Belsk Duży (gmina)

Belsk Duży (daw. gmina Belsk) – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie grójeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie radomskim. W latach 1918–1939, 1945–1954 i 1972–1975 gmina Belsk Duży należała do województwa warszawskiego.

Belsk Duży

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	grójecki
TERC	1406012
Siedziba	Belsk Duży
Wójt	Władysław Wojciech Piątkowski
Powierzchnia	107,84 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	6 216[1]
• gęstość	57,6 os./km²
Nr kierunkowy	48
Tablice rejestracyjne	WGR
Adres urzędu: ul. Kozietulskiego 4a 05-622 Belsk Duży
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 34[2][3] Liczba miejscowości 40[2]
Położenie na mapie powiatu
51°49′35″N 20°48′34″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Belsk Duży.

Według danych z 31 grudnia 2017^[4][5] gminę zamieszkiwało 6561 osób.

1 stycznia 1975 z gminy Belsk Duży wyłączono sołectwo Skurów, włączając je do gminy Grójec^[6].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[7] gmina Belsk Duży ma obszar 107,84 km², w tym:

• Powierzchnia użytków rolnych: 9048 ha
  • Drzewa i krzewy owocowe: 6013 ha (74% UR)
  • Grunty orne: 2661 ha (26% UR)
  • Łąki i pastwiska: 615 ha (7% UR)
• Powierzchnia lasów: 1022 ha

Gmina Belsk Duży obejmuje 36 wsi i 34 sołectwa o powierzchni 108 km², a liczba mieszkańców wynosi 6561 osób. Gmina Belsk Duży to przede wszystkim rejon sadowniczy, położona jest w ukształtowanym „grójecko-wareckim” rejonie specjalizacji sadowniczej o znaczeniu krajowym. Gmina ma najwyższy udział nasadzeń drzewami owocowymi w powierzchni użytków rolnych wśród gmin powiatu grójeckiego (66% UR).

Demografia

Dane z 31 grudnia 2017^[5]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	6561	100	3343	51,0	3218	49,0
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	61		31,1		29,9

• Piramida wieku mieszkańców gminy Belsk Duży w 2014 roku^[5].

Położenie gminy

Gmina Belsk Duży położona jest w środkowo-południowej części woj. mazowieckiego w odległości 45 km od Warszawy, w powiecie grójeckim. Bardzo dogodne położenie gminy jak również połączenia komunikacyjne zapewniają przebiegające przez teren gminy drogi:

• Droga krajowa nr 7 Gdańsk – Warszawa – Grójec – Radom – Chyżne klasyfikowana jako ekspresowa i będąca elementem podstawowego układu komunikacyjnego kraju

Oraz drogi wojewódzkie:

• nr 728 Grójec – Belsk Duży – Nowe Miasto n. Pilicą – Końskie
• nr 725 Rawa Mazowiecka – Biała Rawska – Belsk Duży

Historia gminy Belsk Duży

Pierwsze wzmianki o Belsku pochodzą z roku 1451, występuje on jako Bylsk – od prasłowiańskiej nazwy rodzaju rośliny lub trawy. Dokładniejsze zapisy pochodzą z roku 1827, gdzie Belsk jest wsią w powiecie czerskim obwodu warszawskiego województwa mazowieckiego. Liczy 27 domów i 234 mieszkańców. Ludność wiejska zajmuje się wyrobem sukna.

W roku 1870 Belsk Duży to wieś i folwark w powiecie grójeckim guberni warszawskiej. Ma 350 mieszkańców, 1297 mórg ziemi dworskiej i 440 mórg ziemi włościańskiej. Ma urząd pocztowy i szkołę. Leży w odległości 6 wiorst od Grójca, gdzie znajduje się stacja pocztowa.

Parafia w Belsku Dużym datuje się od 1784 roku. Utworzona została ze wsi odłączonych od parafii grójeckiej i lewiczyńskiej. W Belsku w tym czasie był kościół parafialny murowany. Parafia należała do dekanatu grójeckiego i liczyła 1698 dusz.

W zapisach z 1921 roku Belsk Duży figuruje jako wieś i folwark w gminie Belsk Duży, powiat grójecki, województwo warszawskie. Według Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 roku wieś ma 54 budynki mieszkalne, liczy 410 mieszkańców – 186 mężczyzn i 224 kobiety. Wszyscy są narodowości polskiej i wyznania rzymskokatolickiego. Folwark ma 7 budynków mieszkalnych z 172 mieszkańcami, w tym 82 mężczyzn i 90 kobiet.

W 1943 roku Belsk Duży był siedzibą gminy i liczył 608 mieszkańców. W wyniku reformy administracyjnej w latach 70. Belsk był gromadą w powiecie grójeckim. Według Narodowego Spisu Powszechnego z 1970 roku Belsk Duży liczy 618 mieszkańców – 304 mężczyzn i 314 kobiet. Z pracy utrzymywało się 92,5% (572 osoby) natomiast 46 miało niezarobkowe źródło utrzymania.

W tym czasie wieś była siedzibą: Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej, Urzędu Stanu Cywilnego, Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”, filii Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowej, Państwowego Gospodarstwa Rolnego, Kółka Rolniczego i Koła Gospodyń Wiejskich. Miejscowość ta ma Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny, łączność telefoniczną i przystanek PKS. Wieś ma również Szkołę Podstawową z 12 izbami lekcyjnymi i salą gimnastyczną. Miejscowość miała elektryczność i oświetlenie uliczne oraz wodociąg zakładowy z wodą uzdatnianą. Była również biblioteka, punkt zdrowia, stacja ochrony roślin i punkt unasienniania zwierząt.

Zabytki kultury i przyrody w gminie Belsk Duży

Dobra kultury wpisane do Centralnego Rejestru Decyzji Konserwatora Zabytków:

• Zespół klasztorny o.o. Paulinów w Łęczeszycach: Strefa ochrony konserwatorskiej – decyzja nr 82/A/81 (dawny klasztor paulinów, kaplica cmentarna, teren cmentarza kościelnego)
• Kościół parafialny w Lewiczynie: Strefa ochrony konserwatorskiej – decyzja nr 79/A/81 (teren zespołu kościelnego wraz z dzwonnicą i terenem cmentarza kościelnego)
• Zespół dawnej poczty z XIX wieku w Belsku Dużym – dec. nr 26/A80
• Zespół pałacowo-parkowy w Małej Wsi z parkiem krajobrazowym o powierzchni 25,76 ha – dec. nr 229/A/83
• Zespół pałacowo-parkowy w Rębowoli z XIX wieku z parkiem krajobrazowym o pow. 3,53 ha dec. 295/A/85
• Zespół dworsko-parkowy w Odrzywołku z parkiem o pow. 2,00 ha z przełomu XVII-XVIII wieku – nr 298/A/85
• Park przydworski w Oczesałach o pow. 9,00 ha – dec. nr 296/
• Kościół parafialny w Belsku Dużym z II poł. XVIII w. Strefa ochrony konserwatorskiej w granicach ogrodzenia – dec. nr 25/A/80. Na terenie kościoła grób Jana Kozietulskiego (1781-1821) pułkownika, uczestnika kampanii napoleońskich, dowódcy słynnej szarży jazdy polskiej pod Somosierrą.
• Zespół folwarczny w Starej Wsi – dec. nr 552/A/98 (gorzelnia, magazyny spirytusu, spichlerz, stodoła, obora, magazyny, warsztaty, stróżówka).

Dobra kultury nie wpisane do CRD Konserwatora Zabytków:

• Cmentarze rzymskokatolickie w miejscowościach: Belsk Duży, Lewiczyn, Zaborówek, Belsk Mały
• Miejsca pamięci narodowej: mogiła z 1863 r. w Belsku Małym, mogiły z II wojny światowej na cmentarzu w Belsku Dużym i Łęczeszycach.

Walory środowiska przyrodniczego objęte ochroną prawną

• rezerwat przyrody Modrzewina o charakterze leśnym unikatowy i jeden z najciekawszych w kraju o powierzchni ponad 300 ha. Reprezentuje naturalne środowisko modrzewia polskiego osiągające okazałe rozmiary z domieszką dębu i lipy.
• Obszar krajobrazu chronionego „Dolina rzeki Jeziorki” obejmujący północno-zachodnią część gminy, zróżnicowany i atrakcyjny krajobrazowo teren związany z systemem rzeki Jeziorki^[8].

Sołectwa

Aleksandrówka, Anielin, Bartodzieje, Belsk Duży, Belsk Mały, Bodzew, Boruty, Daszewice-Rożce, Grotów, Jarochy, Julianów, Koziel, Kussy, Lewiczyn, Łęczeszyce, Maciejówka, Mała Wieś, Oczesały, Odrzywołek, Rębowola, Rosochów, Sadków Duchowny, Sadków-Kolonia, Skowronki, Stara Wieś, Tartaczek, Widów, Wilczogóra, Wilczy Targ, Wola Łęczeszycka, Wola Starowiejska, Wólka Łęczeszycka, Zaborów, Zaborówek^[3].

Pozostałe miejscowości

Gajówka Lewiczyn, Gajówka Łęczeszyce, Gajówka Modrzewina, Sadków Szlachecki, Złota Góra.

Sąsiednie gminy

Błędów, Goszczyn, Grójec, Jasieniec, Mogielnica, Pniewy.

Przypisy

1. Gmina Belsk Duży w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-11-01], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Urząd Statystyczny w Warszawie
3. BIP gminy, sołectwa
4. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Gmina Belsk Duży w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.
6. Uchwała nr V/23/74 WRN w Warszawie w sprawie zmiany granic niektórych gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z 28 grudnia 1974, nr 23, poz. 346)
7. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
8. AnnaA. Grzejszczyk AnnaA., Dolina rzeki Jeziorki | Oficjalna strona Miasta i Gminy Piaseczno [online], piaseczno.eu [dostęp 2018-08-17] (pol.).

Linki zewnętrzne

• Strona gminy Belsk Duży
• Okolica – portal regionu grójeckiego. okolica.wgr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-20)].
• BIP gminy Belsk Duży. bip.belskduzy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)].