Budynek Loży Masońskiej przy Placu Muzealnym we Wrocławiu
zabytkowy budynek we Wrocławiu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” – zabytkowy, narożny budynek znajdujący się u zbiegu placu Muzealnego 16 i ul. Druckiego-Lubeckiego 8 we Wrocławiu, obecnie klub policyjny „Śnieżka”. Był to największy i najbardziej reprezentacyjny gmach wrocławskich lóż wolnomularskich[2].
 nr rej. A/2285/474/Wm z 30.03.1992[1] | |
 Budynek dawnej siedziby loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Muzealny 16, Wrocław |
| Typ budynku |
kamienica |
| Styl architektoniczny |
wczesny modernizm |
| Architekt |
Richard Mohr lub Max Mathias |
| Kondygnacje |
cztery |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
| 51,104271°N 17,026861°E | |
Rozległy kwartał pomiędzy pl. Muzealnym i ulicami Kościuszki, Druckiego-Lubeckiego oraz Łąkową do pierwszej dekady XX wieku należał do ogrodu leżącego na tyłach willi Eichborna[2]. Ogród zaprojektowany był w stylu parku angielskiego przez królewskiego ogrodnika Petera Lenné i łączył się z Promenadą Staromiejską[3]. W 1907 roku, po wyburzeniu willi Eichborna[4], projektant Richard Mohr wykonał pierwszy, niezrealizowany, projekt zabudowy całego wspomnianego kwartału zespołem kamienic mieszkalnych[5]. Projekt nie został zrealizowany. W północno-zachodnim narożniku zaplanowano wzniesienie budynku – siedziby loży masońskiej „Hermann zur Beständigkeit” (Herman pod stałością[6]). Loża założona w 1893 roku, była jedyną lożą masońską we Wrocławiu podległą Wielkiej Loży Związku Eklektycznego obrządku angielskiego z Frankfurtu nad Menem. Jako że była lożą dość liberalną, to w jej szeregi mogli wstępować przedstawiciele różnych zawodów oraz Żydzi[2].
Pierwsze projekty budynku loży sporządzili Georg Schneider i Max Mathias: pierwszy w lipcu 1911 roku, sygnowany przez Schneidera[7][2] oraz drugi, w marcu 1912 roku[7]. We wrześniu 1912 roku sporządzono kolejny, trzeci, ostatecznie zaakceptowany projekt autorstwa prawdopodobnie Richarda Mohra[2]. Według Marty Rudnickiej, z tego samego roku pochodzi inny projekt sporządzony przez Maxa Mathiasa, który według niej był najbliższy zrealizowanej wersji[8]. Nieznana jest data ukończenia budowy budynku: najczęściej podaje się rok 1911[1] lub 1912[7][9]
20 marca 1933 roku, w wyniku presji ze strony nowo powstałego rządu Adolfa Hitlera, loża zawiesiła swoją działalność. 23 marca Reichstag uchwalił ustawę zakazującą działalności wszelkim partiom i organizacjom, z wyjątkiem faszystowskich[10]. W 1935 roku budynek został skonfiskowany przez władze hitlerowskie[2]. W budynku utworzono Handwerkskammer – izbę rzemieślniczą.
Budynek został zaprojektowany na planie litery „L”, jako dwukondygnacyjny budynek nakryty dwuspadowym dachem od strony ulicy Druckiego-Lubeckiego i mansardowym od pl. Muzealnego[7]. Budynek zaprojektowano ściśle według potrzeb loży masońskiej, z pomieszczeniami o specjalnym przeznaczeniu i funkcji[11]. W północno-wschodniej części budynku, na poziomie piwnicy zaprojektowano wielką Salę Rady III Stopnia (Festsaal)[11]. Nad nią umieszczono tzw. Świątynię (Tempel) – miejsce spotkań członków loży[2][11]. Zaprojektowano ją w formie pomieszczenia podwyższonego o kondygnację mezzanina wyniesioną ponad poziom parteru i z emporą organową[11]. Sala była pierwotnie niemal pozbawiona otworów okiennych (z wyjątkiem małych okienek); w skrajnym narożniku znajdowało się boczne wejście. Na mezzanie umieszczono salę klubową i garderobę. Na parterze, w tej części, znajdowały się również pomieszczenia restauracji i kawiarni. Główne wejście do budynku znajdowało się od strony pl. Muzealnego. Zaraz za drzwiami umieszczono szatnię oraz westybul[11], z którego wielkie schody prowadziły na kolejne kondygnacje[2]. W południowo-zachodniej części budynku, na I piętrze zaprojektowano dużą aulę, również podwyższoną o kondygnację mezzanina. W tej ostatniej ulokowano kuchnię, spiżarnię i pokoje dla personelu. Na piętrze znajdowały się również sale: balowa i pomocnicza. Nad mezzaninem I piętra, w południowej części budynku, znajdowało się służbowe mieszkanie[11].
Elewacja główna podzielona została na dziewięć osi, z czego pięć środowych osi okiennych stanowił ryzalit. Powyżej części parterowej z prostokątnymi otworami okiennymi, znajdował się gzyms kordonowy. Wejście główne otoczone było filarami zwieńczonymi gazonami, przechodzące powyżej w pilastry biegnące przez całą wysokość budynku. Nad kondygnacją mezzanina, skrajne osie ryzalitu zastąpiono głębokimi niszami odpowiadającymi wysokim oknom w pozostałej jej części. Ryzalit zwieńczony był trójkątnym naczółkiem, w którym pierwotnie umieszczone były dwie grupy figuralne: z prawej strony „Przyjaźń”, z lewej „Dobroczynność” oraz inskrypcja „Humanitati”[11].
Po przejęciu budynku przez faszystów i zlikwidowaniu lóż masońskich dokonano zmian elewacji: z naczółka usunięto inskrypcje i postacie figuralne, w północno-wschodniej elewacji, na wysokości parteru, wybito większe okna, dostosowując je do wielkości otworów okiennych z elewacji głównej, zmieniono okna na ostatniej kondygnacji, a w części dachowej umieszczono lukarny[12].
Po roku 1945
Budynek nie został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku. Od maja 1945 roku był użytkowany przez Dzielnicowy Zarządów Budynków Mieszkalnych[7]. W latach 40. w budynku znajdował się Państwowy Instytut Rzemieślniczy. W 1957 roku w budynku otworzono Dom Kultury Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej[13], a w latach 70. kino Śnieżka[7]. W 1996 roku, za sprawą Piotra Weissa, kino zostało przekształcone w dwusalowe kino Oskar. Z powodów finansowych, w sierpniu 2003 roku, kino zostało zamknięte[14]. W 1971 roku decyzją Prezydium Rady Narodowej m. Wrocławia budynek został przekazany Komendzie Wojewódzkiej Milicji[7]. W 1976 roku wnętrza budynku zostały przebudowane[7]. Według Agnieszki Zabłockiej-Kos, w tym roku zmianom uległa również elewacja[2]. Zachowane zdjęcia z okresu lat 1935–1945 przeczą tej tezie; widać na nich już dokonane zmiany na elewacji północnej[15]. W latach 1987–1991 budynek poddano kapitalnemu remontowi[7]. W 2020 roku wnętrza budynku zostały ponownie wyremontowane[16].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
