Bitwa pod Rohatynem

Bitwa pod Rohatynem – walki polskich 37 pułku piechoty ppłk. Michała Remiszewskiego i 52 pułku piechoty z oddziałami sowieckich 8 Dywizji Kawalerii Czerwonych Kozaków i 41 Dywizji Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Rohatynem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	9–12 września 1920
Miejsce	pod Rohatynem
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	polska ofensywa jesienna
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
37 pułk piechoty 52 pułk piechoty 8 Dywizja Kawalerii 41 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Geneza

Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[2][3], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[4], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza^[5]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[6].

Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armie^[7].

Gdy na północy rozgrywała się wielka bitwa nad Wisłą, na południu 3. i 6 Armia prowadziły w dalszym ciągu ciężkie walki w obronie Lwowa, nad Bugiem i Gniłą Lipą^[8]. Po zwycięskich walkach z 1 Armią Konną pod Zamościem i Komarowem polskie Naczelne Dowództwo zaczęło na południowym odcinku frontu przygotowania do oswobodzenia Galicji Wschodniej i Wołynia. Przed przystąpieniem do działań zaczepnych postanowiono podjąć siłami 3 Armii jeszcze jedną próbę rozbicia sowieckiej 1 Armii Konnej. 5 września koncentryczne natarcie na Hrubieszów rozpoczęły główne siły 3 Armii: od południowego zachodu uderzyła 13 Dywizja Piechoty i 1 Dywizja Jazdy, od zachodu 2 Dywizja Piechoty Legionów, a od północy 9 Dywizja Piechoty^[9].

5 września, w celu powstrzymania sowieckiego natarcia pod Chodorowem, polskie dowództwo przerzuciło do rejonu tego miasta oddziały 4 Dywizji Piechoty płk. Ferdynanda Zarzyckiego^[10].

Osobny artykuł: bitwa pod Chodorowem.

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
4 Dywizja Piechoty	płk Ferdynand Zarzycki
⇒ 37 pułk piechoty	ppłk. Michał Remiszewski	4 Dywizja Piechoty
→ I batalion 37 pp		37 pułk piechoty
→ II batalion 37 pp
12 Dywizja Piechoty	gen. Marian Januszajtis
⇒ 52 pułk piechoty
→ I batalion 52 pp	kpt. Julian Kownacki
Armia Czerwona
8 Dywizja Kawalerii
41 Dywizja Strzelców

Walki pod Rohatynem

7 września 37 pułk piechoty uderzył na sowieckie oddziały zagrażające linii kolejowej Chodorów – Lwów i osiągnął linię rzeki Świrz^[10]. Jednak dopiero wieczorem następnego dnia pułk swoim I batalionem zdobył przyczółek na wschodnim brzegu rzeki. Kolejnego dnia nad ranem do walki na przyczółku wszedł II/37 pp i nacierał w kierunku na Babuchów. Przeciwnik rozpoczął odwrót, a I/37 pp kontynuował natarcie przez Knihynicze na Rohatyn. Około 17.00 I batalion opanował Rohatyn i zorganizował obronę miejscowości, a kilkakrotne kontrataki sowieckiej 41 Dywizji Strzelców były krwawo odpierane. Walki trwały przez dwa kolejne dni. 37 pułk piechoty też kontratakował. W czasie działań zaczepnych opanował Czartową Górę i Putiatyńce położone na wschodnim brzegu Gniłej Lipy^[10].

Nocą z 11 na 12 września pułk został zluzowany przez dwa bataliony 52 pułku piechoty i odszedł do odwodu^[11]. W obronie Rohatyna pozostał też II batalion 37 pp.

Rano 12 września artyleria sowiecka otworzyła ogień na stanowiska 52 pułku piechoty. Po przygotowaniu artyleryjskim do ataku ruszyła piechota 41 Dywizji Strzelców wspierane przez kozaków 8 Dywizji Kawalerii. Sowieckie uderzenie wyparło Polaków z Putiatyńców i Babuchów, a następnie także z Czartowej Góry i zagroziło Rohatynowi. Kontratakujący na Babuchów odwodowy batalion 52 pp został otoczony przez oddziały 8 DK i poniósł wysokie straty. Towarzyszące mu 6 i 7 baterie 4 pułku artylerii polowej ogniem „na wprost” odrzuciły szarżę kawalerii i umożliwiły piechocie wycofanie się. Kontynuując uderzenie, oddziały sowieckich 41 DS i 8 DK wdarły się do Rohatyna. Dopiero kontratak II/37 pp i I/52 pp wyrzucił je z miasta^[12].

Bilans walk

W czterodniowych walkach o Rohatyn Polacy stracili około pięciuset poległych i rannych^[12].

9 września – dzień zdobycia Rohatynia przez poddziały polskie, 37 Łęczycki Pułk Piechoty im. ks. Józefa Poniatowskiego przyjął jako datę święta pułkowego. Obchodzono je uroczyście w latach 1921–1934^[13].

Komunikaty prasowe Sztabu Generalnego donosiły^[14]:

• 10 września – Na wschód od Knihinicz oddziały nasze, po zaciętych walkach opanowały Rohatyn, osiągając w ten sposób opuszczoną przed paroma dniami linię Gniłej Lipy.
• 11 września – Kilkakrotne ataki nieprzyjaciela na Rahatyn były krwawo odparte.
• 14 września – Oddziały bolszewickie, które zdołały przedrzeć się w okręgu Rohatyna, wstrzymano na linji rzeki Świż.

Przypisy

1. Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 199.
2. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 57.
3. Odziemkowski 1990 ↓, s. 68.
4. Sikorski 2015 ↓, s. 168.
5. Wyszczelski 1995 ↓, s. 193.
6. Żeligowski 1930 ↓, s. 116.
7. Wyszczelski 1995 ↓, s. 286.
8. Fuglewicz 1929 ↓, s. 28.
9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 392.
10. Odziemkowski 2004 ↓, s. 345.
11. Pawlik 1928 ↓, s. 21.
12. Odziemkowski 2004 ↓, s. 346.
13. Kozubal 1929 ↓, s. 20.
14. Pomarański 1920 ↓, s. 292–294.

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Fuglewicz: Zarys historji wojennej 49-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Adolf Kozubal: Zarys historji wojennej 37-go pułku piechoty Ziemi Łęczyckiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Tadeusz Pawlik: Zarys historii wojennej 52-go pułku piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.