Batalion ON „Kościerzyna”

Kościerski Batalion Obrony Narodowej (batalion ON „Kościerzyna”) batalion piechoty typ specjalny nr 84^[1] – pododdział piechoty Wojska Polskiego.

Kościerski Batalion Obrony Narodowej

Batalion piechoty typ specjalny nr 84

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1937
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	„Kościerski”
Dowódcy
Pierwszy	mjr Feliks Mazurkiewicz
Ostatni	kpt. Stanisław Borowski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Kościerzyna
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Pomorska Brygada Obrony Narodowej

Pomorska Brygada ON

Obrona Narodowa w 1939

Formowanie i zmiany organizacyjne

Kościerski batalion Obrony Narodowej został sformowany jesienią 1937 roku na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz. 1496/Org. Tjn. z 12 marca 1937 roku i wytycznych Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych L.dz. 1341/Tjn. do organizacji jednostek Obrony Narodowej z 12 czerwca 1937 roku. Batalion wszedł w skład Pomorskiej Brygady ON. Początkowo nosił nazwę wyróżniającą „Kościerzyński”, którą na początku września 1937 roku zmieniono na „Kościerski”^[2].

W maju 1939 roku pododdział został przeformowany według etatu batalionu ON typ II i podporządkowany dowódcy nowo powstałej Pomorskiej Brygady Obrony Narodowej (dotychczasowa Pomorska Brygada ON została przemianowana na Chełmińską Brygadę ON^[3]). Jednostką administracyjną dla Kościerskiego Batalionu ON był 2 batalion strzelców w Tczewie^[4].

24 sierpnia 1939 roku, w mobilizacji alarmowej, został sformowany batalion piechoty typ specjalny nr 84. Mobilizacja została przeprowadzona zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” i zakończona w ciągu 24 godzin. Jednostką mobilizującą była Komenda Rejonu Uzupełnień Kościerzyna, która pod względem mobilizacji materiałowej przydzielona była z kolei do 2 pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w Starogardzie. Batalion piechoty typ spec. nr 84 formował się w Kościerzynie z wyjątkiem 3 kompanii strzeleckiej, która była organizowana w Lipuszu. Zawiązkiem nowej jednostki był Kościerski batalion ON^[5].

25 sierpnia 1939 roku batalion wszedł w skład Oddziału Wydzielonego „Kościerzyna” pod dowództwem podpułkownika Jerzego Janusza Staniszewskiego, dotychczasowego zastępcy dowódcy 8 pułku strzelców konnych^[6][7]. Podlegał on dowódcy Grupy Osłonowej „Czersk“.

Batalion piechoty spec. nr 84 w kampanii wrześniowej

Batalion stanowił główną siłę bojową Oddziału Wydzielonego „Kościerzyna“ wraz z 3 baterią 11 dywizjonu artylerii konnej, I plutonem 1 szwadronu 16 pułku ułanów, kompanii Straży Granicznej, plutonu żandarmerii, pół plutonu ppanc. 16 p uł. oraz od 1 września godziny 13.00 II Gdyńskim batalionem ON^[7]. 1 września batalion osłaniał rejon Kościerzyny bez styczności z jednostkami niemieckimi. 2 września w godz.1-2.00 batalion nr 84 przeszedł do Olpucha poprzez Rotembark, Juszki, gdzie został załadowany na transport kolejowy. O godz. 5.00 batalion odjechał transportem kolejowym w kierunku południowym, po drodze był atakowany przez lotnictwo niemieckie. Szczególnie w rejonie Wierzchucina, gdzie batalion poniósł straty. Został wyładowany w lesie pomiędzy stacjami w Wierzchucinem, a Lnianem^[8]. Po wykonaniu marszu, ok. godz. 18.00 batalion zajął przesmyk pomiędzy jeziorami Szewnik i Branickie, luzując bataliony 24 pułku piechoty 27 Dywizji Piechoty. Wieczorem 84 batalion piechoty spec. podporządkowano dowódcy 9 Dywizji Piechoty^[9].

Rano 3 września batalion został wyparty z zajmowanych stanowisk przez piechotę nieprzyjaciela i wycofał się do lasu przy szosie Błądzim-Branka, był dwukrotnie atakowany przez lotnictwo niemieckie. Przed południem batalion podjął marsz w kierunku Bukowca, po stwierdzeniu w nim obecności wroga batalion wykonał natarcie w wyniku którego wieś zdobył. W trakcie walki batalion poniósł straty, ale w opanowanej wsi zniszczono ok. 10 pojazdów niemieckich. Po południu na 84 batalion nieprzyjaciel uderzył pododdziałem piechoty ze wsparciem samochodów pancernych wypierając batalion z Bukowca. Usiłowano przedrzeć się w kierunku Przysierska, lecz ostrzał nieprzyjaciela uniemożliwił dalszy marsz. Dowódca batalionu zarządził postój w lesie pod Bramką, a sam udał się wieczorem na rozpoznanie drogi ku Wiśle. Kpt. Stanisław Borowski w trakcie rozpoznania dostał się do niemieckiej niewoli. Dowództwo batalionu objął kpt. Feliks Baśkiewicz. W dniu 4 września w godzinach popołudniowych, po przyłączeniu się do 84 batalionu zagubionej baterii artylerii i grup rozbitków, na skrzyżowaniu pod Przysierskiem batalion stoczył ciężki bój z grupą niemieckiej piechoty i czołgami, niszcząc ogniem armat i dwóch armat ppanc. 16 puł. kilka czołgów niemieckich. Wyparł nieprzyjaciela z rejonu skrzyżowania, ale dalsze natarcie zostało zatrzymane przez ostrzał wroga. Nocą 4/5 września 84 batalion wycofał się spod Przysierska w kierunku południowym, lecz droga na Gruczno była zablokowana przez oddziały niemieckie. 5 września część batalionu rozproszyła się, część usiłowała przedrzeć się z okrążenia, nielicznym się to udało. Większość 84 batalionu piechoty dostała się do niemieckiej niewoli^[10][11].

Organizacja wojenna batalionu

Batalion piechoty typ specjalny nr 84 został sformowany według organizacji wojennej L. 3017/mob. org., która przewidywała w jego składzie:

• dowództwo batalionu,
• 1 kompanię strzelecką,
• 2 kompanię strzelecką,
• 3 kompanię strzelecką,
• kompanię karabinów maszynowych,
• pluton zwiadu,
• pluton pionierów^[12].

Obsada personalna

Dowódcy batalionu:

• mjr Feliks Jan Mazurkiewicz (1937 - 1939)
• kpt. Stanisław Borowski (1939)

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku^{[13][uwaga 1]}:

• dowódca batalionu – mjr Mazurkiewicz Feliks Jan (*)^{[uwaga 2]}
• dowódca 1 kompanii ON „Kościerzyna” – kpt. adm. (piech.) Baśkiewicz Feliks
• dowódca 2 kompanii ON „Kościerzyna” – kpt. Nowicki Kazimierz II
• dowódca 3 kompanii ON „Lipusz” – kpt. Steczyszyn Stefan Władysław

Obsada personalna batalionu we wrześniu 1939 roku

• dowódca batalionu - kpt. Stanisław Borowski, (do 3 IX 1939), kpt. Feliks Baśkiewicz
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - kpt. Feliks Baśkiewicz
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - kpt. Kazimierz Nowicki
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - kpt. Stefan Władysław Steczyszyn
• dowódca kompanii ckm -

Uwagi

1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[14].
2. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję^[15].

Przypisy

1. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1104-1105.
2. Pindel 1979 ↓, s. 17-19, 32.
3. Pindel 1979 ↓, s. 44, 49-50, 52.
4. Pindel 1979 ↓, s. 92.
5. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 737.
6. Pindel 1979 ↓, s. 156-157.
7. Ciechanowski 1983 ↓, s. 47.
8. Ciechanowski 1983 ↓, s. 161-162.
9. Ciechanowski 1983 ↓, s. 176-179.
10. Ciechanowski 1983 ↓, s. 223-225.
11. Krasucki 1998 ↓, s. 152-153.
12. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 737, 1094-1095.
13. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 668.
14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.

Bibliografia

• Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
• Kazimierz Pindel: Obrona Narodowa 1937-1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06301-X.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Batalion ON „Kościerzyna”. Obrona Narodowa II RP 1937-1939. Serwis poświęcony formacjom Obrony Narodowej II RP i Przysposobienia Wojskowego Konnego. [dostęp 2018-08-20].
• Stanisław Krasucki: Sześćdziesiąty Szósty Kaszubski. Bydgoszcz: Koło Żołnierzy 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty im. J. Piłsudskiego w Chełmnie, 1998. ISBN 83-909337-0-5.