Drzewipestowate

Drzewipestowate (Caryocaraceae) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu malpigiowców. Obejmuje 26 gatunków z dwóch rodzajów spotykanych w tropikalnej Ameryce Południowej, zwłaszcza w Amazonii^[2], poza tym rosnące na obszarach od Kostaryki po południową Brazylię^[4]. Owoce i nasiona drzewipestu orzechodajnego dostarczają wartościowego oleju jadalnego^[5], a kilka innych gatunków z tego rodzaju ma także jadalne owoce^[4]. Owoce roślin obu zaliczanych tu rodzajów wykorzystywane są także do trucia ryb^[2]. Niektóre gatunki dostarczają wartościowego drewna, przez co zostały nadmiernie wyeksploatowane i np. Caryocar costaricense ujęty został w efekcie w załączniku II do konwencji CITES^[4].

Drzewipestowate

Caryocar brasiliense
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	drzewipestowate
Nazwa systematyczna
Caryocaraceae Voigt Hort. Suburb. Calcutt.: 88. Aug-Dec 1845[3]
Typ nomenklatoryczny
Caryocar L. (1771)[3]

Morfologia

Wiecznie zielone drzewa i krzewy o liściach trójlistkowych, skrętoległych lub naprzeciwległych. Kwiaty efektowne, głównie za sprawą okazałych (barwnych i długich) pręcików, których liczba w rodzaju drzewipest sięgać może 250. Okwiat jest 6-krotny, z wolnymi działkami i płatkami. Zalążnia u rodzaju drzewipest składa się 4-6 owocolistków, których liczba w rodzaju Anthodiscus osiąga 20 i w tym przypadku podczas dojrzewania owocolistki rozpadają się na pojedyncze owoce. W rodzaju drzewipest owocem jest pestkowiec z 4-6 nasionami otoczony miąższem bogatym w oleje^[2][5].

Systematyka

Rodzina o niejasnej pozycji w obrębie malpigiowców (Malpighiales) należących do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. Była wskazywana jako klad bazalny dla grupy obejmującej poza tym lnowate (Linaceae) i irwingiowate Irvingiaceae. Dawniej (np. w system Cronquista z 1981 i system Takhtajana z 1997) włączana była do rzędu herbatowców (Theales)^[2].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

malpigiowce	Putranjivaceae Lophopyxidaceae Caryocaraceae – drzewipestowate Centroplacaceae Malpighiaceae – malpigiowate Elatinaceae – nadwodnikowate Balanopaceae Trigoniaceae Dichapetalaceae Chrysobalanaceae – złotośliwowate Euphroniaceae

Wykaz rodzajów^[6]

• Anthodiscus G. Mey.
• Caryocar L. – drzewipest

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-03] (ang.).
3. James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).
4. Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 313-314. ISBN 978-1-842466346.
5. Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 25-26. ISBN 83-7079-778-4.
6. Genera of Irvingiaceae. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-05-05]. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• NKC: ph117442
• J9U: 987007284725205171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: plant/Caryocaraceae

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 4440
• Flora of North America: 10165
• GBIF: 6647
• identyfikator iNaturalist: 71470
• IPNI: 77126594-1
• ITIS: 21368
• NCBI: 72383
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:77126594-1
• identyfikator Tropicos: 42000086
• identyfikator taksonu Fossilworks: 55614
• CoL: 7RX