Centaury (mitologia)

Centaury i centaurydy (także centaurowie; z gr. Κένταυροι Kéntauroi, łac. Centauri) – w mitologii greckiej pół ludzie, pół konie. Były to mityczne istoty o mieszanej budowie^[1]. Górna część ich ciała (tułów, głowa, ręce) była podobna do ciała człowieka, natomiast dolna miała kształt konia^[1][2]. Uchodziły za potomstwo Kentaurosa i klaczy magnezyjskich lub Iksjona i widziadła (chmury) Nefele, której Zeus nadał postać Hery^[1][3].

Ten artykuł dotyczy postaci z mitologii greckiej. Zobacz też: inne znaczenia.

Polujące centaury, malowidło na amforze czarnofigurowej, Staatliche Antikensammlungen, Monachium

Centaur, rzymska mozaika, II wiek n.e., Stare Muzeum, Berlin

Tworzyły prymitywne plemię. Zamieszkiwały góry i lasy Tesalii oraz Arkadię^[2]. Obyczaje miały dzikie, to jest żywiły się surowym mięsem upolowanych zwierząt, kilkakrotnie usiłowały porwać lub zgwałcić kobiety, łatwo się upijały^[1][4]. Przebywając na dworze króla Lapitów Pejritoosa, jako jego weselni goście z powodu nadmiaru wypitego przez nich wina wszczęli bójkę. Walkę z nimi podjęli znani mityczni herosi: Herakles, Nestor i Tezeusz. Walka centaurów z Lapitami znana była jako centauromachia^[5].

Wizerunki centaurów można odnaleźć na metopach Partenonu, w Tezejonie oraz w malarstwie ściennym w Pompejach. Współcześnie centaury występują w dziełach z gatunku fantasy, np. w cyklach Opowieści z Narnii, Harry Potter, Baśniobór czy Percy Jackson i bogowie olimpijscy.

Słynne centaury

Z mitologii

• Chiron
• Eurytion – centaur arkadyjski
• Eurytion – centaur tesalski
• Folos
• Nessos

Z literatury

• Firenzo

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Centaury (mitologia)

Zobacz hasło centaur w Wikisłowniku

• gwiazdozbiór Centaura
• ichtiocentaury
• onocentaury
• Ossa
• Kinarowie

Przypisy

1. Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 59. ISBN 83-04-04673-3.
2. Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 232. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
3. PierreP. Grimal PierreP., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, JerzyJ. Łanowski (red.), MariaM. Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 160, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
4. Bohaterowie. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 144. ISBN 83-210-0677-9.
5. Jorge Luis Borges, Zofia Chądzyńska (tłum.): Księga istot zmyślonych. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 29. ISBN 83-7255-740-3.

Bibliografia

• Centaurs. mythindex.com, 2007. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-17)]. (ang.).
• Centaurides. mythindex.com, 2007. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (ang.).
• Aaron J. Atsma: Kentauroi Thessalioi. theoi.com, 2000–2010. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
• Aaron J. Atsma: Kentauroi Peloponnesioi. theoi.com, 2000–2011. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
• Aaron J. Atsma: Kentaurides. theoi.com, 2000–2010. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
• Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 140. ISBN 83-01-03529-3.
• Carlos Parada: Centaurs. maicar.com. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).
• Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 123: Centauri. ancientlibrary.com, 2005. [dostęp 2011-02-17]. (ang.).
• William Smith: Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, 1867, T. 1, s. 666: Centauri. ancientlibrary.com, 2005. [dostęp 2010-10-26]. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson fikcyjny):

• GIA: 901002114

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3884061
• Britannica: topic/Centaur-Greek-mythology
• Treccani: centauri
• Universalis: centaures
• БРЭ: 2060843
• NE.se: kentaur
• SNL: kentaur
• DSDE: kentaur