Buprenorfina

Buprenorfina (łac. Buprenorphinum) – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny, pochodna tebainy. Stosowany jako silny, półsyntetyczny opioidowy lek przeciwbólowy i znieczulający; jest częściowym agonistą receptorów opioidowych μ i ma do nich wysokie powinowactwo^[3]. Wykazuje silne i długotrwałe działanie przeciwbólowe. Według różnych wytycznych jest 75–115 razy silniejsza niż morfina^[4]. Charakteryzuje się jednak niższą od niej aktywnością wewnętrzną (morfina jest pełnym agonistą), więc nigdy nie osiąga maksymalnej skuteczności jak w przypadku morfiny^[3]. Rzadziej i w mniejszym stopniu wywołuje objawy euforyczne, ma słabsze działanie kurczące na mięśnie gładkie i mniejszą tendencję do wywoływania uzależnienia.

Buprenorfina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (2S)-2-[17-(cyklopropylometylo)-4,5α-epoksy-3-hydroksy-6-metoksy-6α,14-etano-14α-morfinan-7α-ylo]-3,3-dimetylobutan-2-ol Inne nazwy i oznaczenia farm. Buprenorphini hydrochloridum
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C29H41NO4
Masa molowa	467,64 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	52485-79-7 53152-21-9 (chlorowodorek)
PubChem	644073
DrugBank	DB00921
SMILES C[C@]([C@H]1C[C@@]23CC[C@@]1([C@H]4[C@@]25CCN([C@@H]3CC6=C5C(=C(C=C6)O)O4)CC7CC7)OC)(C(C)(C)C)O
InChI InChI=1S/C29H41NO4/c1-25(2,3)26(4,32)20-15-27-10-11-29(20,33-5)24-28(27)12-13-30(16-17-6-7-17)21(27)14-18-8-9-19(31)23(34-24)22(18)28/h8-9,17,20-21,24,31-32H,6-7,10-16H2,1-5H3/t20-,21-,24-,26+,27-,28+,29-/m1/s1 InChIKey RMRJXGBAOAMLHD-IHFGGWKQSA-N
Właściwości Gęstość 1,3 g/cm³ (20 °C)[1]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie 16,8 mg/l[2] Temperatura topnienia 218 °C (wolna zasada)[1] 272 °C (chlorowodorek)[1] logP 3,8–5,0[2] Kwasowość (pKa) pKa = 10 (grupa Ar−OH)[1] Zasadowość (pKb) pKBH+ = 8,2 (grupa R 3NH+ )[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Uwaga Zwroty H H302, H361 Zwroty P P281 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Szkodliwy (Xn) Zwroty R R22, R62, R63 Zwroty S S26, S36 Numer RTECS KM7757000 Dawka śmiertelna LD50 24 mg/kg (mysz, dożylnie)
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N02 AE01 N07 BC01 N07 BC51
Legalność w Polsce	substancja psychotropowa grupy III-P
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Działanie przeciwbólowe Biodostępność 31% (podjęzykowo) Okres półtrwania 37 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek 96% Metabolizm wątrobowy
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania przezskórnie, domięśniowo, dożylnie, podjęzykowo

Buprenorfina w formie plastra

W leczeniu silnego i przewlekłego bólu stosuje się plastry przezskórne, które wymienia się co 3–4 dni. W przypadku bólu przebijającego dodatkowo stosuje się tabletki podjęzykowe, z których substancja czynna wchłania się poprzez śluzówkę jamy ustnej^[5].

Buprenorfina używana jest także, podobnie jak metadon, do leczenia uzależnienia od opioidów w substytucyjnej terapii opioidowej. Ze względu na duże powinowactwo do receptorów μ i silne wiązanie między agonistą a receptorem – heroina jest wypierana z receptorów lub też nie może związać się z receptorami μ, czego skutkiem jest niewywołanie (lub też w niewielkim zakresie) objawów euforii^[3].

Sprzedawana jest w formie tabletek podjęzykowych, roztworów do iniekcji i plastrów. Preparaty proste dopuszczone w Polsce (stan na rok 2017), to Bunondol, Bunorfin, Buprenorfina, Buprenorphine Alkaloid, Melodyn, Norfinox, Norspan, Norvipren i Transtec^[6]. Preparat złożony Suboxone (buprenorfina + nalokson)^[6] jest stosowany w leczeniu uzależnień^[5]. Do użytku weterynaryjnego dopuszczone w Polsce są preparaty Vetergesic Vet i Bupaq Multidose^[6].

Buprenorfina bywa używana pozamedycznie jako środek odurzający, między innymi w krajach skandynawskich^[7].