Kabaczek

Kabaczek, cukinia (Cucurbita pepo convar. giromontiina Greb.^[3]) – odmiana dyni zwyczajnej. Odmianę wyselekcjonowano we Włoszech i stąd pierwotna nazwa „cukinia” od włoskiego zucchina [dzukˈkiːna] (tj. mała dynia). Na południowym wschodzie Polski popularność zdobyła nazwa kabaczek. W Polsce roślina jest uprawiana i znana pod obiema nazwami. Ponieważ uprawiane formy mogą różnić się znacznie, więc zależnie od nazwy pod jaką je otrzymano do uprawy, traktowane są nawet jako odrębne gatunki.

Kabaczek

kabaczek
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	dyniowce
Rodzina	dyniowate
Rodzaj	dynia
Gatunek	dynia zwyczajna
Odmiana	kabaczek
Nazwa systematyczna
Cucurbita pepo var. giromontiina

Kwiat

Owoce różnych odmian

Liście

Morfologia

Pokrój

Łodygi wzniesione lub płożące.

Łodyga

Od pędu głównego odrastają krótkie pędy 5–10 cm długości.

Liście

Osadzone na długich ogonkach, sercowate lub okrągłe, głęboko wcinane, niekiedy ze srebrnymi plamkami. Duże, z kątów liści wyrastają wąsy czepne, jeśli pokrój jest krzaczasty to roślina nie wytwarza wąsów czepnych.

Kwiaty

Żółte, rozdzielnopłciowe, owadopylne, pojedyncze, bardzo duże o 5 płatkach i 3 lub 5 komorowej zalążni. Na tej samej roślinie najpierw wyrastają kwiaty męskie, później żeńskie.

Owoce

Jagody, silnie wydłużone (10–40 cm), maczugowate, lekko żeberkowate koloru ciemnozielonego, rzadziej żółtego i pomarańczowego z jaśniejszymi plamkami. Na przekroju mają wygląd podobny do ogórków, z tym, że miąższ ich jest zielonkawy. Masa owocu może się wahać od 0,15 do 3 kg.

Korzeń

Palowy do 2 m długości.

Uprawa

Odmiany uprawne

Istnieje wiele odmian kabaczków różniących się dość znacznie między sobą zarówno kształtem, jak wyglądem i smakiem, m.in.: ‘Acceste’, ‘Ambasador’, ‘Astra’, ‘Atena’, ‘Black Forest’ (odmiana jadalna i ozdobna), ‘Greta’, ‘Nimba’, ‘Soraya’, ‘Storr’s Green’, ‘Cocozelle von Tripolis’, ‘Krzaczasty Bezrozłogowy’, ‘Courges’ i ‘Zuchino’.

Choroby

• wirusowe: mozaika arbuza, mozaika ogórka, żółta mozaika cukinii^[4].
• wywołane przez lęgniowce i grzyby: alternarioza dyniowatych, antraknoza dyniowatych, czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych, czarna zgnilizna korzeni dyniowatych, fuzaryjna zgorzel dyniowatych, fuzaryjne więdnięcie melona, korynesporoza dyniowatych, mączniak prawdziwy dyniowatych, mączniak rzekomy dyniowatych, parch dyniowatych, septorioza dyniowatych, zgnilizna twardzikowa, zgorzel siewek^[5].

Zastosowanie

Szczególną popularnością jarzyna cieszy się w Europie oraz południowej części Rosji. Kabaczki należą do warzyw niskokalorycznych, o niezbyt dużej wartości odżywczej. Główną ich zaletą jest smak. Ponadto sprzyjają przemianie materii. Zastosowanie kabaczków w kuchni jest szerokie, podaje się je na surowo, smażone, pieczone, duszone, gotowane. Przyrządza się z nich zupy, drugie dania, sałatki, surówki, napoje, desery, a także marynaty^{[potrzebny przypis]} i keczup^[6].

Wartość odżywcza owocu: Ma wysoką wartość dietetyczną: zawiera duże ilości cukrów, witaminy C, PP, B₁, karotenu, ponadto owoce nie kumulują metali ciężkich. Wartość energetyczna 100 g cukinii wynosi ok. 15 kcal^[7].

Ilość aminokwasów w 100 g[8] Nazwa Ilość w mg Izoleucyna 57 Leucyna 91 Lizyna 86 Metionina 23 Cystyna 15 Fenyloalanina 55 Tyrozyna 42 Treonina 38 Tryptofan 13 Walina 70 Arginina 66 Histydyna 34 Alanina 82 Kwas asparaginowy 188 Kwas glutaminowy 168 Glicyna 59 Prolina 48 Seryna 63

Wartość odżywcza Cukinia, mrożona (100 g) Wartość energetyczna 70 kJ (17 kcal) Białka 1,2 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% M 2,1% 2,1% 2,1% 2,1% Węglowodany 3,2 g szczegółowe informacje Przyswajalne 2,2 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% M 1,7% 1,7% 1,7% 1,7% Jednocukry Glukoza 0,8 g Fruktoza 0,9 g Dwucukry Sacharoza 0,6 g Laktoza 0,0 g Skrobia 1,6 g Błonnik 1,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,0% 4,0% 4,8% 4,8% M 2,6% 2,6% 3,3% 3,3% Tłuszcze 0,1 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,00 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,00 g Wielonienasycone 0,00 g omega-3 0,00 g α-Linolenowy (ALA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% omega-6 0,00 g Linolowy (LA) 0,00 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Woda 95,0 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% Witaminy Witamina C 8,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% Tiamina (B1) 0,07 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% M 5,8% 5,8% 5,8% 5,8% Ryboflawina (B2) 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Niacyna (B3) 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,9% 2,9% 2,9% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Witamina B6 0,09 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,0% 6,0% M 6,9% 6,9% 5,3% 5,3% Foliany 0,0416 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 10% 10% M 10% 10% 10% 10% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,034 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,9% 4,9% 4,9% 4,9% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Makroelementy Fosfor 32 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% M 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% Wapń 15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,3% 1,3% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,3% Magnez 22 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 6,9% 6,9% 6,9% M 5,5% 5,2% 5,2% 5,2% Potas 250 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% M 5,3% 5,3% 5,3% 5,3% Sód 3 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% Mikroelementy Jod b.d. mg Żelazo 0,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Miedź 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% Cynk 0,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% M 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% Mangan 0,16 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 7,0% 7,0% 7,0% 7,0% Dane liczbowe na podstawie: [8] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
3. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 81. ISBN 83-09-00256-4.
4. Wirusy porażające cukinię w Polsce [online], Klinika Chorób Roślin, 2014.
5. ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6. Brak numerów stron w książce
6. Winiary, Domowy keczup z cukinią [online].
7. Romana Chojnacka, Jolanta Przytuła: Księga kalorii i miar. Poznań: Publicat, 2008, s. 24. ISBN 978-83-245-1562-2.
8. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 531. ISBN 978-83-200-5311-1.
9. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (warzywo owocowe):

• LCCN: sh85150038
• GND: 4194807-5
• NKC: ph239954
• J9U: 987007536538605171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3888385
• Britannica: plant/zucchini
• DSDE: zucchini