Baszta Gołębnik w Toruniu

Gołębnik w Toruniu – nadwiślańska baszta w Toruniu. Znajduje się przy Bulwarze Filadelfijskim 8.

Baszta Gołębnik w Toruniu

Baszta widziana od strony zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	Bulwar Filadelfijski 8
Typ budynku	baszta
Styl architektoniczny	gotyk
Wysokość całkowita	19,5 m
Kondygnacje	7
Ukończenie budowy	3. ćwierć XIV wieku
Ważniejsze przebudowy	ok. 1830, 1889
Położenie na mapie Polski Gołębnik
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Gołębnik
Położenie na mapie Torunia Gołębnik
53°00′29,58″N 18°36′18,49″E

Historia

Baszta numer 40 (według rachuby Jerzego Stankiewicza), później nazwana Gołębnikiem (Brieftaubenstation)^{[potrzebny przypis]}, została wybudowana najprawdopodobniej w 3. ćwierci XIV wieku^[1]. Wieża powstała w jednym etapie budowlanym i został posadowiona na istniejącym w tym miejscu murze obronnym z XIII wieku^[2]. Tak jak zdecydowana większość baszt toruńskich Gołębnik został wzniesiony na planie prostokąta, tu o wymiarach 11,2 x 5,80 metra. Dach kryty jest czterospadowym dachem z pięcioma lukarnami – dwie od strony miasta i po jednej z pozostałych. Mierząca 19,5 metra^[3] baszta jest najwyższym punktem nadwiślańskich murów miejskich^{[potrzebny przypis]}. Najstarszy znany wizerunek baszty widoczny jest na obrazie z epitafium rodziny Neisserów z 1594 roku^[4].

Baszta jest bogato zdobiona: w fasadach wschodniej, zachodniej i południowej znajduje się łącznie 15 blend (odpowiednio 6, 4 i 5), pierwotnie ostrołukowych, obecnie częściowo zniekształconych poprzez wybite w ścianach okna. Wnęki te pierwotnie były bogato malowane, jednak z czasem zostały zamalowane. Podczas renowacji renowacji baszty spod tynku odsłonięto malowane maswerki. Ponad blendami znajduje się rząd ozdobnych „tarcz”, które w czasach niemieckich pomalowane zostały w sposób przypominający tarcze krzyżackie. Natomiast poniżej blend znajduje się malowany fryz^{[potrzebny przypis]}.

W XIX wieku baszta nie pełniła już faktycznych funkcji obronnych. W związku z tym zdecydowano się przebudować ją na mieszkania, czego pochodną było wybicie w fasadach dodatkowych okien^{[potrzebny przypis]}.

Obecna nazwa baszty pochodzi z XIX wieku. Wcześniej zwana była basztą Obywatelską, jednak to właśnie w XIX wieku na południowej i wschodniej fasadzie zamontowano haki, na których z kolei ułożono półki dla gołębi pocztowych. Pozostałe gołębniki znajdowały się na murach pomiędzy Bramą Klasztorną a Krzywą Wieżą. Gołębie służyły władzom pruskiego garnizonu do komunikowania się z toruńskimi fortami^[5]. W 1925 roku baszta została przekazana miastu^[6].

Galeria

• 
  Gołębnik w 1898 roku. Widoczne zamalowane blendy, pomalowane „tarcze” i gołębie półki
• 
  Malowane blendy na fasadzie zachodniej
• 
  Mury miejskie. W oddali Gołębnik i Brama Klasztorna
• 
  Ulica Pod Krzywą Wieżą i Bankowa, z tyłu Baszta Gołębnik

Przypisy

1. Kucharzewska 2024 ↓, s. 15.
2. Kucharzewska 2024 ↓, s. 11.
3. Gąsiorowski 2007 ↓, s. 21.
4. Kucharzewska 2024 ↓, s. 14.
5. Baszta Gołębnik (Obywatelska). turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-05-12].
6. Kucharzewska 2024 ↓, s. 20.

Bibliografia

• Eugeniusz Gąsiorowski: Średniowieczne obwarowania Torunia. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, 2007. ISBN 978-83-900852-6-5.
• Joanna Kucharzewska. Baszta Gołębnik w Toruniu jako element średniowiecznych umocnień miasta w świetle wyników badań architektonicznych. „Wiadomości Konserwatorskie”. 77, 2024.