Carcharhinus

Carcharhinus – rodzaj dużych, drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych z rodziny żarłaczowatych (Carcharhinidae). Niektóre gatunki są niebezpieczne dla człowieka.

Carcharhinus[a]
Blainville, 1816[2]
Przedstawiciel rodzaju – żarłacz srebrnopłetwy (C. albimarginatus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ryby chrzęstnoszkieletowe
Podgromada	spodouste
Rząd	żarłaczokształtne
Rodzina	żarłaczowate
Rodzaj	Carcharhinus
Typ nomenklatoryczny
Carcharias melanopterus Quoy & Gaimard, 1824
Synonimy Carcharias[b] Cuvier, 1816[3] Aprion[c] Müller & Henle, 1839[4] Hypoprion Müller & Henle, 1839[5] Galeolamna Owen, 1853[6] Aprionodon Gill, 1861[7] Eulamia Gill, 1862[8] Hypoprionodon Gill, 1862[9] Isogomphodon Gill, 1862[9] Platypodon Gill, 1862[10] Gymnorhinus[d] Ehrenberg, 1899[11] Mapolamia Whitley, 1934[12] Gillisqualus Whitley, 1934[13] Galeolamnoides Whitley, 1934[14] Ogilamia Whitley, 1939[15] Longmania Whitley, 1939[15] Uranga Whitley, 1943[16] Uranganops Whitley, 1943[17] Lamnarius Whitley, 1943[18] Bogimba Whitley, 1943[19] Pterolamia[e] Springer, 1950[20] Pterolamiops[f] Springer, 1951[21]
Gatunki
38 gatunków – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Do rodzaju należą gatunki występujące w wodach oceanów – Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego^[22][23][24].

Morfologia

Długość ciała do 420 cm; masa ciała do 346,5 kg^[23][24].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville w artykule poświęconym nowemu systematycznemu podziałowi królestwa zwierząt opublikowanym w czasopiśmie Bulletin des Sciences, par la Société Philomáthique de Paris^[2]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) C. melanopterus^[1].

Etymologia

• Carcharhinus: gr. καρχαριας karkharias ‘gatunek rekina, żarłacz’, od καρχαρος karkharos ‘zębaty, ostrozęby’; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’^[25].
• Carcharias: gr. καρχαριας karkharias ‘gatunek rekina, żarłacz’, od καρχαρος karkharos ‘zębaty, ostrozęby’^[26]. Gatunek typowy: nie wyznaczony.
• Aprion: gr. negatywny przedrostek α a ‘bez’^[27]; πριων priōn, πριονος prionos ‘piła’^[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Carcharias (Aprion) isodon Valenciennes, 1839^[22].
• Hypoprion: gr. ὑπο hupo ‘pod, poniżej’^[29]; πριων priōn, πριονος prionos ‘piła’^[28]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Carcharias (Hypoprion) macloti Müller & Henle, 1839^[10].
• Galeolamna: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Galeus Rafinesque, 1810 i Lamna Cuvier, 1816^[6]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Galeolamna greyi Owen, 1853 (= Squalus obscurus Lesueur, 1818).
• Aprionodon: rodzaj Aprion Müller & Henle, 1839; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Squalus punctatus Mitchill, 1815 (= Carcharias (Aprion) isodon Valenciennes, 1839).
• Eulamia: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’^[31]; λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’^[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Carcharias (Prionodon) milberti Valenciennes, 1839 (= Squalus plumbeus Nardo, 1827).
• Hypoprionodon: rodzaj Hypoprion Müller & Henle, 1839; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Hypoprion) hemiodon Valenciennes, 1839.
• Isogomphodon: gr. ισος isos ‘równy, jednakowy’^[33]; γομφος gomphos ‘klin’^[34]; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Prionodon) oxyrhynchus Valenciennes, 1839.
• Platypodon: gr. πλατυς platus ‘szeroki’^[35]; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[30]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Prionodon) menisorrah Valenciennes, 1839 (= Carcharias (Prionodon) falciformis Bibron, 1839).
• Gymnorhinus: gr. ψιλος psilos ‘goły, nagi’^[36]; ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, pysk’^[37]. Gatunek typowy: Gymnorhinus pharaonis Hemprich & Ehrenberg, 1899 (= Carcharias (Prionodon) falciformis Bibron, 1839).
• Mapolamia: Mapo- (etymologia niejasna); gr. λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’^[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias melanopterus Quoy & Gaimard, 1824.
• Gillisqualus: Theodore Nicholas Gill (1837–1914), amerykański ichtiolog, teriolog i malakolog^[13]; łac. squalus ‘gatunek ryby morskiej’^[38]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Gillisqualus amblyrhynchoides Whitley, 1934.
• Galeolamnoides: rodzaj Galeolamna Owen, 1853; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[39]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias macrurus Ramsay & Ogilby, 1887 (= Squalus obscurus Lesueur, 1818).
• Ogilamia: James Douglas Ogilby (1853–1925), irlandzko-australijski ichtiolog^[15]; gr. λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’^[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Carcharias stevensi Ogilby, 1911 (= Squalus plumbeus Nardo, 1827).
• Longmania: Heber Albert Longman (1880–1954), angielsko-australijski paleontolog i herpetolog^[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias (Aprion) brevipinna Valenciennes, 1839.
• Uranga: Urangan, Queensland, Australia^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Uranga nasuta Whitley, 1943 (= Carcharias (Aprion) brevipinna Valenciennes, 1839).
• Uranganops: rodzaj Uranga Whitley, 1943; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’^[40]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Galeolamna (Uranganops) fitzroyensis Whitley, 1943.
• Lamnarius: rodzaj Lamna Cuvier, 1816; łac. przyrostek zdrabniający -ius^[41]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Carcharias spenceri Ogilby, 1910 (= Carcharias (Prionodon) leucas Valenciennes, 1839).
• Bogimba: Bogimbah, Wielka Wyspa Piaszczysta, Australia^[42]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Galeolamna (Bogimba) bogimba Whitley, 1943 (= Carcharias (Prionodon) leucas Valenciennes, 1839).
• Pterolamia: gr. πτερον pteron ‘skrzydło, płetwa’^[43]; λαμνα lamna ‘drapieżna ryba, rekin’, od λαιμος laimos ‘gardło’^[32]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Squalus longimanus Poey, 1861.
• Pterolamiops: rodzaj Pterolamia Springer, 1950; gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’^[40].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[22]:

• Carcharhinus acarenatus Moreno & Hoyos, 1983
• Carcharhinus acronotus (Poey, 1860)
• Carcharhinus albimarginatus (Rüppell, 1837) – żarłacz srebrnopłetwy^[44]
• Carcharhinus altimus (Springer, 1950)
• Carcharhinus amblyrhynchoides (Whitley, 1934)
• Carcharhinus amblyrhynchos (Bleeker, 1856) – żarłacz rafowy^[45]
• Carcharhinus amboinensis (Müller & Henle, 1839)
• Carcharhinus borneensis (Bleeker, 1858)
• Carcharhinus brachyurus (Günther, 1870) – żarłacz miedziany^[44]
• Carcharhinus brevipinna (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus cautus (Whitley, 1945)
• Carcharhinus cerdale Gilbert, 1898
• Carcharhinus coatesi (Whitley, 1939)
• Carcharhinus dussumieri (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus falciformis (Bibron, 1839) – żarłacz jedwabisty^[45]
• Carcharhinus fitzroyensis (Whitley, 1943)
• Carcharhinus galapagensis (Snodgrass & Heller, 1905) – żarłacz galapagoski^[46]
• Carcharhinus hemiodon (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus humani White & Weigmann, 2014
• Carcharhinus isodon (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus japonicus Temminck & Schlegel, 1850
• Carcharhinus leiodon Garrick, 1985
• Carcharhinus leucas (Valenciennes, 1839) – żarłacz tępogłowy^[47]
• Carcharhinus limbatus (Valenciennes, 1839) - żarłacz czarnopłetwy^[47]
• Carcharhinus longimanus (Poey, 1861) – żarłacz białopłetwy^[48]
• Carcharhinus macloti (Müller & Henle, 1839)
• Carcharhinus melanopterus (Quoy & Gaimard, 1824)
• Carcharhinus obscurus (Lesueur, 1818) – żarłacz ciemnoskóry^[48]
• Carcharhinus obsolerus White, Kyne & Harris, 2019
• Carcharhinus oxyrhynchus (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus perezi (Poey, 1876) – żarłacz karaibski^[46]
• Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827) – żarłacz brunatny^[49]
• Carcharhinus porosus (Ranzani, 1839)
• Carcharhinus sealei (Pietschmann, 1913)
• Carcharhinus signatus (Poey, 1868)
• Carcharhinus sorrah (Valenciennes, 1839)
• Carcharhinus tilstoni (Whitley, 1950)
• Carcharhinus tjutjot (Bleeker, 1852)

Hybrydy

Żarłacz czarnopłetwy i Carcharhinus tilstoni krzyżują się w warunkach naturalnych^[50].

Zobacz też

• Rekiny

Uwagi

1. Nazwa zachowana, umieszczona na „Oficjalnej Liście Nazw Rodzajowych w Zoologii”, na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej^[1]
2. Nazwa nieważna, umieszczona w „Oficjalnym Indeksie Odrzuconych i Nieprawidłowych Nazw Rodzajowych w Zoologii”, na mocy uprawnień Międzynarodowej Komisji Nomenklatury Zoologicznej^[1]; młodszy homonim Carcharias Rafinesque, 1810 (Carchariidae).
3. Młodszy homonim Aprion Valenciennes, 1830 (Lutjanidae).
4. Młodszy homonim Gymnorhinus zu Wied, 1841 (Aves).
5. Młodszy homonim Pterolamia Breuning, 1940 (Coleoptera).
6. Nowa nazwa dla Pterolamia Springer, 1950.

Przypisy

1. ICZN. Opinion 723. Repeal of the ruling given in Opinion 47 together with the stabilisation of the generic names Carcharhinus Blainville, 1816, Carcharodon Smith, 1838, and Odontaspis Agassiz, 1838, in their accustomed sense (Pisces). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 22 (1), s. 32–36, 1965. (ang.).
2. H.M.D. de Blainville. Prodrome d’une nouvelle distribution systématique du règne animal. „Bulletin des Sciences, par la Société Philomáthique de Paris”. 8, s. 121, 1816. (fr.).
3. G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 2. Paris: Chez Déterville, s. 125. (fr.).
4. Müller i Henle 1839 ↓, s. 31.
5. Müller i Henle 1839 ↓, s. 34.
6. R. Owen: Descriptive catalogue of the osteological series contained in the museum of the royal college of surgeons of England. Cz. 1. London: Taylor and Francis, 1853, s. 334. (ang.).
7. T.N. Gill. Catalogue of the fishes of the eastern coast of North America, from Greenland to Georgia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 13, s. 59, 1861. (ang.).
8. Gill 1862 ↓, s. 399, 401.
9. Gill 1862 ↓, s. [400], 401.
10. Gill 1862 ↓, s. 401.
11. W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum: quae ex itineribus per Libyam Aegyptum Nubiam Dongalam Syriam Arabiam et Habessiniam publico institutis sumptu Friderici Guilelmi Hemprich et Christiani Godofredi Ehrenberg: studio annis MDCCCXX-MDCCCXXV redierunt. Berolini: Sumptibus Georgii Reimeri, 1899, s. 8. (łac.).
12. Whitley 1934 ↓, s. 188.
13. Whitley 1934 ↓, s. 189.
14. Whitley 1934 ↓, s. 191.
15. G.P. Whitley. Taxonomic notes on sharks and rays. „The Australian zoologist”. 9 (3), s. 231, 1940. (ang.).
16. Whitley 1943 ↓, s. 115.
17. Whitley 1943 ↓, s. 117.
18. Whitley 1943 ↓, s. 119.
19. Whitley 1943 ↓, s. 123.
20. S. Springer. A revision of North American sharks allied to the genus Carcharhinus. „American Museum novitates”. 1451, s. 7, 1950. (ang.).
21. S. Springer. Correction for “A revision of North American sharks allied to the genus Carcharhinus.”. „Copeia”. 1951 (3), s. 244, 1951. JSTOR: 1439109. (ang.).
22. RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., Richard van derR. Laan Richard van derR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 5 marca 2024 [dostęp 2024-03-17] (ang.).
23. R. Froese & D. Pauly: Carcharhinus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-03-17]. (ang.).
24. R. Froese & D. Pauly: Isogomphodon. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-03-17]. (ang.).
25. Ch. Scharpf: Family Carcharhinidae Jordan & Evermann 1896 (Requiem Sharks). The ETYFish Project. [dostęp 2024-03-17]. (ang.).
26. Jaeger 1959 ↓, s. 46.
27. Jaeger 1959 ↓, s. 3.
28. Jaeger 1959 ↓, s. 207.
29. Jaeger 1959 ↓, s. 121.
30. Jaeger 1959 ↓, s. 171.
31. Jaeger 1959 ↓, s. 98.
32. Jaeger 1959 ↓, s. 136.
33. Jaeger 1959 ↓, s. 130.
34. Jaeger 1959 ↓, s. 112.
35. Jaeger 1959 ↓, s. 200.
36. Jaeger 1959 ↓, s. 114.
37. Jaeger 1959 ↓, s. 221.
38. Jaeger 1959 ↓, s. 245.
39. Jaeger 1959 ↓, s. 172.
40. Jaeger 1959 ↓, s. 175.
41. Jaeger 1959 ↓, s. 131.
42. Whitley 1943 ↓, s. 125.
43. Jaeger 1959 ↓, s. 211.
44. Edward Jackowski. Nazewnictwo ryb [nazwy naukowe, polskie i angielskie]. „Magazyn Przemysłu Rybnego”. 6, 2001. ISSN 1428-362X. (pol.).brak numeru strony
45. Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9. Brak numerów stron w książce
46. Edward Ciołkowiak: Niebezpieczne zwierzęta morskie. Warszawa: BEL, 2005. ISBN 838-99-68-002. Brak numerów stron w książce
47. Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7. Brak numerów stron w książce
48. Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991. Brak numerów stron w książce
49. Bailly, Nicolas: Carcharhinus plumbeus. World Register of Marine Species, 2012. [dostęp 2012-11-18]. (ang.).
50. Morgan et al. Detection of interspecies hybridisation in Chondrichthyes: hybrids and hybrid offspring between Australian (Carcharhinus tilstoni) and common (C. limbatus) blacktip shark found in an Australian fishery. „Conservation Genetics”, 15 listopada 2011 (online). DOI: 10.1007/s10592-011-0298-6. (ang.).

Bibliografia

• J.P. Müller & F.G.J. Henle: Systematische Beschreibung der Plagiostomen. Barlin: Veit, 1839, s. i–xxii; 1–200. (niem.).
• T.N. Gill. Analytical synopsis of the order of Squali; and revision of the nomenclature of the genera. „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”. 7, s. 367*-370*, 371-408, 1862. (ang.).
• G.P. Whitley. Notes on some Australian sharks. „Memoirs of the Queensland Museum”. 10 (4), s. 180–200, 1934. (ang.).
• G.P. Whitley. Ichthyological descriptions and notes. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 68 (3–4), s. 114–144, 1943. (ang.).
• E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007283482605171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: animal/gray-shark

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 46559777
• GBIF: 2417963
• identyfikator iNaturalist: 53585
• ITIS: 160267
• NCBI: 7806
• identyfikator taksonu Fossilworks: 34640
• CoL: C96ZR