Bliżyn

Bliżyn – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie skarżyskim, nad rzeką Kamienna^[5][3]. Siedziba gminy Bliżyn licząca w 2012 r. 1785^[6] mieszkańców. Przez Bliżyn przebiega droga krajowa 42 i linia kolejowa 25 ze Skarżyska-Kamiennej do Tomaszowa Mazowieckiego.

Bliżyn

wieś
Kościół parafialny pw. św. Ludwika z 1896
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	skarżyski
Gmina	Bliżyn
Liczba ludności (2021)	1707[1]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	26-120[2]
Tablice rejestracyjne	TSK
SIMC	0228192[3]
Położenie na mapie gminy Bliżyn Bliżyn
Położenie na mapie Polski Bliżyn
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Bliżyn
Położenie na mapie powiatu skarżyskiego Bliżyn
51°06′28″N 20°45′33″E[4]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Bliżyn

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Ludwika w Bliżynie^[7].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Bliżyn^[5][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0228200	Biadaczek	część wsi
0228217	Bliżyn Zafabryczny	część wsi
0228223	Henryków	część wsi
0228230	Planty	część wsi
0228246	Plecionki	część wsi
0228252	Stalownia	część wsi
0228269	Za Koleją	część wsi

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bliżyn.

Turystyka i przyroda

Bliżyn, mający w przeszłości charakter osady przemysłowej, pełni obecnie funkcje gminnego centrum administracyjnego, handlowego i usługowego. Miejscowość, malowniczo położona w dolinie rzeki Kamiennej, w strefie ochronnej Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego, między dużymi kompleksami leśnymi – Puszczą Świętokrzyską i Lasami Majdowsko-Niekłańskimi – posiada także walory rekreacyjne. Jest punktem startowym zielonego szlaku turystycznego prowadzącego do Zagnańska i czarnego szlaku turystycznego prowadzącego do Sołtykowa. Przez Bliżyn prowadzi także Piekielny Szlak.

W lasach otaczających Bliżyn położonych jest kilka rezerwatów przyrodniczych – m.in. 50-hektarowy rezerwat Świnia Góra, chroniący fragment lasu o pierwotnym charakterze. W 2005 r. w Puszczy Świętokrzyskiej osiedliła się wataha wilków, chronionych ssaków drapieżnych^[8].

W Bliżynie znajduje się prywatne muzeum Domek Tkaczki^[9].

W maju 2002 r. w czasie wielkiej powodzi doszło do wielu szkód, m.in. przerwania tamy zalewu oraz zerwania wiaduktu kolejowego w miejscowości Wołów na terenie gminy. Zalew odbudowano, na przełomie lutego i marca 2012 r. powiększony zbiornik napełniono wodą, a jego otwarcie nastąpiło w czerwcu 2012 r.^[10]

Historia

Pierwsza wzmianka o Bliżynie (Blizinie) pochodzi z kronik Długosza z 1410 r., wówczas to Władysław Jagiełło nocował w Bliżynie (u Długosza „Blisziny”) w nocy z 21 na 22 czerwca w drodze pod Grunwald^[11]. Z okazji 600 tego wydarzenia w Bliżynie powstał pomnik Jagiełły, niedaleko urzędu gminy^[12].

Osobny artykuł: Staropolski Okręg Przemysłowy.

Wieś była jedną z miejscowości należących do Zagłębia Staropolskiego. Na początku XVI w. powstały w Bliżynie pierwsze kuźnice. W XVIII wieku funkcjonowały tu trzy dymarki dające rocznie 1500 cetnarów żelaza^[13].

Prywatna wieś szlachecka Blizin, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego^[14]. W okresie XVI wieku wieś należała do rodu Karwickich wraz z Karwicami. W 1577 pobór płacił Stanisław Karwicki – starosta latowicki, od 2 ½ łana kmiecego^[15].

W wieku XIX Bliżyn opisano jako wieś nad rzeką Kużniczką, w powiecie koneckim, gminie Blizin, parafii Odrowąż. W drugiej połowie XIX wieku istniał tu wielki piec, fryszerka, kuźnica. Kościół filialny podlegał parafii Odrowąż. Wieś była siedzibą urzędu gminny. Według spisu miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z 1827 r. było tu 18 domów i 150 mieszkańców. Około 1880, 34 domostwa. Gmina Bliżyn należała do sądu gminnego okręgu II w Chlewiskach, stacja pocztowa była w Suchedniowie^[16].

W 1841 Bliżyn był własnością Wielogłowskich. Posiadał wielki piec, 16 warsztatów ręcznych i 5 fryszerek dostarczających w sumie 10000 cetnarów surowego i 6000 cetnarów kutego żelaza. Fabryki rozwinęły się właściwie pod rządami hrabiostwa Platerów a ich rozkwit trwał do 1905^[17].

Oficyna, tzw. „Zameczek”, obecnie Gminny Ośrodek Kultury w Bliżynie

Ruiny wieży ciśnień w Bliżynie

Bliżyn jest znany także jako miejsce, gdzie jedynie w okręgu doszło do ciągłości wydobywania węgla przy urobku rudy. Miało to miejsce w kopalni „Piekło”. Furta^[a] wynosiła 0,55 m, w stropie piaskowiec, w spągu łupek szary, pokład w dwóch warstewkach bardzo zanieczyszczonych przerostami. W latach 1916 i 1917 wydobyto i wysłano koleją ogółem 750 ton tego węgla^[18].

Podczas II wojny światowej, na terenie fabryki farb i lakierów, znajdował się tu niemiecki obóz dla jeńców radzieckich, przekształcony w obóz pracy przymusowej (podobóz obozu koncentracyjnego w Majdanku)^[19].

W Bliżynie w 1942 r. Niemcy utworzyli obóz jeńców radzieckich. Po wymordowaniu ok. 8500 osób od marca 1943 r. w obozie pracy przymusowej zaczęto osadzać więźniów cywilnych, Żydów i Polaków. W 1943 r. więziono przeciętnie ok. 5000 osób, w tym ok. 4000 pochodzenia żydowskiego. Więźniów zatrudniano w pobliskich kamieniołomach i na terenie obozu w warsztatach branży odzieżowo-obuwniczej. Od marca 1943 r. do czasu przekazania obozu Majdankowi komendantem Bliżyna był SS-Untersturmführer Paul Nell. Obóz został zamknięty w roku 1944 po przekazaniu więźniów do KL Majdanek^[20].

Zabytki

Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty^[21]:

• parafialny kościół pw. św. Ludwika z lat 1896–1900 (nr rej.: A.271 z 27.04.2009),
• drewniany, filialny kościół pw. św. Zofii, dawna kaplica dworska z 1818 r. (nr rej.: A.791/1 z 23.03.1957 i z 15.06.1967),
• cmentarz rodowy przy kościele z 2 połowy XIX w. wraz z murowanym ogrodzeniem z 3 ćw. XIX w. (nr rej.: A.791/2-3 z25.05.2012),
• pozostałości zespołu pałacowego (nr rej.: A.792/1-2 z 11.12.1957 i z 7.03.2013):
  • oficyna „zameczek neogotycki” z 1 połowy XIX w.; od 1976 siedziba Gminnego Ośrodka Kultury w Bliżynie,
  • pozostałości parku.

Poza rejestrem

• Wieża ciśnień pozostała po odlewni żeliwa „Ludwików” z XIX wieku^[22][23]

Urodzeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Bliżynie.

• 
• 
• 
• 

Uwagi

1. Furta – (górnictwo rudne) miąższość warstw od spągu płaskuru dolnego do stropu płaskuru górnego, czyli grupa pokładów rudy wraz z przerostami, w której prowadzona jest eksploatacja.