Budy Przeworskie

Budy Przeworskie – przysiółek wsi Chałupki w Polsce, położony w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Przeworsk^[2][3].

Budy Przeworskie

przysiółek wsi
Stacja kolejowa Przeworsk (1914 rok), do 1922 w granicach Bud Przeworskich
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
Gmina	Przeworsk
Część miejscowości	Chałupki
Liczba ludności (1921)	2183
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-200[1]
Tablice rejestracyjne	RPZ
SIMC	0608960[2][3]
Położenie na mapie Polski Budy Przeworskie
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Budy Przeworskie
Położenie na mapie powiatu przeworskiego Budy Przeworskie
Położenie na mapie gminy wiejskiej Przeworsk Budy Przeworskie
50°04′35″N 22°31′23″E[4]

Budy Przeworskie (789 ha) włączono do Przeworska w 1922 roku. Zasadnicza część Bud Przeworskich (648 ha) pozostaje w granicach miasta, oprócz północnej części (141 ha), którą wyłączono w 1977 roku z Przeworska i włączono do Chałupek.

Historia

Budy Przeworskie jako wieś po raz pierwszy wspomniane zostały w dokumencie z 1717 roku jako Villa Budÿ^[5]. Dawniej była to gmina jednostkowa okalająca Przeworsk od północy, wschodu i południowego wschodu, a także od północnego zachodu poprzez eksklawę^[5][6][7]. W 1895 roku wyubudowano tu fabrykę, znajdowała się tu stacja kolejowa; w granicach gminy znajdował się stary cmentarz oraz posiadłości Lubomirskich^[5]. Była to stosunkowo bogata gmina z prężną społecznością, posiadała m.in. lokalną milicję i straż pożarną^[5]. w 1900 roku gmina liczyła 1183 mieszkańców (595 mężczyzn i 588 kobiet) na obszarze 789 ha; obejmowała miejscowości Budy Przeworskie (1132 mieszkańców), Burdasz (26 mieszkańców) i Chałupki^[8] (19 mieszkańców)^[9].

Za II RP Budy Przeworskie stanowiły gminę jednostkową, liczącą w 1921 roku 2183 mieszkańców^[10]. Mimo że grunta Bud stykały się bezpośrednio z Przeworskiem, gmina nie chciała dobrowolnie wejść w skład miasta, przez co Przeworsk postanowił za wszelką cenę wywrzeć nacisk na gminę poprzez sejm i osiągnąć cel nawet wbrew woli radnych Bud^[5]. W związku z powyższym proces ten przeciągał się od 1900 do 1921 roku. W dniach 9–10 marca 1921 uchwalono ostatecznie przyłączenie do miasta, do czego doszło w 1922 roku^[5].

1 stycznia 1977 z Przeworska wyłączono 141 ha Bud, włączając je do gminy Przeworsk^[11]. Obszar ten, zwany obecnie Budami Przeworskimi, stanowi jedynie północną część historycznej gminy Budy Przeworskie (skupisko Chałupki, vide powyżej, na południe od Chałupek). Właściwe Budy Przeworskie pozostały w granicach Przeworska; jest to obszar w rejonie współczesnej ulicy Gimnazjalnej/Wojska Polskiego (trakt ten nazywano dawniej również Przedmieściem Pruchnickim)^[5][6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 142 [zarchiwizowane 2022-10-26].
2. GUS. Wyszukiwarka TERYT
3. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 12689
5. Chrobak, Ł. (2016). BUDY PRZEWORSKIE JAKO ZAPOMNIANE DZIEDZICTWO PRZEWORSKICH PRZEDMIEŚĆ. Rocznik Przemyski, (1: Historia), 7-22.
6. Galicia and Bucovina (1861–1864) - Second military survey of the Habsburg Empire
7. Mapa gminy Budy Przeworskie 1849 (Budy Przeworskie sammt Ortschaft Burdasz in Galizien)
8. Chałupki stanowiły odrębną gminę. Chałupki w obrębie gminy Budy Przeworskie to niewielkie skupisko na południe od Chałupek.
9. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, Bd. 12 Galizien (Galicia)
10. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 13. Województwo lwowskie
11. Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245

Linki zewnętrzne

• Budy Przeworskie (z przedmieściem), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 444.
• Chrobak, Ł. (2016). BUDY PRZEWORSKIE JAKO ZAPOMNIANE DZIEDZICTWO PRZEWORSKICH PRZEDMIEŚĆ. Rocznik Przemyski, (1: Historia), 7-22.
• Mapa gminy Budy Przeworskie, rok 1849 (Budy Przeworskie sammt Ortschaft Burdasz in Galizien)