Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Choina (Tsuga Carriere) – rodzaj iglastych drzew z rodziny sosnowatych. Należy do niego 11 gatunków (w tym 1 mieszaniec)[6][7]. Występują w Ameryce Północnej i wschodniej Azji. Są długowieczne i cienioznośne. Mają duże znaczenie ekonomiczne jako źródło drewna konstrukcyjnego i ścieru oraz drzewa ozdobne. Są ważnym składnikiem górskich i niżowych lasów, odgrywając ekologicznie istotną rolę dla wielu grup zwierząt[8]. Wykorzystywane są też jako rośliny lecznicze[9].
 Choina zachodnia | |||
| Systematyka[1][2][3] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
choina | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Tsuga (Endlicher) Carrière Traité Conif. 185. Jun 185[4]. | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Tsuga sieboldii Carrière[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
W Ameryce Północnej rosną cztery gatunki – Tsuga canadensis i T. caroliniana w części wschodniej oraz T. heterophylla i T. mertensiana w części północno-zachodniej. Dwa gatunki rosną na wyspach japońskich – T. diversifolia i T. sieboldii[8]. T. ulleungensis jest endemitem koreańskiej wyspy Ullŭng-do[7]. W południowych Chinach i w Himalajach rosną trzy gatunki – T. chinensis (południowo-wschodnie Chiny wraz z Tajwanem), T. dumosa (Himalaje) i T. forrestii (południowe Chiny)[8].
Drzewa długowieczne[8] (najstarszy znany okaz choiny zachodniej osiągnął ok. 1240 lat, 75 m wysokości i 2,75 m pierśnicy)[9], zwykle wolno rosnące[8], choć choina zachodnia wyróżnia się szybkim wzrostem w młodości, już w wieku 20 lat osiągając 20 m wysokości[11]. Kwiaty zapylane a nasiona rozsiewane są przez wiatr[11]. Nasiona zawiązywane są zwykle w cyklach co trzy lata. Bardzo wrażliwe są siewki w pierwszych trzech latach rozwoju. Łatwo w tym czasie są porażane przez choroby grzybowe i wymagają stałego ocienienia[12].
Drzewa te rosną w lasach górskich (zwłaszcza w południowej części zasięgu) i na nizinach[8], zwykle na siedliskach wilgotnych i skalistych[11]. Odgrywają istotną rolę w lasach jako miejsce gniazdowania i bytowania ptaków, w tym sów[12]. Źle znoszą długotrwałe susze. Są natomiast cienioznośne[8], zwłaszcza w młodości. Są tolerancyjne na znaczne spadki temperatur[12].
Rodzaj choina Tsuga jest przedstawicielem podrodziny Abietoideae w obrębie rodziny sosnowatych Pinaceae[10][13][8].
Rodzajem siostrzanym (najbliżej spokrewnionym) jest monotypowy Nothotsuga z gatunkiem Nothotsuga longibracteata rosnącym w południowo-wschodnich Chinach. W niektórych ujęciach jest on zaliczany do rodzaju Tsuga, jednak na ogół uznawany bywa za odrębny. Jego odrębność uzasadniły także badania genetyczne – procent odmienności sekwencji nukleotydów jest między Nothotsuga i najbliżej spokrewnionym gatunkiem z rodzaju Tsuga dwa razy większy niż różnica między dwoma najbardziej oddalonymi od siebie gatunkami z rodzaju Tsuga[8]. Rozdzielenie linii prowadzących do współczesnych przedstawicieli rodzaju Tsuga i Nothotsuga nastąpiło ok. 90 milionów lat temu tj. w czasie późnej kredy[8]. W niektórych ujęciach z rodzaju Tsuga wyodrębniany jest także w osobny rodzaj Hesperopeuce gatunek Tsuga mertensiana (jako H. mertensiana)[9], uznawany czasem jako pośredni i być może mieszańcowego pochodzenia z rodzajem świerk Picea[11], jednak nie zostało to uzasadnione w badaniach filogenetycznych – gatunek ten jest siostrzany dla T. heterophylla, wraz z którym tworzy klad bazalny w obrębie rodzaju Tsuga[8].
Ostatni wspólny przodek współczesnych gatunków z rodzaju Tsuga rósł w eocenie, kiedy to nastąpił podział na linię obejmującą T. heterophylla i T. mertensiana z zachodniej części kontynentu północnoamerykańskiego. Pozostałe gatunki zasiedlały Eurazję i wschodnią część Ameryki Północnej, przy czym do czasów współczesnych utrzymały się tylko w Azji wschodniej i wschodniej części Ameryki Północnej, zanikając w Europie. Szczątki kopalne przedstawicieli rodzaju Tsuga świadczą o dawnym szerokim rozprzestrzenieniu rodzaju na półkuli północnej także w kredzie i paleogenie[8].
Ze względu na niewielkie zróżnicowanie morfologiczne i liczne introgresje – podział rodzaju Tsuga na gatunki jest w wielu miejscach problematyczny, zwłaszcza w Azji Wschodniej. W 2017 wyodrębniono w randze osobnego gatunku T. ulleungensis z koreańskiej wyspy Ullŭng-do[7]. Badania genetyczne wskazują także na wyraźną odrębność T. chinensis z Tajwanu w stosunku do roślin z kontynentalnej Azji[8] (jest wyróżniany jako odmiana T. chinensis var. formosana (Hayata) H. L. Li & H. Keng.)[5]. Gatunek T. forrestii może utracić swoją rangę, ponieważ jest najwyraźniej zagnieżdżony w T. chinensis[8]. We Flora of China traktowany jest jako odmiana T. chinensis var. forrestii (Downie) Silba. Wyróżniany jest tam z kolei w randze gatunku T. oblongisquamata (W. C. Cheng & L. K. Fu) L. K. Fu & Nan Li, ale o niepewnym statusie, z opcją uznania za odmianę T. chinensis[5].
Z drewna choin produkuje się papier, robi podkłady kolejowe i wykorzystuje w budownictwie[14]. Kora dostarcza garbników wykorzystywanych w przemyśle garbarskim (choina kanadyjska była najważniejszym surowcem do ich pozyskania w Ameryce Północnej)[9]. Choiny są również sadzone jako drzewa ozdobne. Tylko w przypadku choiny kanadyjskiej opisano 250 odmian ozdobnych[8]. Indianie z pędów i kory choiny kanadyjskiej wytwarzali orzeźwiający wywar[9].
Choiny dobrze rosną na glebach lekko kwaśnych, głębokich i przepuszczalnych. Są mrozoodporne, ale źle tolerują warunki miejskie i przesadzanie. Większość gatunków źle toleruje suszę. Rozmnaża się je przez nasiona wysiewane wiosną[15].
Wszystkie gatunki choin dobrze znoszą cięcie – mogą być strzyżone i formowane[10].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
