Bazyli Wielki

Bazyli Wielki, również Bazyli z Cezarei (gr. Μέγας Βασίλειος, cs. святитель Васи́лий Вели́кий; ur. w 329^[2][3] lub 330^[4], zm. 1 stycznia 379) – pisarz wczesnochrześcijański zaliczany do grona ojców Kościoła, święty prawosławny i katolicki, wyznawca^[5], biskup i doktor Kościoła, uważany za ojca wschodniego monastycyzmu.

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Święty Bazyli”. Zobacz też: inne znaczenia.

Święty
Bazyli Wielki

Μέγας Βασίλειος

Wyznawca, biskup doktor Kościoła Ewangeliczny arystokrata
Data i miejsce urodzenia	329 lub 330 Cezarea Kapadocka
Data śmierci	1 stycznia 379
Czczony przez	Kościół katolicki, Cerkiew prawosławną
Wspomnienie	2 stycznia (kat.), 14 stycznia (praw.) 12 lutego (praw. Trzech Świętych Hierarchów)
Atrybuty	czaszka, gołąb nad głowa, księga, model kościoła, paliusz, rylec[1]
Patron	zakonu bazylianów i sióstr Świętego Krzyża

Życiorys

Urodził się w Cezarei Kapadockiej (obecnie w Turcji) w bardzo religijnej rodzinie. Jego rodzicami byli Bazyli i Emilia z Cezarei. Dwaj jego bracia: Grzegorz z Nyssy i Piotr z Sebasty oraz siostra Makryna Młodsza również zostali wyniesieni na ołtarze^[a]. Bazyli otrzymał staranne wykształcenie, które stawiało go w rzędzie najbardziej światłych ludzi tamtego czasu. Wspólnie z Grzegorzem z Nazjanzu, przyjacielem z okresu studiów, poświęcił się życiu pustelniczemu. Chrzest przyjął dopiero w wieku 28 lat (358) po czym został mnichem. W 364 przyjął święcenia kapłańskie z rąk św. Euzebiusza z Samosaty, a w 370 roku został za jego poparciem biskupem Cezarei i metropolitą Kapadocji.

Jako biskup Cezarei odznaczał się troską o sprawy duszpasterskie i charytatywne. Wybudował schronisko dla pielgrzymów, ludzi w podeszłym wieku i chorych, zapewniające im opiekę i odpowiednie utrzymanie. Znane jest także jego zarządzenie wydane podczas panującego głodu, aby sprzedać część majątku kościelnego, a za uzyskane pieniądze zakupić żywność dla najuboższych. Dla głębokiej wiedzy oraz autorytetu moralnego historia obdarzyła go przydomkiem Wielki. Był jednym z trzech tzw. ojców kapadockich, trójki ojców Kościoła z IV wieku, którzy pochodzili z Kapadocji (Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy), którzy bardzo przyczynili się do ostatecznego określenia przez Kościół dogmatu o Trójcy Świętej i zwalczali arian.

Bazyli jest autorem wielu dzieł teologicznych, w których wykładał zasady wiary i wskazywał na błędy szerzącego się wówczas arianizmu. Jest też autorem jednej z pierwszych reguł zakonnych (bazylianie), która dotrwała do czasów współczesnych, oraz opracował tekst liturgii eucharystycznej po dziś dzień używanej w Kościołach tradycji bizantyńskiej prawosławnej i greckokatolickiej (por. np. Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-włoskiego) oraz Kościoły orientalne.

Zmarł 1 stycznia 379 roku w wieku 50 lat.

Kult

Relikwie znajdują się w Amalfi koło Neapolu, w Wenecji i Brugii (Belgia).

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 2 stycznia obok św. Grzegorza z Nazjanzu według nowego kalendarza liturgicznego oraz 14 czerwca według starego kalendarza liturgicznego.

Cerkiew prawosławna wspomina świętego dwukrotnie:

• 1/14 stycznia^[b], tj. 14 stycznia według kalendarza gregoriańskiego,
• 30 stycznia/12 lutego, tj. 12 lutego razem ze świętymi: Grzegorzem z Nazjanzu oraz Janem Chryzostomem (Złotoustym).

Troparion i kondakion

Troparion, ton 1^[6]: Na całą ziemię rozeszła się nauka Twoja,
przyjmującą Twoje słowo, którym pobożnie pouczyłeś o prawdach wiary;
wyjaśniłeś naturę bytów,
naprawiłeś obyczaje ludzi.
Królewski kapłanie, Ojcze najczcigodniejszy,
módl się do Chrystusa Boga,
aby zbawił dusze nasze.

Kondakion, ton 4^[6]: Okazałeś się niewzruszonym fundamentem Kościoła,
dając wszystkim ludziom niezniszczalne dziedzictwo,
przypieczętowane Twymi regułami,
okazujący niebo, Bazyli najczcigodniejszy.

Filozofia i teologia

Basilii Magni Opera, 1540

Trójca Święta

Wraz z bratem Grzegorzem z Nyssy głosił współistność trzech Osób Boskich. W tym celu opracował nową doksologię: Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu (która zastąpiła poprzednią: Chwała Ojcu, przez Syna w Duchu Świętym). Twierdził, że nie sposób zgłębić tajemnicy Absolutu jakim jest Bóg. Człowiekowi dostępny jest tylko rąbek wiedzy o nieskończoności Stwórcy, jaka zawarta jest w Piśmie Świętym.

Natura

Napisał komentarz do opisu stworzenia w Księdze Rodzaju w formie dziewięciu homilii. Podejmował w nich zagadnienia m.in. zdefiniowania natury firmamentu, czy określenia kształtu Ziemi. Odrzucił on jednak w tym zakresie nauki Arystotelesa, stwierdzając, że Ziemia się nie porusza i nie jest wsparta na niczym (Arystoteles rozważał wsparcie Ziemi na wodzie czy powietrzu). Podkreślał zamysł Boga w stworzeniu natury, porównywał procesy naturalne do moralności i określał je ze względu na korzyści rosnące z istnienia poszczególnych roślin, zwierząt i innych elementów natury.

Dzieła

Osobny artykuł: Dzieła Bazylego Wielkiego.

Bazyli napisał traktaty Przeciw Eunomiuszowi i O Duchu Świętym.

Wybrane przekłady polskie^[7]:

• Listy. Wybór, przeł. Włodzimierz Krzyżaniak, Warszawa 1972, IW PAX, s. 372.
• O Duchu Świętym. Alina Brzóstkowska (przekład), Józef Naumowicz (wstęp). Warszawa: IW PAX, 1999, s. 207.
• Pisma ascetyczne. T. 1. Wstęp do zarysu ascezy. O sądzie Bożym. O wierze. Reguły moralne. Przekład i opracowanie ks. Józef Naumowicz, Kraków 1994 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 264.
• Pisma ascetyczne. T. 2. Reguły dłuższe. Reguły krótsze. Przekład i opracowanie: ks. Józef Naumowicz, Kraków 1995 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 484.
• Wybór homilij i kazań, TadeuszT. Sinko (tłum.), Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1947. Brak numerów stron w książce

Zobacz też

• Patres Ecclesiae
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• wstawiennictwo świętych

Uwagi

1. Również jego matka Emelia oraz jego babka zostały wpisane do kanonu świętych. Jest to wyjątkowy fakt w dziejach Kościoła
2. podwójne datowanie