Czerwień Kongo

Czerwień Kongo – organiczny związek chemiczny z grupy barwników azowych, stosowany m.in. jako chemiczny wskaźnik pH. Zmiana barwy z niebieskiej (odczyn kwasowy) na czerwoną (odczyn zasadowy) następuje w zakresie pH 3,0–5,0^[7].

Czerwień Kongo

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) sól disodowa kwasu 4-amino-3-[4-[4-(1-amino-4-sulfonatonaftalen-2-ylo)diazenylofenylo]fenylo]diazenylonaftaleno-1-sulfonowego Inne nazwy i oznaczenia (bifenylo-4,4'-diylo-bis-2,2'-azo)bis(1-aminonaftaleno-4-sulfonian) disodu ang. Direct Red 28
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C32H22N6Na2O6S2
Masa molowa	696,66 g/mol
Wygląd	brunatnawoczerwony proszek[1], bez zapachu[2]
Identyfikacja
Numer CAS	573-58-0
PubChem	11313
SMILES C1=CC=C2C(=C1)C(=CC(=C2N)N=NC3=CC=C(C=C3)C4=CC=C(C=C4)N=NC5=C(C6=CC=CC=C6C(=C5)S(=O)(=O)[O-])N)S(=O)(=O)[O-].[Na+].[Na+]
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie 116 g/l[3] w innych rozpuszczalnikach aceton: nierozpuszczalna[4] eter dietylowy: praktycznie nierozpuszczalna[5] etanol: nierozpuszczalna[4] Temperatura topnienia >360 °C[3][5][4]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Niebezpieczeństwo Zwroty H H350, H361d Zwroty P P201, P308+P313 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI[6] Toksyczny (T) Numer RTECS QK1400000 Dawka śmiertelna LD50 15,2 g/kg (szczur, doustnie)
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Czerwień Kongo
pH 3,0	⇄	pH 5,0

Czerwień Kongo umiarkowanie rozpuszcza się w wodzie z wytworzeniem roztworu koloidalnego^[5]. Silnie (lecz nie kowalencyjnie) wiąże się z włóknami celulozowymi, co wykorzystywano do barwienia materiałów zawierających celulozę (takich jak bawełna, drewno, papier). Ze względu na toksyczność i tendencję do zmiany barwy pod wpływem potu od dawna nie jest stosowany.

Ponieważ zmiana barw jest przeciwna do zmiany barw lakmusu, czerwieni Kongo używa się do wykonania żartobliwego doświadczenia chemicznego. Polega ono na zanurzeniu niebieskiego papierka lakmusowego (stosowanego do wykrywania odczynu kwasowego, pod wpływem którego zmienia barwę na czerwoną) do roztworu o odczynie kwasowym z dodatkiem czerwieni Kongo. Roztwór ten jest zabarwiony na niebiesko, a równie niebieski papierek lakmusowy zmienia barwę na czerwoną. Analogicznie użycie zasadowego roztworu z dodatkiem czerwieni Kongo (o czerwonej barwie) oraz czerwonego papierka lakmusowego (stosowanego do wykrywania odczynu zasadowego, pod wpływem którego zmienia barwę na niebieską) pozwala ze zmienić kolor czerwony na niebieski w czerwonym roztworze^[8].

Historia

Czerwień Kongo została otrzymana po raz pierwszy w 1883 przez Paula Bottigera pracującego dla firmy Bayer w Elberfeld (Niemcy). Bottiger poszukiwał barwnika do wyrobów tekstylnych, który nie wymagałby etapu zaprawiania. Ponieważ firma nie była zainteresowana jasnoczerwoną substancją zsyntetyzowaną przez Bottigera, opatentował on ją na swoje nazwisko i sprzedał firmie AGFA, która wprowadziła barwnik na rynek pod nazwą czerwień Kongo. Oczekiwano, że nazwa ta wzbudzi szczególne zainteresowanie ze względu na odbywającą się Konferencję Berlińską poświęconą uregulowaniu europejskiego kolonializmu w Afryce. Ponieważ barwnik okazał się jednym z większych sukcesów komercyjnych AGFY, kolejne barwniki także zawierały w nazwie człon „Kongo”, np. błękit Kongo, oranż Kongo, brąz Kongo i in.^[9]

Przypisy

1. Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
2. Congo red, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 11313 [dostęp 2024-04-03] (ang.).
3. Congo red, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2012-07-17] (ang.).
4. Czerwień Kongo (C.I. Direct Red 28) (nr 75768) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
5. Gefahrstoffdatenbank der Länder. [dostęp 2009-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-26)]. (niem.).
6. Czerwień Kongo, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
7. CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83. Boca Raton: CRC Press, 2003, s. 8-16–8-18.
8. Krzysztof Orliński: Żart chemiczny. Młody Technik, e-suplement, 2013-07-09. [dostęp 2013-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (pol.).
9. Steensma DP. „Congo” red: out of Africa?. „Archives of pathology & laboratory medicine”. 125 (2), s. 250–252, luty 2001. PMID: 11175644.

Encyklopedie internetowe (rodzaj indywiduum chemicznego):

• Britannica: technology/Congo-red