Carcharhinus – rodzaj dużych, drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych z rodziny żarłaczowatych (Carcharhinidae). Niektóre gatunki są niebezpieczne dla człowieka.
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Carcharhinus[uwaga 1] |
Blainville, 1816[2] |
|
Przedstawiciel rodzaju – żarłacz srebrnopłetwy (C. albimarginatus) |
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ryby chrzęstnoszkieletowe |
Podgromada |
spodouste |
Rząd |
żarłaczokształtne |
Rodzina |
żarłaczowate |
Rodzaj |
Carcharhinus |
Typ nomenklatoryczny |
Carcharias melanopterus Quoy & Gaimard, 1824 |
Synonimy |
- Carcharias[uwaga 2] Cuvier, 1816[3]
- Aprion[uwaga 3] Müller & Henle, 1839[4]
- Hypoprion Müller & Henle, 1839[5]
- Galeolamna Owen, 1853[6]
- Aprionodon Gill, 1861[7]
- Eulamia Gill, 1862[8]
- Hypoprionodon Gill, 1862[9]
- Isogomphodon Gill, 1862[9]
- Platypodon Gill, 1862[10]
- Gymnorhinus[uwaga 4] Ehrenberg, 1899[11]
- Mapolamia Whitley, 1934[12]
- Gillisqualus Whitley, 1934[13]
- Galeolamnoides Whitley, 1934[14]
- Ogilamia Whitley, 1939[15]
- Longmania Whitley, 1939[15]
- Uranga Whitley, 1943[16]
- Uranganops Whitley, 1943[17]
- Lamnarius Whitley, 1943[18]
- Bogimba Whitley, 1943[19]
- Pterolamia[uwaga 5] Springer, 1950[20]
- Pterolamiops[uwaga 6] Springer, 1951[21]
|
|
Gatunki |
38 gatunków – zobacz opis w tekście |
|
|
|
Zamknij
Do rodzaju należą gatunki występujące w wodach oceanów – Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego[22][23][24].
Długość ciała do 420 cm; masa ciała do 346,5 kg[23][24].
Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville w artykule poświęconym nowemu systematycznemu podziałowi królestwa zwierząt opublikowanym w czasopiśmie Bulletin des Sciences, par la Société Philomáthique de Paris[2]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) C. melanopterus[1].
Etymologia
- Carcharhinus: gr. καρχαριας karkharias ‘gatunek rekina, żarłacz’, od καρχαρος karkharos ‘zębaty, ostrozęby’; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’[25].
- Carcharias: gr. καρχαριας karkharias ‘gatunek rekina, żarłacz’, od καρχαρος karkharos ‘zębaty, ostrozęby’[26]. Gatunek typowy: nie wyznaczony.
- Aprion: gr. negatywny przedrostek α a ‘bez’[27]; πριων priōn, πριονος prionos ‘piła’[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Carcharias (Aprion) isodon Valenciennes, 1839[22].
- Hypoprion: gr. ὑπο hupo ‘pod, poniżej’[29]; πριων priōn, πριονος prionos ‘piła’[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Carcharias (Hypoprion) macloti Müller & Henle, 1839[10].
- Galeolamna: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Galeus Rafinesque, 1810 i Lamna Cuvier, 1816[6]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Galeolamna greyi Owen, 1853 (= Squalus obscurus Lesueur, 1818).
- Aprionodon: rodzaj Aprion Müller & Henle, 1839; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Squalus punctatus Mitchill, 1815 (= Carcharias (Aprion) isodon Valenciennes, 1839).
- Eulamia: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’[31]; λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Carcharias (Prionodon) milberti Valenciennes, 1839 (= Squalus plumbeus Nardo, 1827).
- Hypoprionodon: rodzaj Hypoprion Müller & Henle, 1839; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Hypoprion) hemiodon Valenciennes, 1839.
- Isogomphodon: gr. ισος isos ‘równy, jednakowy’[33]; γομφος gomphos ‘klin’[34]; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Prionodon) oxyrhynchus Valenciennes, 1839.
- Platypodon: gr. πλατυς platus ‘szeroki’[35]; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Prionodon) menisorrah Valenciennes, 1839 (= Carcharias (Prionodon) falciformis Bibron, 1839).
- Gymnorhinus: gr. ψιλος psilos ‘goły, nagi’[36]; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’[37]. Gatunek typowy: Gymnorhinus pharaonis Hemprich & Ehrenberg, 1899 (= Carcharias (Prionodon) falciformis Bibron, 1839).
- Mapolamia: Mapo- (etymologia niejasna); gr. λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias melanopterus Quoy & Gaimard, 1824.
- Gillisqualus: Theodore Nicholas Gill (1837–1914), amerykański ichtiolog, teriolog i malakolog[13]; łac. squalus ‘gatunek ryby morskiej’[38]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gillisqualus amblyrhynchoides Whitley, 1934.
- Galeolamnoides: rodzaj Galeolamna Owen, 1853; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’[39]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias macrurus Ramsay & Ogilby, 1887 (= Squalus obscurus Lesueur, 1818).
- Ogilamia: James Douglas Ogilby (1853–1925), irlandzko-australijski ichtiolog[15]; gr. λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Carcharias stevensi Ogilby, 1911 (= Squalus plumbeus Nardo, 1827).
- Longmania: Heber Albert Longman (1880–1954), angielsko-australijski paleontolog i herpetolog[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Aprion) brevipinna Valenciennes, 1839.
- Uranga: Urangan, Queensland, Australia[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Uranga nasuta Whitley, 1943 (= Carcharias (Aprion) brevipinna Valenciennes, 1839).
- Uranganops: rodzaj Uranga Whitley, 1943; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Galeolamna (Uranganops) fitzroyensis Whitley, 1943.
- Lamnarius: rodzaj Lamna Cuvier, 1816; łac. przyrostek zdrabniający -ius[41]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias spenceri Ogilby, 1910 (= Carcharias (Prionodon) leucas Valenciennes, 1839).
- Bogimba: Bogimbah, Wielka Wyspa Piaszczysta, Australia[42]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Galeolamna (Bogimba) bogimba Whitley, 1943 (= Carcharias (Prionodon) leucas Valenciennes, 1839).
- Pterolamia: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, płetwa’[43]; λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Squalus longimanus Poey, 1861.
- Pterolamiops: rodzaj Pterolamia Springer, 1950; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[40].
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki[22]:
- Carcharhinus acarenatus Moreno & Hoyos, 1983
- Carcharhinus acronotus (Poey, 1860)
- Carcharhinus albimarginatus (Rüppell, 1837) – żarłacz srebrnopłetwy[44]
- Carcharhinus altimus (Springer, 1950)
- Carcharhinus amblyrhynchoides (Whitley, 1934)
- Carcharhinus amblyrhynchos (Bleeker, 1856) – żarłacz rafowy[45]
- Carcharhinus amboinensis (Müller & Henle, 1839)
- Carcharhinus borneensis (Bleeker, 1858)
- Carcharhinus brachyurus (Günther, 1870) – żarłacz miedziany[44]
- Carcharhinus brevipinna (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus cautus (Whitley, 1945)
- Carcharhinus cerdale Gilbert, 1898
- Carcharhinus coatesi (Whitley, 1939)
- Carcharhinus dussumieri (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus falciformis (Bibron, 1839) – żarłacz jedwabisty[45]
- Carcharhinus fitzroyensis (Whitley, 1943)
- Carcharhinus galapagensis (Snodgrass & Heller, 1905) – żarłacz galapagoski[46]
- Carcharhinus hemiodon (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus humani White & Weigmann, 2014
- Carcharhinus isodon (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus japonicus Temminck & Schlegel, 1850
- Carcharhinus leiodon Garrick, 1985
- Carcharhinus leucas (Valenciennes, 1839) – żarłacz tępogłowy[47]
- Carcharhinus limbatus (Valenciennes, 1839) - żarłacz czarnopłetwy[47]
- Carcharhinus longimanus (Poey, 1861) – żarłacz białopłetwy[48]
- Carcharhinus macloti (Müller & Henle, 1839)
- Carcharhinus melanopterus (Quoy & Gaimard, 1824)
- Carcharhinus obscurus (Lesueur, 1818) – żarłacz ciemnoskóry[48]
- Carcharhinus obsolerus White, Kyne & Harris, 2019
- Carcharhinus oxyrhynchus (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus perezi (Poey, 1876) – żarłacz karaibski[46]
- Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827) – żarłacz brunatny[49]
- Carcharhinus porosus (Ranzani, 1839)
- Carcharhinus sealei (Pietschmann, 1913)
- Carcharhinus signatus (Poey, 1868)
- Carcharhinus sorrah (Valenciennes, 1839)
- Carcharhinus tilstoni (Whitley, 1950)
- Carcharhinus tjutjot (Bleeker, 1852)
Żarłacz czarnopłetwy i Carcharhinus tilstoni krzyżują się w warunkach naturalnych[50].
Nazwa nieważna, umieszczona w „Oficjalnym Indeksie Odrzuconych i Nieprawidłowych Nazw Rodzajowych w Zoologii”, na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej[1]; młodszy homonim Carcharias Rafinesque, 1810 (Carchariidae).
Młodszy homonim Pterolamia Breuning, 1940 (Coleoptera).
Nowa nazwa dla Pterolamia Springer, 1950.
W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum: quae ex itineribus per Libyam Aegyptum Nubiam Dongalam Syriam Arabiam et Habessiniam publico institutis sumptu Friderici Guilelmi Hemprich et Christiani Godofredi Ehrenberg: studio annis MDCCCXX-MDCCCXXV redierunt. Berolini: Sumptibus Georgii Reimeri, 1899, s. 8. (łac.).
S. Springer. Correction for “A revision of North American sharks allied to the genus Carcharhinus.”. „Copeia”. 1951 (3), s. 244, 1951. JSTOR: 1439109. (ang.).
R. Froese & D. Pauly: Carcharhinus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-03-17]. (ang.).
R. Froese & D. Pauly: Isogomphodon. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-03-17]. (ang.).
Edward Jackowski. Nazewnictwo ryb [nazwy naukowe, polskie i angielskie]. „Magazyn Przemysłu Rybnego”. 6, 2001. ISSN 1428-362X. (pol.).brak numeru strony
Edward Ciołkowiak: Niebezpieczne zwierzęta morskie. Warszawa: BEL, 2005. ISBN 838-99-68-002. Brak numerów stron w książce
Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7. Brak numerów stron w książce
Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991. Brak numerów stron w książce
Bailly, Nicolas: Carcharhinus plumbeus. World Register of Marine Species, 2012. [dostęp 2012-11-18]. (ang.).
Morgan et al. Detection of interspecies hybridisation in Chondrichthyes: hybrids and hybrid offspring between Australian (Carcharhinus tilstoni) and common (C. limbatus) blacktip shark found in an Australian fishery. „Conservation Genetics”, 15 listopada 2011 (online). DOI: 10.1007/s10592-011-0298-6. (ang.).
- J.P. Müller & F.G.J. Henle: Systematische Beschreibung der Plagiostomen. Barlin: Veit, 1839, s. i–xxii; 1–200. (niem.).
- T.N. Gill. Analytical synopsis of the order of Squali; and revision of the nomenclature of the genera. „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”. 7, s. 367*-370*, 371-408, 1862. (ang.).
- G.P. Whitley. Notes on some Australian sharks. „Memoirs of the Queensland Museum”. 10 (4), s. 180–200, 1934. (ang.).
- G.P. Whitley. Ichthyological descriptions and notes. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 68 (3–4), s. 114–144, 1943. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: