Bazylika św. Szczepana w Rzymie

Bazylika św. Szczepana w Rzymie (wł. Basilica di Santo Stefano Rotondo al Celio) – kościół tytularny w Rzymie na wzgórzu Celius.

Bazylika św. Szczepana

Basilica di Santo Stefano Rotondo al Celio

Kościół tytularny
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym Via di Santo Stefano Rotondo 7
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Santa Maria in Domnica alla Navicella
Bazylika mniejsza	od niepamiętnych czasów
Wezwanie	św. Szczepana
Wspomnienie liturgiczne	26 grudnia
Historia Data poświęcenia między 468 a 483
Dane świątyni Rekonstrukcja wyglądu kościoła w V wieku. Styl Architektura starożytnego Rzymu Architekt Bernardo Rossellino Świątynia • długość • szerokość 80 m 45 m Nawa główna • szerokość 20 m
Położenie na mapie Rzymu Bazylika św. Szczepana
Położenie na mapie Włoch Bazylika św. Szczepana
Położenie na mapie Lacjum Bazylika św. Szczepana
41°53′04″N 12°29′48″E
Strona internetowa

Jeden z najstarszych kościołów chrześcijańskich w Rzymie (powstał w V wieku). Charakteryzuje się okrągłą bryła budynku (stąd rotondo we włoskiej nazwie).

Świątynia ta jest kościołem rektoralnym parafii Santa Maria in Domnica alla Navicella oraz kościołem tytularnym, mającym również rangę bazyliki mniejszej^[1]. Jest też kościołem stacyjnym z szóstego piątku Wielkiego Postu.

Lokalizacja

Kościół znajduje się w I Rione Rzymu – Monti przy Via di Santo Stefano Rotondo^[1].

Patron

Patronem świątyni jest św. Szczepan – jeden z pierwszych siedmiu diakonów. Poniósł on śmierć męczeńską za wiarę w Jerozolimie około 36 roku i jest uważany za pierwszego męczennika chrześcijańskiego.

Historia

Kościół został wybudowany w V wieku na polecenie papieża Leona I^[2]. Konsekrował go prawdopodobnie papież Symplicjusz pomiędzy 468 a 483 rokiem^[2]. Świątynia ta była pierwszym kościołem w Rzymie zbudowanym na okrągłym planie wzorowanym na bazylice Grobu Świętego w Jerozolimie^[2]. Kościół jako Titulus S. Stephani in Coelio Monte został po raz pierwszy wymieniony na rzymskim synodzie w 499 roku^[3].

Pierwotnie plan kościoła opierał się na czterech współśrodkowych kołach, na które nałożono krzyż grecki^[3].

W VI wieku został upiększony przez papieży Jana I i Feliksa IV^[2]. W roku 1130 papież Innocenty II dodał dodatkowe łuki wewnątrz kościoła. W roku 1454 przeprowadzono renowację na polecenie papieża Mikołaja V, w trakcie której zostało zamurowanych 14 z 22 okien kościoła^[3]. Wtedy też kościół został przekazany paulinom, jedynemu zakonowi węgierskiemu w Rzymie. Z tego względu kościół też uznawany jest za nieoficjalny kościół węgierski w Rzymie. W 1579 kościół został przejęty przez węgierskich jezuitów.

Architektura i sztuka

Loggia wejściowa składa się z arkady o pięciu łukach oddzielonych starożytnymi kolumnami z szarego granitu z impostami, ale bez kapiteli^[3].

Widok bazyliki od strony via della Navicella

Loggia wejściowa bazyliki

Westybul bazyliki

Centralny ołtarz został zainstalowany przez florenckiego artystę Bernardo Rossellino w 1455 roku^[3]. Znajduje się on na podwyższeniu otoczonym przez niską ośmiokątną kamienną przegrodę autorstwa Niccolò Circignani z roku 1580^[3]. Przegroda ta ma dwa przeciwległe wejścia^[3].

Wnętrze kościoła

Ołtarz centralny

Tabernakulum z XVII wieku, dawniej zlokalizowane przy ołtarzu centralnym, obecnie pod ścianą boczną

Ściana zewnętrzna bazyliki ozdobiona jest freskiem złożonym z trzydziestu czterech dużych paneli z lat 1572–1585, zamówionych przez papieża Grzegorza XIII i przedstawiających cierpienia męczenników^[3]. Większość tych malowideł jest autorstwa Niccolò Circignaniego.

Boczna ściana bazyliki z freskami przedstawiającymi sceny męczeństwa

Kaplica św. Prymusa i Felicjana

Na lewo od wejścia znajduje się kaplica świętych Prymusa i Felicjana zbudowana w VII wieku na polecenie papieża Teodora I i przeznaczona na miejsce przechowywania relikwii świętych, którym była dedykowana^[3]. Koncha apsydy zawiera mozaikę z VII wieku z przedstawieniem ich postaci, natomiast na ścianach znajdują się freski Antonio Tempesta z 1586 roku obrazują męczeństwo świętych^[3]. Ołtarz z polichromowanego marmuru jest autorstwa Filippo Barigioni i pochodzi z 1736 roku^[3].

Kaplica św. Prymusa i Felicjana, w górnej części apsydy mozaika z VII wieku, po lewej św. Prymus, po prawej św. Felicjan

Kardynałowie prezbiterzy

Bazylika św. Szczepana jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Stephani in Coelio Monte)^[4].

• Marcellus (udokumentowany w 499)
• Benedictus (udokumentowany w 993)
• Crescentius (udokumentowany w 1015)
• Sasso de Anagni (1116–1131, od 1130 w obediencji antypapieża Anakleta II)
• Martinus (1132–1142)
• Rainerius (1143–1144)
• Villano (1144–1146)
• Gerard (1151–1158)
• Gero (udokumentowany w 1172), kardynał w obediencji antypapieża Kaliksta III
• Vibiano (1175–1184)
• Giovanni di Salerno OSB (1190–1208)
• Robert Corson (1212–1219)
  • Romano Bonaventura, in commendam (1225-1243)
  • Leonardo Patrasso, in commendam (1305-1311)
• Michel du Bec-Crespin (1312–1318)
• Pierre Le Tessier (1320–1325)
• Pierre de Montemart (1327–1335)
• Guillaume d’Aure OSB (1339–1353)
• Élie de Saint-Yrieix OSB (1356–1363)
• Guillaume d’Aigrefeuille OSBCluny (1367–1401, od 1378 w obediencji awiniońskiej)
• Guglielmo de Altavilla (obediencja rzymska 1383?–1389)
• Angelo Cino (obediencja rzymska 1408–1412)
• Pierre Ravat (obediencja awiniońska 1408–1417)
• Pierre de Foix OFM (1417–1431)
• Jean Carrier (obediencja awiniońska 1422–1423)
• Regnaud de Chartres (1440–1444)
• Jean d’Arces (1444–1449), kardynał w obediencji antypapieża Feliksa V
• Jean Rolin (1450–1483)
• Giovanni Giacomo Schiaffinati (1483–1497)
• Jaime de Casanova (1503–1504)
• Antonio Trivulzio (1504–1508)
• François Guillaume de Clermont (1509–1523)
• Bernhard von Cles (1530–1539)
• David Beaton (1539–1546)
• Giovanni Girolamo Morone (1549–1553)
• Giovanni Angelo de Medici (1553–1557)
• Fulvio Giulio della Corgna OSIoHier (1557–1562)
• Girolamo di Corregio (1562–1568)
• Diego Espinosa Arévalo (1568–1572)
• Zaccaria Delfino (1578–1579)
• Matthieu Cointerel (1584–1585)
• Federico Cornaro (1586–1590)
• Antonio Maria Sauli (1591–1603)
• Giacomo Sannesio (1604–1621)
• Lucio Sanseverino (1621–1623)
• Bernardino Spada (1627–1642)
• Juan de Lugo SJ (1644)
• Giovanni Giacomo Panciroli (1644–1651)
• Marcello Santacroce Publicola (1652–1674)
• Bernardino Rocci (1675–1680)
• Raimondo Capizucchi OP (1681–1687)
• Francesco Bonvisi (1689–1700)
• Giovanni Battista Tolomei SJ (1712–1726)
• Giovanni Battista Salerno SJ (1726–1729)
• Camillo Cybo (1729–1731)
• Antonio Saverio Gentili (1731-1747)
• Filippo Maria Monti (1747–1754)
• Fabrizio Serbelloni (1754–1763)
• Pietro Paolo Conti (1763–1770)
• Ludovico Calini (1771–1782)
• Nicola Colonna di Stigliano (1786–1796)
• Etienne-Hubert de Cambacérès (1805–1818)
• Francesco Tiberi Contigliano (1834–1839)
• Fabio Maria Asquini (1845–1877)
• Manuel García Gil (1877–1881)
• Paulus Melchers (1885–1895)
• Sylwestr Sembratowycz (1896–1898)
• Jakob Missia (1899–1902)
• Lev Skrbenský Hříště (1902–1938)
• József Mindszenty (1946–1975)
• Friedrich Wetter (1985–nadal)

Zobacz też

• Tytularne kościoły kardynalskie