Domnowo

Domnowo (ros. Домново, niem. Domnau, pol. Domnowo^[2], lit. Dumnava) – miejscowość w obwodzie królewieckim Federacji Rosyjskiej.

Domnowo

Домново

Państwo	Rosja
Obwód	królewiecki
Populacja (2010) • liczba ludności	820[1]
Kod pocztowy	238404
Położenie na mapie Rosji Domnowo
Położenie na mapie obwodu królewieckiego Domnowo
54°25′34″N 20°49′35″E

Położenie

Domnowo znajduje się na południu obwodu, na dwóch wzgórzach nad Jeziorem Zamkowym, powstałym w miejscu spiętrzenia rzeczki Gertlack, w pobliżu granicy rosyjsko-polskiej. Stolica obwodu – Królewiec – położona jest ok. 40 km na północny zachód od Domnowa, natomiast Prawdinsk 12 km na wschód.

Historia

Przedwojenny herb miejscowości

Domnowo powstało około 1300 na terenie zamieszkanym przez pruski szczep Natangów. Nazwa wywodząca się z ich języka (w XIII w. Tummonis) oznacza miejsce podmokłe. Najpierw wzniesiono zamek krzyżacki, wzmiankowany 1309, około 1321 r. kościół, w 1400 osiedle otrzymało prawa miejskie z rąk wielkiego mistrza Konrada von Jungingen. Miasto i zamek uległy zniszczeniu podczas wojny trzynastoletniej w 1458 r. Po wojnie Domnowo otrzymał jako lenno rycerz frankoński Konrad von Egloffstein, który zbudował nowy zamek na wyspie jeziornej, a pozostałości dawnego rozebrano 1474.

W XVI–XVIII w. miasto było kilkakrotnie niszczone pożarami. Od 1815 należało do powiatu frydlądzkiego (w latach 1844–1902 było siedzibą landratury), od 1927 bartoszyckiego. 1880 liczyło 2082 mieszkańców, w 1939 2988. Miasteczko, małe i oddalone od głównych szlaków komunikacyjnych, stało się synonimem wschodniopruskiej prowincjonalności i jego mieszkańcy byli obiektem wielu – czasem niewybrednych – dowcipów. W kręgach wykształconych było traktowane z pobłażaniem jako „pruska Abdera”. Na początku I wojny światowej w 1914 r. uległo zniszczeniu w 2/3, ale już w 1916 zostało odbudowane z pomocą gminy Berlin-Schöneberg.

W 1945 r. zostało ponownie zniszczone, ale ocalał zabytkowy kościół parafialny (od 1525 ewangelicki), przerobiony na spichrz. Jest ceglaną gotycką budowlą salową, z ozdobnym szczytem od wschodu i wysoką wieżą od zachodu. Wnętrze jest kryte stropem. Znajdowało się w nim m.in. kilka figur gotyckich z XV w. i bogato zdobiony barokowy ołtarz z około 1700. W 1994 rozpoczęto renowację, lecz wobec odmowy zwrotu świątyni miejscowej parafii ewangelickiej, prac nie ukończono. Z zamku, przebudowanego w XVII i XVIII w. na rezydencję, przetrwały jedynie nikłe ruiny.

Domnowo należy do nielicznych miejscowości obwodu, które po 1946 r. zachowały dawną nazwę.

Ludzie związani z Domnowem

• Caspar Henneberger (1529-1600), duchowny luterański, regionalny kartograf i kronikarz, w latach 1554–1560 był jednym z kaznodziejów kościoła w Domnowie
• Georg Weissel (1590-1635), duchowny luterański, poeta, autor m.in. popularnej w świecie protestanckim pieśni adwentowej (niem.) „Macht hoch die Tür” – (pol.) Podnieście się, wy wierzchy bram opublikowanej 1642.
• Walter Krupinski (1920-2000), niemiecki pilot myśliwski

Przypisy

1. Liczby ludności miejscowości obwodu królewieckiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2010 roku. (ros.).
2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

Bibliografia

• Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 2, Natangen, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X.
• AndrzejA. Rzempołuch AndrzejA., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn: Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X, OCLC 833969011. Brak numerów stron w książce
• Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5.
• Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0.
• Jan Salm, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architektoniczno-urbanistyczne, Olsztyn, Borussia, 2006, ISBN 83-89233-27-4.

Linki zewnętrzne

• Wiadomości o mieście (de)
• Fotografie W. A. Milowskij (de)
• Domnowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 118.