowe przemówienie.

Satyryczne odpowiedniki

• Tomania – Niemcy
• Bacteria – Włochy
• Osterlich – Austria
• Adenoid Hynkel – Adolf Hitler
• Benzino Napaloni – Benito Mussolini
• Feldmarszałek Herring – Hermann Göring
• Gębacz – Joseph Goebbels

Premiery

Premiera w Stanach Zjednoczonych miała miejsce 14 października 1940 r. We Francji premiera filmu odbyła się w kwietniu 1945 roku, już po wyzwoleniu Paryża. W Hiszpanii film był zakazany, aż do 1975 roku, tj. do śmierci Francisco Franco.

Film w kulturze popularnej

Przemowa ze słynnej sceny wieńczącej film została wykorzystana jako motyw przewodni w utworze „Beyond The Frontier Part Two” z płyty Beyond The Frontier polskiego zespołu art rockowego HellHaven^[2].

Ta sama przemowa pojawiła się w teledysku do utworu „A Head Full of Dreams” brytyjskiego zespołu Coldplay.

Podczas nagrywania najnowszej płyty Caustic Love, szkocki piosenkarz Paolo Nutini użył fragmentu przemowy fryzjera w jednej z piosenek, Iron Sky^[3].