Imperatorska Wojskowa Flota Powietrzna

Imperatorska Wojskowa Flota Powietrzna^{[potrzebny przypis]} (ros. Императорский военно-воздушный флот, po 1917, w ramach struktur wojskowych Rządu Tymczasowego – Wojskowa Flota Powietrzna^[1]) – siły powietrzne Imperium Rosyjskiego.

Imperatorska Wojskowa Flota Powietrzna

Императорский военно-воздушный флот

Historia
Państwo	Imperium Rosyjskie
Sformowanie	ok. 1910
Rozformowanie	1917
Działania zbrojne
wojna rosyjsko-japońska; I wojna światowa; wojna domowa w Rosji
Organizacja
Rodzaj wojsk	siły powietrzne
Podległość	Korpus inżynieryjny (do 1915) Stawka Naczelnego Dowódcy

Historia

Już za panowania Aleksandra II, w grudniu 1869, powołano Komisję Aeronautyczną, której zadaniem była ocena perspektyw wykorzystania balonów w celach wojskowych. W 1870 roku wypuszczono w powietrze pierwszy rosyjski balon. Pierwsze jednostki aeronautyczne, wchodzące w skład wojsk inżynieryjnych, pojawiły się w 1885 w armii, a wkrótce potem i w marynarce wojennej. Były wyposażone w aerostaty i balony, które służyły przede wszystkim do rozpoznania i łączności^[2] .

Na manewrach, które miały miejsce w latach 1902–1903 w rejonie Krasnego Sioła, Brześcia Litewskiego, Wilna zebrano pozytywne doświadczenia w wykorzystaniu balonów na uwięzi w celach rozpoznawczych. Opierając się na tym doświadczeniu, ministerstwo podjęło decyzję o utworzeniu jednostek aeronautycznych w pozostałych twierdzach – łącznie 65 balonów. Balony na uwięzi zaczęły być zastępowane balonami-latawcami zaprojektowanymi przez W.W. Kuzniecowa i niemieckimi balonami Percival 1 i 2. Wschodniosyberyjski Batalion Lotniczy brały aktywny udział w bitwach wojny rosyjsko-japońskiej^[2] .

Początkowo Departament Wojny nie doceniał możliwości samolotów i postawił na sterowce. W 1909 roku armia miała tylko 3 sterowce i 3 samoloty. Jednakże rozpoczęte w 1906 r. (głównie pod wpływem klęsk na froncie z Japonią) w Rosji szeroko zakrojone reformy wojskowe, przebiegające pod hasłem unowocześnienia armii i wyposażenia jej w najnowocześniejszy sprzęt, dla wielu teoretyków wojskowości były zbieżne z przekonaniem, iż lotnictwo odegra ważną rolę w przyszłych wojnach^[2] .

W styczniu 1908 powstał Wszechrosyjski Aeroklub Imperatorski, a w 1909 rozpoczęła się w Rosji produkcja sterowców, m.in. na potrzeby wojskowe. W 1910 r. grupę rosyjskich oficerów wysłano do Francji na szkolenie lotnicze. Po powrocie do Rosji oficerowie ci zaczęli szkolić swoich współobywateli i w ten sposób w Gatczynie powstała pierwsza szkoła kształcąca pilotów wojskowych, dla której zakupiono we Francji samoloty. Pod koniec tego samego 1910 w Sewastopolu otwarto drugą szkołę lotniczą. W 1911 r. w Rosji przeprowadzono pierwszy eksperyment mający na celu stworzenie uzbrojonego samolotu: na jednym z samolotów zainstalowano karabin maszynowy^[2] .

12 sierpnia 1912 (nowego stylu), rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 397, sprawy aeronautyki i lotnictwa przekazano specjalnie utworzonemu organowi – Oddziałowi Aeronautyki Sztabu Generalnego; dzień wydania tego rozkazu uznaje się oficjalnie za datę założenia rosyjskich sił powietrznych^[3].

Imperatorska Wojskowa Flota Powietrzna była podzielona na oddziały lotnicze, które z kolei łączono w grupy lotnicze. Na początku I wojny światowej Rosja miała 39 jednostek lotniczych, każda licząca od czterech do sześciu samolotów. Pod względem liczby samolotów bojowych rosyjskie siły powietrzne przed wojną były największe na świecie i składały się z 263 samolotów (z czego 224 wchodziły w skład 39 dywizjonów lotniczych, reszta w rezerwie) i 14 sterowców. Większość samolotów zakupiono we Francji, Anglii i Włoszech, a także budowano na licencji w rosyjskich fabrykach. Dominowały marki francuskie, wśród których prym wiódł Nieuport. Rosja była jedynym krajem, który przystąpił do wojny z własnym lotnictwem bombowym dalekiego zasięgu, reprezentowanym przez najpotężniejszy krajowy samolot – pierwszy na świecie samolot wielosilnikowy zaprojektowany przez Igora Sikorskiego – Ilja Muromiec (następca pierwszego czterosilnikowego dwupłata Russkij Witiaź, również konstrukcji Sikorskiego). Samolot wszedł w skład eskadry bombowców dowodzonej przez generała Michaiła Szydłowskiego. Eskadra ta stała się podstawą krajowego lotnictwa dalekiego zasięgu. W 1913 r. Dmitrij Grigorowicz skonstruował pierwsze wodnosamoloty dla Marynarki Wojennej Imperium^[2] .

Podczas I wojny światowej przemysł lotniczy imperium został przestawiony na produkcję wojenną, jednocześnie wzrosły zakupy samolotów bojowych od krajów Ententy. Rząd intensywnie dofinansowywał przemysł lotniczy, produkujący krajowe bomby i torpedy lotnicze, urządzenia do zrzucania bomb, uchwyty karabinów maszynowych, synchronizatory, radiowe stacje lotnicze, kamery lotnicze, urządzenia nawigacyjne i plecakowy spadochron Kotelnikowa. W rezultacie w 1917 r. Imperatorska Wojskowa Flota Powietrzna dysponowała około 1500 samolotami, 300 różnymi jednostkami i pododdziałami, w tym 14 dywizjami lotniczymi, 91 oddziałami lotniczymi, 4 oddziałami lotniczymi Ilji Muromca, 87 oddziałami aeronautycznymi, 32 oddziałami lotnictwa morskiego, 11 szkołami aeronautyki i lotnictwa, dywizjonem lotnictwa okrętowego, parkami (bazami) aeronautyki i lotnictwa, warsztatami – w tym ruchomymi^[2] .

Najbardziej utytułowanym asem myśliwskim Imperatorskiej Wojskowej Floty Powietrznej w czasie I wojny światowej był podpułkownik Aleksandr Kazakow, który zestrzelił 17 samolotów wroga; był także drugim pilotem w historii, który użył taranowania jako sposobu ataku powietrznego i pierwszym, który przeżył ten atak (8 września 1914 rosyjski pilot, kapitan sztabowy Piotr Niestierow, dokonał pierwszego na świecie taranowania z powietrza i zginął podczas jego wykonywania)^[2] .

Wydarzenia rewolucyjne z 1917 r. miały tragiczny wpływ na losy lotnictwa wojskowego imperium. Większość pionierskich pilotów, jeśli nie zginęła podczas wojny światowej, to oddała życie w wojnie domowej lub wyemigrowała z Rosji^[2] .

Jednostki aeronautyczne i lotnicze Imperium Rosyjskiego[4] 

Jednostki aeronautyczne przed reorganizacją w 1910

• Szkoleniowy Park Aeronautyczny (1890–)

Polowe jednostki aeronautyczne:

• Wschodniosyberyjski Polowy Batalion Aeronautyczny (1904);
• 1 Wschodniosyberyjski Polowy Batalion Aeronautyczny (1904–1910);
• 2 Wschodniosyberyjski Polowy Batalion Aeronautyczny (1904–1910);
• 3 Wschodniosyberyjski Polowy Batalion Aeronautyczny (1904–1910);
• Syberyjska Kompania Lotnicza (1904);

Forteczne jednostki aeronautyczne:

• Władywostocka Forteczna Kompania Aeronautyczna (1905–1910);
• Forteczna Kompania Aeronautyczna Warszawskiego Rejonu Umocnionego (1895–1905; od 1905 – 3 Wschodniosyberyjski Polowy Batalion Aeronautyczny);
• Warszawski Forteczny Wydział Aeronautyczny (1891–1910);
• Nowogeorgijewski Forteczny Wydział Aeronautyczny (1893–1910);
• Iwangorodzki Forteczny Wydział Aeronautyczny (1893–1910);
• Osowiecki Forteczny Wydział Aeronautyczny (1893–1910);
• Kowieński Forteczny Wydział Aeronautyczny (1895–1910);
• Brzesko-Litewski Forteczny Wydział Aeronautyczny (1901–1910).

Po reorganizacji w 1910 r.

• Batalion Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej;

Polowe jednostki aeronautyczne:

• Brzesko-Litewski Batalion Aeronautyczny (1910–1914);
• Syberyjski Batalion Aeronautyczny (1910–1914);
• 3 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 4 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 5 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 6 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 7 Kompania Aeronautyczna (1910–1913);
• 8 Kompania Aeronautyczna (1910–1913);
• 9 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 10 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 11 Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 1 Kaukaska Kompania Aeronautyczna (1910–1914);
• 4 Syberyjska Kompania Aeronautyczna (1910–1914);

Po reorganizacji w latach 1913–1914

• Batalion Oficerskiej Szkoły Aeronautycznej (–1914);

Polowe jednostki aeronautyczne:

• 2 Kompania Aeronautyczna (1914-1915) / 2 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916);
• 3 Kompania Aeronautyczna (1914-1915) / 3 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916);
• 4 Kompania Aeronautyczna (1914-1915) / 4 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916);
• Syberyjska Kompania Aeronautyczna (1914-1915)

Forteczne jednostki aeronautyczne:

• Władywostocka Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Nowogeorgijewska Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Osowiecka Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Kowieńska Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Brzesko-Litewska Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Grodzieńska Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Karsska Forteczna Kompania Aeronautyczna (1914–1915);
• Sveaborski Forteczny Wydział Aeronautyczny (1914–1915).

Utworzone po mobilizacji w 1914

Polowe jednostki aeronautyczne:

• 1 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 1 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 5 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 5 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 6 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 6 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 7 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 7 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 8 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 8 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 9 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 9 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 10 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 10 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 11 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 11 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 12 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 12 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 13 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 13 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 14 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 14 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 15 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 15 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 16 Kompania Aeronautyczna (1914–1915) / 16 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 17 Kompania Aeronautyczna (–1915) / 17 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 18 Kompania Aeronautyczna (–1915) / 18 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 19 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 20 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 21 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 22 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 23 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 24 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 25 Polowa Kompania Aeronautyczna (1915–1916)
• 26 Polowa Kompania Aeronautyczna (–1916)
• 27 Polowa Kompania Aeronautyczna (1916)
• Kaukaska Polowa Kompania Aeronautyczna

Forteczne jednostki aeronautyczne:

• Iwangorodzka Forteczna Kompania Aeronautyczna

Oddziały rezerwowe:

• Rezerwowy Batalion Aeronautyczny; do batalionu było okomenderowanych 10 kompanii chemicznych o numerach 1-10;
• Rezerwowa Kompania Chemiczna.

Tyłowe parki aeronautyczne frontów:

• Tyłowy Park Aeronautyczny Frontu Północnego;
• Tyłowy Park Aeronautyczny Frontu Zachodniego.

Po reorganizacji w latach 1916–1917 г.

• 13 dywizjonów aeronautycznych o numerach 1-13 działających w latach 1916–1918;
• Dunajski Dywizjon Aeronautyczny (1916);
• Dywizjon Aeronautyczny Specjalnego Przeznaczenia (1916–1918).

Armijne oddziały aeronautyczne

• 28 armijnych oddziałów aeronautycznych o numerach 1-28, działających w latach 1916–1918

Korpuśne oddziały aeronautyczne

• 49 korpuśnych oddziałów aeronautycznych o numerach 1-49, działających w latach 1916–1918 (oddziały 1-27), 1917–1918

(oddziały 28-49);

• 1, 2 i 3 Kaukaski Korpuśny Oddział Aeronautyczny;
• 7 syberyjskich korpuśnych oddziałów aeronautycznych o numerach 1-7, przy czym 4 Syberyjski Korpuśny Oddział Aeronautyczny przekształcono w Oddział Aeronautyczny 4 Syberyjskiego Korpusu Armijnego;
• Oddział Aeronautyczny 1 Gwardyjskiego Korpusu;
• Oddział Aeronautyczny 2 Gwardyjskiego Korpusu (2 Gwardyjski Korpuśny Oddział Aeronautyczny);
• Oddział Aeronautyczny Korpusu Grenadierów (Grenadierski Oddział Aeronautyczny);
• Oddział Aeronautyczny 1 Turkiestańskiego Korpusu Armijnego.

Forteczne kompanie aeronautyczne:

• Sveaborska Forteczna Kompania Aeronautyczna;
• Aeronatyczna Kompania Morskiej Twierdzy Imperatora Piotra Wielkiego / Rewelska Forteczna Kompania Aeronautyczna;

Parki aeronautyczne frontów:

• Park Aeronautyczny Frontu Północnego;
• Park Aeronautyczny Frontu Zachodniego;
• Park Aeronautyczny Frontu Południowo-zachodniego.
• Park Aeronautyczny Frontu Rumuńskiego.

Oddziały rezerwowe:

• Rezerwowy Batalion Aeronautyczny.

Jednostki lotnicze przed reorganizacją w 1913

Oddziały lotnicze

• Oddział Lotniczy przy 4 Kompanii Aeronautycznej (Kowno);
• Oddział Lotniczy przy 5 Kompanii Aeronautycznej (Grodno);
• Oddział Lotniczy 6 Kompanii Aeronautycznej (Osowiec);
• Oddział Lotniczy 7 Kompanii Aeronautycznej (Kijów);
• Oddział Lotniczy 11 Kompanii Aeronautycznej (Nowogieorgijewsk);
• Oddział Lotniczy 1 Kaukaskiej Kompanii Aeronautycznej (Kars);
• Oddział Lotniczy przy 4 Syberyjskiej Kompanii Aeronautycznej (Czyta);
• Oddział Lotniczy przy Syberyjskim Batalionie Aeronautycznym (Spasskoje).

Jednostki lotnicze po reorganizacji 1913

• 13 dywizjonów lotniczych o numerach 1-13;
• Gwardyjski Dywizjon Lotniczy;
• Dywizjon Lotniczy przy Armii Dunajskiej;
• Lotniczy Dywizjon Obrony Stawki Najwyższego Głównodowodzącego;
• Lotniczy Dywizjon do Ochrony Rezydencji Imperatorskiej;
• Lotniczy Dywizjon do Ochrony Piotrogrodu.

Grupy lotnicze:

• Grupa Lotnicza Armii Południowo-zachodniego Frontu
• Bojowa Grupa Lotnicza Frontu Rumuńskiego;
• 5 bojowych grup lotniczych o numerach 1-5.

Eskadra statków powietrznych

• Eskadra Statków Powietrznych (zarząd eskadry bombowców «Ilja Muromiec»):
  • 4 bojowe oddziały eskadry statków powierznych o numerach 1-4;
  • 26 oddziałów statku powietrznego Ilja Muromiec o numerach IM-I do IM-XXVI (Oddział VII – Kijowski)
  • Szkoła Lotnicza Eskadry Statków Powietrznych.

Forteczne oddziały lotnicze

• Władywostocki Forteczny Oddział Lotniczy;
• Nowogieorgijewski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Osowiecki Forteczny Oddział Lotniczy;
• Kowieński Forteczny Oddział Lotniczy;
• Brzesko-Litewski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Grodzieński Forteczny Oddział Lotniczy;
• Karsski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Nikołajewski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Sewastopolski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Kronsztadzki Forteczny Oddział Lotniczy.
• Odeski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Piotrogradzki Forteczny Oddział Lotniczy;
• Rewelski Forteczny Oddział Lotniczy;
• Samodzielny Forteczny Oddział Lotniczy Morskiej Twierdzy Imperatora Piotra Wielkiego.

Polowe oddziały lotnicze

• 6 polowych oddziałów lotniczych o numerach 1-6

Specjalne oddziały lotnicze

• 3 oddziały lotnicze specjalnego przeznaczenia o numerach 1-3
• 1 Specjalny Oddział Lotniczy;
• 1 Specjalny Kozacki Oddział Lotniczy;
• Połączony Oddział Lotniczy;
• Specjalny Oddział Lotniczy przy Sztabie 27 Korpusu Armijnego;
• Oddział Lotniczy do Ochrony Rezydencji Imperatora;
• 1 Oddział Lotniczy do Ochrony Rezydencji Imperatora;
• 2 Oddział Lotniczy do Ochrony Rezydencji Imperatora;
• Oddział Lotniczy Obrony Stawki Najwyższego Głównodowodzącego;

Oddziały lotnicze artylerii

• 4 lonicze oddziały artylerii o numerach 1-4

Armijne oddziały lotnicze

• 12 armijnych oddziałów lotniczych o numerach 1-12

Lotnicze oddziały myśliwskie

• 15 myśliwskich oddziałów lotniczych o numerach 1-15.

Lotnicze oddziały myśliwskie do ochrony frontów

• 4 oddziały do ochrony Frontu Północnego, Zachodniego, Południowo-zachodniego i Kaukaskiego.

Korpuśne oddziały lotnicze

• 2 oddziały lotnicze 1 i 2 Korpusu Gwardyjskiego;
• Oddział Lotniczy Korpusu Grenadierów;
• 41 korpuśnych oddziałów lotniczych o numerach 1-38, 41-42, 50;
• 7 syberyjskich korpuśnych oddziałów lotniczych o numerach 1-7;
• 4 kaukaskich korpuśnych oddziałów lotniczych o numerach 1-4;
• 2 turkiestańskie korpuśne oddziały lotnicze o numerach 1-2;
• 1 Polski Korpuśny Oddział Lotniczy.

• Ochotniczy Oddział Lotniczy Wszechrosyjskiego Aeroklubu Imperatorskiego;
• Oddział Lotniczy przy Szkole Lotników-Obserwatorów (Kijów);
• Oddział Lotniczy przy Szkole Lotniczej A.A.Anatra (Odessa);

Oddział hydrolotnictwa:

• Czudzki Oddział Hydrolotnictwa.;

Drużyna lotnicza:

• Drużyna Lotnicza Grafa Szeremietiewa.

Wydziały lotnicze

• Wydział Lotniczy Specjalnego Przeznaczenia;
• Wydział Lotniczy twierdzy michajłowskiej (Batumi);
• Wydział Lotniczy do Działań przeciwko Turkom na Kierunku Primorskim (Armia Kaukaska).

Armijne lotnicze oddziały radiotelegraficzne

• Lotnicze kompanie i parki
  • 7 kompanii lotniczych / parków lotniczych o numerach 1-7;
  • Kaukaski Park Lotniczy.

Mobilne bazy lotnicze

• 2 mobilne bazy lotnicze 10 i 12 Armii;

Części zapasowe

• Lotniczy Batalion Zapasów;

Samochody warsztatowe

• Samochód warsztatowy Czerwońskich Zakładów Lotniczych F.F. Tereszczenko

Magazyny mienia aeronautycznego i lotniczego:

• moskiewski i piotrogrodzki magazyn mienia aeronautycznego i lotniczego;
• Komisja ds. przekazania mienia aeronautycznego i lotniczego z Archangielska.

Park Fotografii Lotniczej Centralna Stacja Żeglugi Powietrznej^[5]