Loading AI tools
dokument archiwalny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dokument Władysława Hermana dla katedry w Bambergu – dokument wystawiony przez Władysława Hermana dla katedry w Bambergu w Bawarii pod koniec XI wieku[1]. Jest to najstarszy zachowany w oryginale dokument wystawiony przez polskiego władcę[2], zaś dołączona do niego pieczęć stanowi najstarszą znaną pieczęć polskiego władcy[3].
Dokument został opisany przez Tadeusza Wojciechowskiego w 1902[4]. Również w tym samym 1902 dokładniejszy opis dokumentu opublikował Franciszek Piekosiński[5].
Dokument sporządzono na pergaminie, prawdopodobnie w kancelarii książęcej w Płocku lub w Krakowie[6]. Posiada on wiele cech typowych dla dokumentów wystawianych w ówczesnych Niemczech, jednak z powodu bliskich związków ówczesnej Polski z Bambergiem tamtejsi duchowni mogli działać przy dworze Hermana i przenosić wzory piśmiennictwa[2]. Przechowywany był w archiwum kapituły bamberskiej, następnie trafił do archiwum państwowego w Monachium[7].
Dokument nie posiada oryginalnej daty[8]. W niemieckim rejestrze z XIX w. dokument został opisany datą „około 1085”, nie wiadomo jednak, jakie były przesłanki tego datowania[4]. Tadeusz Wojciechowski umieszczał datę powstania dokumentu w latach 1084–1085[9]. Nowsze publikacje przesuwają możliwe datowanie na późniejsze lata: 1087–1095[10] lub 1100–1102[11].
Z treści dokumentu wynika, że Władysław Herman zwrócił kościołowi w Bambergu utracone, a następnie wykupione przez księcia, dwa tamtejsze okrągłe krzyże[1]. Dokument nie zawiera informacji, w jakich okolicznościach katedra bamberska utraciła krzyże, ani w jaki sposób książę Władysław je odzyskał[12]. Dokument informuje jedynie, że wykupione zostały na terytorium należącym do Hermana[9]. Fakt wykupu potwierdza również kalendarz katedry w Bambergu, w którym w notce o śmierci Hermana zapisano: „Herman, książę Polski, umarł, który krzyże złote i okrągłe, za 50 funtów odkupione, kościołowi zwrócił”[13].
Według Tadeusza Wojciechowskiego krzyże mogły być zastawione, zaś zastaw wykupił Herman (złodzieja książę raczej ukarałby śmiercią, nie zaś odkupował od niego skradzione przedmioty)[13]. Wedle innej hipotezy mogły zostać one zrabowane około 1076 podczas wyprawy księcia ruskiego na Czechy, wspieranej przez Bolesława Szczodrego[12]. Brak jest informacji, gdzie dokładnie dotarła ta wyprawa, ale mogła znaleźć się na pograniczu niemiecko-czeskim, skąd do Bambergu nie było już daleko[12].
W zamian za zwrócone krzyże polski książę prosił, by z przyrzeczonej mu bliżej niesprecyzowanej prebendy mogli korzystać wikariusze i aby modlono się nieustannie za duszę księcia i jego krewnych[14]. Zdaniem Romana Michałowskiego Hermana mógł łączyć z katedrą stosunek braterstwa (plena fraternitas), zrównujący osoby niewchodzące w skład kapituły z jej członkami, co było wzorowane na zwyczajach królów i cesarzy Rzeszy[15].
Dokument opatrzony jest dużą pieczęcią majestatyczną z żółtego wosku o średnicy 10 cm[16][14]. Przedstawia ona władcę siedzącego na tronie z mieczem na kolanach i napisem w otoku „+SIDALW+DVC SVVAL” (pismo odwrócone lustrzane)[14]. Pieczęć jest uszkodzona – brakuje mniejszej ułamanej części[16]. Przytwierdzona była skórzanymi paskami na odwrocie dokumentu[16]. Odbita została w rzadziej spotykany sposób, a mianowicie w poprzek, nie zaś zgodnie z pionową osią arkusza[2].
Pieczęć Władysława Hermana uznawana jest za najstarszą zachowaną pieczęć polskiego władcy[3]. W 2002 Mirosław Andrałojć odkrył w miejscowości Głębokie (pow. gnieźnieński) zachowaną w połowie ołowianą bullę, którą początkowo przypisał Bolesławowi Chrobremu[17]. Jednak dokładniejsze analizy wykazały, że pochodzi z czasów Bolesława Krzywoustego, czyli późniejszych niż pieczęć Hermana (aczkolwiek bywa też przypisywana Bolesławowi Szczodremu)[18].
Treść dokumentu w tłumaczeniu Franciszka Piekosińskiego:
Wiadomo niech będzie wszystkim wiernym w Chrystusie, tak obecnym jako i przyszłym, iż ja Władysław z Bożej łaski książę polski, dwa złote krzyże, a to okrągłe, kościołowi babenberskiemu niesłusznie zabrane, w mojej ziemi za gotowe pieniądze wykupiłem i dla zbawienia duszy mej i żony mej Iudyty i wszystkich moich rodziców temuż kościołowi babenberskiemu na naleganie Gumpona, posłańca braci i pana Routperta, siódmego biskupa tegoż kościoła, zwróciłem na ręce biskupów Eberharda i Henryka, braci tegoż babenberskiego kościoła, a to z tem zastrzeżeniem, aby krom gwałtownej potrzeby krzyże te ani przez biskupa ani przez nikogo innego pomienionemu kościołowi nigdy zabrane nie były, lecz dla czci tegoż kościoła i na świadectwo mojej ofiary przechowane były. Prebenda zaś wieczysta, która dla tych krzyży na podstawie innej mojej ofiary, przyrzeczoną mi została, przez wikariuszy w chórze braci ma być obsługiwaną i modlitwa braci za zbawienie duszy mojej i wszystkich moich ma być bezustannie do Boga zasyłaną.[19]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.