Dębno (województwo podkarpackie)

Dębno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leżajskim, w gminie Leżajsk^[4]. Leży przy drodze krajowej nr 77 Sandomierz – Jarosław, 9 km na południowy wschód od Leżajska. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa rzeszowskiego.

Ten artykuł dotyczy wsi w woj. podkarpackim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Dębno

wieś
Kościół parafialny w cerkwi greckokatolickiej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	leżajski
Gmina	Leżajsk
Liczba ludności (2021)	1318[1][2]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	37-305[3]
Tablice rejestracyjne	RLE
SIMC	0653630[4]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Leżajsk Dębno
Położenie na mapie Polski Dębno
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Dębno
Położenie na mapie powiatu leżajskiego Dębno
50°11′52″N 22°31′08″E[5]

Szkoła podstawowa

Kapliczka przy DK 77

Gminny Ośrodek Kultury

Kłokoczka przy DK 77

Dąb, pomnik przyrody

Integralne części wsi

Integralne części wsi Dębno^[6][4]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0653647	Na Ozerze	część wsi
0653660	Poręby	przysiółek
0653676	Stróże	przysiółek
0653653	Zabłocie	część wsi

Historia

Wieś lokowana na prawie niemieckim przez sołtysa z Łukowej Stefana w 1397 r. u ujścia Wisłoku do Sanu. Najprawdopodobniej lokacja Dębna nastąpiła w pobliżu istniejącej tu już od dłuższego czasu osady o charakterze obronnym nad ujściem Wisłoku. Wzniesiona osada na wysokim brzegu Wisłoku – Stróża, do dziś będąca przysiółkiem Dębna, oddalona około 1,5 km na południowy wschód, pełniła prawdopodobnie rolę punktu obronnego na terenach granicznych między Polską a Rusią w okresie o wiele wcześniejszym.

Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii z XVI i XVII wieku są regestra poborowe, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej. Dębno zapisano w 1515 roku (wieś posiadała 19 łanów gruntów rolnych^[7], i w 1589 roku (wieś posiadała 18 łanów, cerkiew). Wzmiankowana jest Tenuta Jana Chmieleckiego (2 łany)^[8]. W 1589 roku wieś królewska Dembna była położona w starostwie niegrodowym leżajskim, w województwie ruskim. W 1674 roku Dembno posiadało 106 domów (wieś - 82 domy i folwark z tenutą - 24 domy)^[9][a], a w I poł. XX wieku było 374 domy.

W 1939 roku w Dębnie mieszkało 1950 Ukraińców, 440 rzymskokatolików i 50 żydów^[10]. W lutym 1945 roku wysiedlono na Ukrainę 1719 osób z 387 domów.

22 grudnia 1949 roku powstała we wsi spółdzielnia produkcyjna. Obecnie jest to Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy im. Antoniego Paśki, posiadający 730 ha ziemi^[11].

Kościół

Cerkiew Greckokatolicka

Osobny artykuł: Cerkiew św. Jerzego w Dębnie.

W 1397 roku król Władysław II Jagiełło wydał akt lokacyjny parafii w Dębnie. Murowaną cerkiew pw. Świętego Jerzego Męczennika wzniesiono z fundacji Alfreda Potockiego i jego żony Marii z Sanguszków oraz Lubomirskich w 1864 roku^[12][13]. W 1894 roku parochia była wizytowana przez Eparchę przemyskiego Juliana Pełesza.

Kościół rzymskokatolicki

Osobny artykuł: Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Dębnie.

W 1934 roku ks. Czesław Broda uzyskał pozwolenie na odprawianie nabożeństw dla Polaków w szkolnej sali. W 1935 roku rozpoczęła działalność ochronka sióstr służebniczek starowiejskich.

W 1945 roku budynek cerkwi przejął kościół rzymskokatolicki. Parafia od 26 sierpnia 1945 roku po ogłoszeniu przez bpa Franciszka Bardę nosi nazwę pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. W 1979 kościół został gruntownie odrestaurowany. Przy kościele rośnie okazały dąb o blisko 6-metrowym obwodzie, będący pomnikiem przyrody.

Oświata

Osobny artykuł: Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej w Dębnie.

Początki szkolnictwa parafialnego w Dębnie są datowana na początek XIX wieku, gdy przy miejscowej cerkwi powstała szkoła parafialna (Schola parochialis), która istniała już jakiś czas przed 1830 rokiem.

W 1864 roku zbudowano drewniany budynek szkolny. W latach 1908–1914 kierownikiem szkoły był Ludwik Maciejowski, który następnie w latach 1914–1931 był w wojsku polskim, a po osiedleniu się na Wołyniu wzięty do sowieckiej niewoli i w 1940 roku rozstrzelany w Charkowie^[14].

W 1934 roku w szkole uczyli nauczyciele polscy. Podczas II wojny światowej uczyli ponownie nauczyciele ukraińscy. W 1945 roku uruchomiono polską szkołę, której nauczycielami zostało małżeństwo: Tadeusz i Izabela Wiatr. W 1965 roku zbudowano nowy budynek szkolny, a 23 maja 1976 roku szkole nadano imię Marii Konopnickiej.

Zobacz

• Gromada Dębno

Osoby związane z miejscowością

• Mychajło Kaczkowśkyj

Uwagi

1. W latach 1628, 1651 i 1658 wzmiankowano w rejestrach poborowych: Advocatia in villa Dębno...a caldeari vini cremati. W 1674 roku zapisano: Dembno: a curia cum advocatia fl. 24, a personis subditor[um] n[umer]o facit [fl.] ........106/0.

Przypisy

1. Wieś Dębno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-25].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 221 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
4. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
5. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23464
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Dębno w Regestrze poborowym z 1515 roku
8. Aleksander Jabłonowski Źródła Dziejowe. Tom XVIII. Część I. Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statystycznym. Tom VII. Część I. Ziemie Ruskie. Ruś Czerwona (Dębno w Regestrze poborowym z 1589 roku) (str. 23) [Dostęp 2017-07-06]
9. Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. Tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. (str. 16). Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1
10. Apokryf Ruski/Nadsanie/Dębno
11. Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy im. Antoniego Paśki w Dębnie
12. Marta Baran. Historia budowy cerkwi greckokatolickiej w Dębnie k/ Leżajska.
13. Andrzej. Saładiak: Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce. Warszawa: Burchard Edition, 1993, s. 298. ISBN 83-900398-1-8.
14. Biografia Ludwika Maciejowskiego

Bibliografia

• Historia Dębna - strona internetowa.
• Marta Baran. Historia budowy cerkwi greckokatolickiej w Dębnie k/ Leżajska.
• Mariusz Moszkowicz. Ksiądz Nikita Bułyk ostatni proboszcz greckokatolickiej parafii w Dębnie k/ Leżajska

Linki zewnętrzne

• Dębno (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 22.
• Mapa katastralna wsi Dębno z 1855 roku
• Archiwalna strona gminy Leżajsk. lezajsk.ug.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].