Banknoty Narodowego Banku Polskiego (od 1994)

Banknoty Narodowego Banku Polskiego – banknoty denominowane w złotych, emitowane przez Narodowy Bank Polski w ramach systemu monetarnego wprowadzonego w Polsce w wyniku denominacji złotego z 1 stycznia 1995 r., z datami emisji począwszy od 25 marca 1994 r.

Banknoty obiegowe

Banknoty emitowane są w nominałach od 10 do 500 złotych. Nominały 10, 20 i 50 złotych wprowadzono 1 stycznia 1995 roku^[1], 100 i 200 złotych – 1 czerwca 1995^[1], natomiast 500 złotych – 10 lutego 2017 roku^[2].

Jako pierwsze zostały wprowadzone banknoty oznaczone serią AA. Początkowo drukowano je w londyńskiej wytwórni De La Rue^[3]. Od 1997 r^[4]. wszystkie nominały produkuje PWPW w Warszawie. Banknoty, które są destruktami powstałymi w procesie druku, zastępowane są dodrukowanymi egzemplarzami serii zastępczych z dwuliterowym oznaczeniem serii zaczynającym się od liter Yx gdzie x = A-Z (banknoty drukowane w PWPW), lub serią ZA (banknoty drukowane w De La Rue).

24 września 2013 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowe banknoty o nominale 10, 20, 50 i 100 złotych. Szata graficzna pozostała bez zmian, natomiast ulepszone zostały zabezpieczenia, takie jak m.in. odkryte pole znaku wodnego, ulepszone zabezpieczenie recto-verso i wprowadzenie farby opalizującej. Nowe banknoty zostały wprowadzone do obiegu 7 kwietnia 2014 roku^[5] oraz 20 stycznia 2017 roku (20 złotych z datą emisji 15 września 2016) i od 27 lutego 2017 (10 złotych z datą emisji 15 września 2016). Banknoty sprzed modernizacji pozostają bezterminowo ważnym środkiem płatniczym.

23 czerwca 2015 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowy banknot o nominale 200 złotych, który nie był zmodernizowany razem z pozostałymi w 2013 roku. Tak jak w pozostałych banknotach – szata graficzna pozostała bez zmian, zmieniły się natomiast zabezpieczenia. Zastosowano na przykład nitkę okienkową, a pole znaku wodnego zostało odkryte. Banknot został wprowadzony do obiegu 12 lutego 2016 roku^[6].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Wprowadzenie banknotu o nominale 500 złotych

Aż do 2013 roku NBP nie przewidywał wprowadzania nominałów wyższych niż 200 złotych, podając jako uzasadnienie, że banknoty o najwyższym wówczas nominale 200 złotych są rzadko spotykane w obiegu i stanowią jedynie 10 procent wszystkich banknotów, a większe kwoty są regulowane kartą^[7]. 25 czerwca 2015 NBP poinformował, że zaczął pracę nad wprowadzeniem nowego banknotu o nominale 500 złotych w celu wygodniejszego gospodarowania rezerwami walutowymi, wzrostu zapotrzebowania na gotówkę, w tym na banknoty 200 złotych i obniżenia kosztów produkcji^[8]. 6 czerwca 2016 Narodowy Bank Polski zaprezentował nowy banknot o nominale 500 złotych. Został on wprowadzony do obiegu 10 lutego 2017^[9].

31 grudnia 2020 w obiegu znajdowało się 2 mld 812,78 mln banknotów obiegowych^[10].

W styczniu 2021 prezes NBP Adam Glapiński zapowiedział wprowadzenie do obiegu banknotu o nominale 1000 złotych w niedalekiej przyszłości^[11], lecz po 2022 NBP wycofał się z tych planów.

Projektantem banknotów o nominałach od 10 do 500 złotych był Andrzej Heidrich, będący również autorem serii banknotów Wielcy Polacy.

Lista banknotów obiegowych

Nominał	10 złotych	20 złotych	50 złotych	100 złotych	200 złotych	500 złotych
Pierwsza Emisja	25 marca 1994[12][13]	25 marca 1994[12][14]	25 marca 1994[12][15]	25 marca 1994[16][17]	25 marca 1994[16][18]	brak
Druga Emisja (modyfikacja)	5 stycznia 2012[19][20]	5 stycznia 2012[19][20]	5 stycznia 2012[19][21]	5 stycznia 2012[19][21]	30 marca 2015[22][23]	16 lutego 2016[24][23]
Trzecia Emisja	15 września 2016[25][26]	15 września 2016[25][26]	8 grudnia 2017[27][28]	14 grudnia 2018[29][28]	6 września 2021[30]	12 stycznia 2017[31][32]
Zdjęcie	awers i rewers Po modyfikacji: awersrewers	awers i rewers Po modyfikacji: awersrewers	awers i rewers Po modyfikacji: awersrewers	awers i rewers Po modyfikacji: awersrewers	awers i rewers Po modyfikacji: [potrzebny przypis]	Po modyfikacji: awersrewers
OPIS
Opis	Wymiary: 120 × 60 mm Awers: w centralnej części portret księcia Mieszka I inspirowany ryciną Jana Matejki na lewo od portretu dwie rozety inspirowane wzorem z posadzki katedry gnieźnieńskiej na prawo od portretu motyw roślinny spotykany na romańskich naczyniach liturgicznych w lewym dolnym rogu kwadrat numeracja: w układzie poziomym powtórzona dwa razy – w lewej części banknotu w kolorze czarnym i w prawej części w kolorze czerwonym Rewers: w centralnej części denar – srebrna moneta, wg NBP z okresu panowania Mieszka I[33], wg wielu historyków z drugiego dziesięciolecia XI w. – z okresu panowania Mieszka II Lamberta[34] w tle stylizowane kolumny romańskie z Opactwa Benedyktynów w Tyńcu	Wymiary: 126 × 63 mm Awers: w centralnej części portret króla Bolesława I Chrobrego inspirowany ryciną Jana Matejki na lewo od portretu portal romański na prawo od portretu korona dębu z Drzwi Gnieźnieńskich ze sceny wystawienia zwłok św. Wojciecha w lewym dolnym rogu okrąg numeracja: w układzie poziomym powtórzona dwa razy – w lewej części banknotu w kolorze czarnym i w prawej części w kolorze czerwonym Rewers: w centralnej części Denar Princes Polonie – srebrna moneta z okresu panowania Bolesława I Chrobrego[34] po lewej stronie wizerunku banknotu romańska Rotunda. św. Mikołaja w Cieszynie po prawej stronie wizerunku banknotu motyw lwa rozpiętego na wici roślinnej z obramowania Drzwi Gnieźnieńskich	Wymiary: 132 × 66 mm Awers: w centralnej części portret króla Kazimierza III Wielkiego inspirowany ryciną Jana Matejki na lewo od portretu ornament gotycki. na prawo od portretu ukoronowana litera „K” z monogramu królewskiego z drzwi katedry na Wawelu w lewym dolnym rogu romb numeracja: w układzie poziomym po lewej stronie (czarna czcionka) pionowym po prawej (czerwona czcionka). Rewers: w centralnej części wizerunek orła z pieczęci majestatycznej Kazimierza III Wielkiego, poniżej insygnia królewskie – jabłko i berło w tle panorama Krakowa i Kazimierza z drzeworytu Hartmanna Schedla	Wymiary: 138 × 69 mm Awers: w centralnej części portret króla Władysława II Jagiełły po obu stronach portretu stylizowane elementy ornamentyki gotyckiej w lewym dolnym rogu równoramienny krzyż numeracja: w układzie poziomym po lewej stronie (czarna czcionka), pionowym po prawej (czerwona czcionka) Rewers: w centralnej części Orzeł Biały na tarczy herbowej z nagrobka Władysława II Jagiełły, poniżej skrzyżowane dwa nagie miecze, hełm i płaszcz krzyżacki po lewej stronie wizerunku tarczy zamek krzyżacki w Malborku	Wymiary: 144 × 72 mm Awers: w centralnej części portret króla Zygmunta I Starego inspirowany ryciną Jana Matejki na lewo od portretu fragment wieńca przewiązanego wstęgą na prawo od portretu rysunek małego wieńca (pierwsza seria) lub tarcza herbowa z literą „S” (od 2016 r.) w lewym dolnym rogu równoramienny trójkąt numeracja: dwie duże litery i siedem cyfr numeracji w układzie rosnącym – W układzie poziomym po lewej stronie (czarna czcionka) pionowym po prawej (czerwona czcionka) – wersja niezmodernizowana sprzed 2016 r. – w wersji zmodernizowanej numeracja znajduje się w układzie poziomym w dolnej części banknotu po lewej i prawej stronie tylko zmodernizowane banknoty (od 2016 r.): po 10 ukośnych pasków wzdłuż obydwu krótszych krawędzi Rewers: w centralnej części wizerunek orła przeplecionego literą „S” w sześcioboku z Kaplicy Zygmuntowskiej katedry na Wawelu w tle wizerunku orła – fragment dziedzińca arkadowego zamku na Wawelu	Wymiary: 150 × 75 mm Awers: w centralnej części portret króla Jana III Sobieskiego inspirowany ryciną Jana Matejki na lewo od portretu wizerunek herbu Janina na prawo od portretu szyszak husarski w lewym dolnym rogu 8 małych kółek z białymi krzyżykami w dwóch kolumnach numeracja: w układzie poziomym powtórzona dwa razy – w lewej części banknotu w kolorze czarnym i w prawej części w kolorze czerwonym po 15 ukośnych pasków (3 razy po 5 kresek) wzdłuż obydwu krótszych krawędzi Rewers: wizerunek Orła Białego za panowania Jana III Sobieskiego w tle wizerunku orła pałac w Wilanowie
ZABEZPIECZENIA
Zabezpieczenia	znak wodny: portret księcia Mieszka I nitka zabezpieczająca: powtarzający się napis składającym się z oznaczenia „10 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego mikrodruk na stronie przedniej: powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” w tle liczby „10” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad tą częścią mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej denara w półkolach rozdzielony liniami oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną częścią ze słownym i cyfrowym nominału widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „10 ZŁ” w lewym górnym rogu i farba metalizowana w rozetach romańskich – w kolorze seledynowym numeracja w prawym dolnym rogu w kolorze pomarańczowym widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: Część szaty graficznej w lewej części banknotu – w kolorze seledynowym uzupełniające się pod światło (recto-verso): rysunek korony w owalu widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej, w prawej dolnej stronie banknotu – liczba „10” widoczna pod odpowiednim kątem, na rewersie w prawej dolnej części – liczba „10” widoczna w zależności od kąta patrzenia. farba metalizowana – na stronie przedniej kolor szary w rozetach Zabezpieczenie po modyfikacji:	znak wodny: portret Bolesława I Chrobrego. nitka zabezpieczająca: powtarzający się napis składającym się z oznaczenia „20 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego. mikrodruk powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” w tle liczby „20” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad tą częścią. mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej denara w półkolach rozdzielony liniami oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną częścią ze słownym i cyfrowym nominału. widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „20 ZŁ” w lewym górnym rogu i farba metalizowana na cegłach – w kolorze seledynowym. Numeracja w prawym dolnym rogu w kolorze pomarańczowym widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: fragmenty szaty graficznej w lewej i prawej części banknotu i inicjały „NBP” w prawym dolnym rogu – w kolorze jasnoseledynowym uzupełniające się pod światło (recto-verso): rysunek korony w owalu widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej, w prawej dolnej stronie banknotu – liczba „20” widoczna pod odpowiednim kątem, na rewersie w prawej dolnej części – liczba „20” widoczna w zależności od kąta patrzenia farba metalizowana – na stronie przedniej kolor szary cegieł nad portalem oraz drobnych elementów w środkowej i dolnej części portalu	znak wodny: portret króla Kazimierza III Wielkiego nitka zabezpieczająca: powtarzający się napis składającym się z oznaczenia „50 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego mikrodruk powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” w tle liczby „50” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad tą częścią mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej pieczęci z wizerunkiem orła w półkolach oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną częścią z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „50 ZŁ” w lewym górnym rogu i farba metalizowana w prawym dolnym rogu w wyodrębnionej części. Numeracja w prawym dolnym rogu w kolorze pomarańczowym widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: część szaty graficznej w lewej i prawej części banknotu i inicjały „NBP” w prawym dolnym rogu – w kolorze jasnoseledynowym. uzupełniające się pod światło (recto-verso): rysunek korony w owalu widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej, w prawej dolnej stronie banknotu – liczba „50” lub korona w owalu, widoczna pod odpowiednim kątem, na rewersie w prawej dolnej części – liczba „50” widoczna w zależności od kąta patrzenia farba metalizowana – na stronie przedniej kolor szary i jasnoniebieski w wyodrębnionej płaszczyźnie w prawym dolnym rogu. farba zmienna optycznie: na stronie przedniej – ukoronowana litera „K” z prawej strony portretu, zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia z różowofioletowego na oliwkowozielony	znak wodny: portret króla Władysława II Jagiełły nitka zabezpieczająca: powtarzający się napis składającym się z oznaczenia „100 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego mikrodruk powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” na wyodrębnionej części w tle liczby „100” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” powyżej oznaczenia mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej pieczęci z wizerunkiem orła w półkolach oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną częścią z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „100 ZŁ” w lewym górnym rogu; farba metalizowana w prawym dolnym rogu w wyodrębnionym polu oraz fragmenty giloszowego tła w prawej i środkowej części banknotu – w kolorze seledynowym pionowa numeracja w prawej części banknotu – w kolorze pomarańczowym widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: fragmenty wstęg giloszowych, półkoliste napisy w mikrodruku w górnej i dolnej części, dwa symetrycznie położone pola na górze i dole banknotu oraz fragmenty kompozycji linii giloszowych układających się w liczby „100” w lewej i prawej części – w kolorze żółtym uzupełniające się pod światło (recto-verso): rysunek korony w owalu widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej, w prawej dolnej stronie banknotu – liczba „100” lub korona w owalu, widoczna pod odpowiednim kątem, na rewersie w prawej dolnej części – liczba „100” widoczna w zależności od kąta patrzenia farba metalizowana – na stronie przedniej kolor zielony i oliwkowy w wyodrębnionej płaszczyźnie w prawym dolnym rogu farba zmienna optycznie: na stronie przedniej – rozeta z prawej strony portretu poniżej rysunku korony, zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia z różowego na szaro-zielony złota folia metaliczna: na stronie przedniej w rozecie z lewej strony portretu	znak wodny: portret króla Zygmunta I Starego nitka zabezpieczająca: powtarzający się napis składającym się z oznaczenia „200 ZŁ” oraz jego odbicia lustrzanego mikrodruk powtarzający się pionowy napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” z prawej strony znaku wodnego; powtarzające się litery „RP” na wyodrębnionej części w tle liczby „200” w prawej górnej części oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” powyżej oznaczenia mikrodruk na stronie odwrotnej: powtarzający się napis „NARODOWY BANK POLSKI” powyżej i poniżej pieczęci z wizerunkiem orła w półkolach oraz powtarzający się napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” nad dolną częścią z oznaczeniem cyfrowym i słownym nominału widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „200 ZŁ” w lewym górnym rogu; farba metalizowana w prawym dolnym rogu w wyodrębnionym polu oraz fragmenty giloszowego tła w prawej i środkowej części banknotu – w kolorze żółtym. Pionowa numeracja w prawej części banknotu – w kolorze pomarańczowym widoczne w promieniach UV na stronie odwrotnej: wstęga giloszowa w górnej części, rysunek korony w owalu, fragmenty kompozycji linii giloszowych układających się w liczby „200”, fragment dolnej wyodrębnionej płaszczyzny oraz część inicjału „NBP” – w kolorze żółtym uzupełniające się pod światło (recto-verso): rysunek korony w owalu widoczne pod kątem (efekt kątowy): na stronie przedniej, w prawej dolnej stronie banknotu – liczba „200” widoczna pod odpowiednim kątem, na rewersie w prawej dolnej części – liczba „200” widoczna w zależności od kąta patrzenia farba metalizowana – na stronie przedniej kolor jasnobrązowy i żółty na wyodrębnionej płaszczyźnie w prawym dolnym rogu farba zmienna optycznie: na stronie przedniej – na stronie przedniej – rysunek małego wieńca z prawej strony portretu poniżej rysunku korony, zmieniający kolor w zależności od kąta patrzenia z różowego na szaro-zielony Występuje tylko w tym banknocie: hologram: na stronie przedniej w kształcie renesansowego kartusza, na którym w zależności od kąta patrzenia widoczne są: duży napis „NBP 200” okolony wieńcem oraz powtarzające się małe napisy „NBP 200” – z lewej strony portretu Polska była drugim krajem na świecie, po Kuwejcie, który w banknotach kierowanych do obiegu wprowadził hologram[35]	brak
ZABEZPIECZENIA PO MODYFIKACJI
Zabezpieczenia po modyfikacji	znak wodny wzbogacony o cyfrowe oznaczenie nominału „10” pole znaku wodnego nie jest zadrukowane widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „10 ZŁ” w prawym górnym rogu i rozety romańskie – w kolorze seledynowym. Numeracja w prawym dolnym rogu w kolorze pomarańczowym zamiast farby metalizowanej na stronie przedniej – pas opalizujący w kolorze turkusowym na odwrotnej stronie banknotu uproszczony wizerunek recto-verso EURion w kolorze zielonym	znak wodny wzbogacony o cyfrowe oznaczenie nominału „20” pole znaku wodnego nie jest zadrukowane widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „20 ZŁ” w prawym górnym rogu i cegły w portalu – w kolorze seledynowym. Numeracja w prawym dolnym rogu w kolorze pomarańczowym zamiast farby metalizowanej na stronie przedniej – pas opalizujący w kolorze liliowym na odwrotnej stronie banknotu uproszczony wizerunek recto-verso EURion w kolorze pomarańczowym	znak wodny wzbogacony o cyfrowe oznaczenie nominału „50” pole znaku wodnego nie jest zadrukowane widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „50 ZŁ” w miejscu podpisów i farba metalizowana w prawym dolnym rogu w wyodrębnionym polu oraz fragmenty giloszowego tła w prawej części banknotu – w kolorze seledynowym. Pionowa numeracja w prawej części banknotu – w kolorze pomarańczowym brak farby metalizowanej farba zmienna optycznie: na stronie przedniej – ukoronowana litera „K” z prawej strony portretu zmieniająca kolor, w zależności od kąta patrzenia, z zielonego na niebieski uproszczony wizerunek recto-verso EURion w kolorze jasnozielonym	znak wodny wzbogacony o cyfrowe oznaczenie nominału „100”. pole znaku wodnego nie jest zadrukowane. widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „100 ZŁ” w miejscu podpisów i farba metalizowana w prawym dolnym rogu w wyodrębnionym polu oraz fragmenty giloszowego tła w prawej i środkowej części banknotu – w kolorze seledynowym. Pionowa numeracja w prawej części banknotu – w kolorze pomarańczowym. brak farby metalizowanej. farba zmienna optycznie: na stronie przedniej rozeta z prawej strony portretu poniżej rysunku korony zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia ze złotego na zielony. uproszczony wizerunek recto-verso. EURion w kolorze jasnozielonym.	znak wodny wzbogacony o cyfrowe oznaczenie nominału „200” pole znaku wodnego nie jest zadrukowane nitka okienkowa, której fragmenty są widoczne na przedniej stronie banknotu, całość widoczna pod światło widoczne w promieniach UV na stronie przedniej: kwadrat z napisem „200 ZŁ” w miejscu podpisów i inne elementy farba zmienna optycznie: na stronie przedniej tarcza z prawej strony portretu zmieniająca kolor w zależności od kąta patrzenia ze złotego na zielony, a wzór szachownicy porusza się uproszczony wizerunek recto-verso EURion w kolorze pomarańczowym farba opalizująca na rewersie banknotu w prawej jego części (ornament w kolorze złotym) – w zależności od kąta patrzenia widoczny lub niemalże niewidoczny złota farba – prawy górny róg rewersu banknotu – cyfrowe oznaczenie nominału 200 10 ukośnych kresek na krótszych bokach banknotu ułożonych w jednej linii – ułatwia to rozpoznanie banknotu przez osoby niewidome i niedowidzące	[36] nitka zabezpieczająca – nitka okienkowa, której fragmenty są widoczne na powierzchni banknotu zmienny kolor podczas poruszania banknotem – zmieniający się kolor z niebieskiego na zielony efekt kątowy – herb Janina z lewej strony portretu Jana III Sobieskiego farba opalizująca w kolorze złotym (ornament) pod cyfrowym oznaczeniem nominału 500 w prawym górnym rogu banknotu na odwrocie – w zależności od kąta patrzenia element widoczny lub prawie niewidoczny pozostałe zabezpieczenia tożsame ze zmodernizowanym banknotem 200 zł (z wyjątkiem złotej farby na cyfrowym oznaczeniu nominału)

Banknoty kolekcjonerskie

W 2006 r. Narodowy Bank Polski rozpoczął emisję okolicznościowych banknotów kolekcjonerskich, upamiętniających m.in. ważne wydarzenia lub wybitnych Polaków. Pierwszym takim banknotem było 50 złotych z Janem Pawłem II^[37].

Banknoty kolekcjonerskie odróżnią się od obiegowych bogatszą symboliką wizerunków postaci i wydarzeń, kompozycją i szczegółami tematycznymi, a także parametrami technicznymi i graficznymi – liczbą i formą zastosowanych zabezpieczeń przed fałszerstwami, kolorystyką, wymiarami czy technikami druku^[37].

Banknoty kolekcjonerskie są prawnym środkiem płatniczym w Polsce, a więc można posługiwać się na identycznych zasadach jak banknotami obiegowymi, chociaż regulowanie nimi płatności może oznaczać stratę finansową, ze względu na cenę tych banknotów, za jaką są one wprowadzane na pierwotny rynek kolekcjonerski^[37].

Zazwyczaj banknoty kolekcjonerskie są wprowadzane na rynek w ochronnym etui papierowo-foliowych, na którym umieszczone są informacje charakteryzujące konkretną emisję^[37].

Banknoty kolekcjonerskie, podobnie jak obiegowe, są produkowane na zamówienie NBP przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych SA w Warszawie^[37].

Lista banknotów kolekcjonerskich

Lp.	Nominał	Przód banknotu (awers)	Tył banknotu (rewers)	Upamiętnienie	Projektant	Data emisji	Wymiary (mm)	Nakład (szt.)	Podgląd (strona NBP)
1	50 złotych	Jan Paweł II	Złożenie hołdu papieżowi przez kardynała Wyszyńskiego	28 rocznica wyboru Karola Wojtyły na papieża	Andrzej Heidrich	16 października 2006	144 × 72	2 000 000
2	10 złotych	Józef Piłsudski	Pomnik Czynu Legionowego w Kielcach	90-lecie Odzyskania Niepodległości	Jan Maciej Kopecki	30 października 2008	138 × 69	80 000
3	20 złotych	Juliusz Słowacki	Fragment autografu wiersza „Uspokojenie” i kolumna Zygmunta	200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego	Jan Maciej Kopecki	23 września 2009	138 × 69	80 000
4	20 złotych	Fryderyk Chopin	Pejzaż mazowiecki z wierzbami, fragment zapisu nutowego Etiudy f-moll op. 10 nr 9	200. rocznica urodzin Fryderyka Chopina	Grzegorz Pfeifer i Katarzyna Jarnuszkiewicz	22 lutego 2010	138 × 69	120 000
5	20 złotych	Maria Skłodowska-Curie	Instytut Radowy w Warszawie	100-lecie przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie w dziedzinie Chemii.	Agnieszka Próchniak	25 listopada 2011	138 × 69	60 000
6	20 złotych	Józef Piłsudski	Krzyż Wielkiego Orderu Virtuti Militari	100. rocznica utworzenia Legionów Polskich	Andrzej Heidrich	5 sierpnia 2014	147 × 67	do 50 000
7	20 złotych	Jan Długosz	Wizerunek katedry na Wawelu oraz wizerunek herbu Jana Długosza – Wieniawa	600. rocznica urodzin Jana Długosza	Andrzej Heidrich	24 sierpnia 2015	138 × 69	do 30 000
8	20 złotych	Mieszko I i Dobrawa	Wizerunek katedry gnieźnieńskiej	1050. rocznica Chrztu Polski	Krystian Michalczuk	12 kwietnia 2016	144 × 77	do 35 000
9	20 złotych	Obraz Matki Bożej Jasnogórskiej	Obraz Matki Bożej Jasnogórskiej	300-lecie koronacji Obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej	Justyna Kopecka	21 sierpnia 2017	150 × 77	do 55 000
10	20 złotych	Józef Piłsudski	Flaga Polski, orzeł strzelecki	100-lecie odzyskania niepodległości	Agnieszka Próchniak	31 sierpnia 2018	150 × 77	do 50 000
11	19 złotych[38]	Ignacy Jan Paderewski	Gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, Panorama warszawska	100-lecie powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych	Justyna Kopecka i Krystian Michalczuk	2 października 2019	150 × 77	do 55 000
12	20 złotych	Józef Piłsudski	Stylizowany fragment obrazu Jerzego Kossaka „Cud nad Wisłą”	100-lecie Bitwa Warszawskej	Justyna Kopecka	11 sierpnia 2020	150 × 77	do 60 000
13	20 złotych[39]	Lech Kaczyński	Budynek Muzeum Powstania Warszawskiego, Strajk w Stoczni Gdańskiej, SOLIDARNOŚĆ, Cmentarz Wojenny w Katyniu.	Lech Kaczyński. Warto być Polakiem[40]	Justyna Kopecka	9 listopada 2021[40]	150 × 77	do 80 000
14	20 złotych[41]	Funkcjonariusz straży granicznej i żołnierz Wojska Polskiego oraz fragment mapy Polski	Śmigłowiec policji, krajobraz polskiej granicy wschodniej, godło RP według wizerunku znajdującego się na słupach granicznych	Ochrona polskiej granicy wschodniej	Agnieszka Próchniak	19 lipca 2022[42]	150 × 77	do 80 000
15	20 złotych[43]	Mikołaj Kopernik	Szóstak gdański, szóstak elbląski, Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie	550-lecie urodzin Mikołaja Kopernika	Krystian Michalczuk	9 lutego 2023[44]	150 × 77	do 100 000
16	20 złotych	Powstańcy na tle płonącego budynku PAST-y, grupa osób otaczającą jeńców niemieckich	Powstańcy z karabinami na tle zniszczonej zabudowy, ołtarz polowy w trakcie mszy w jednym z podwórzy	80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego	Justyna Kopecka	26 lipca 2024	150 × 77	do 80 000
17	20 złotych			Tysiąclecie koronacji Bolesława Chrobrego		listopad 2025		do 80 000

Wymiana uszkodzonych banknotów Narodowego Banku Polskiego[45]

Zasady wymiany uszkodzonego banknotu określa obwieszczenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 5 lipca 2018 r., wg którego możliwym jest uzyskanie jego wartości nominalnej:

• 100% jeżeli:
  • jest on nieprzerwany na więcej niż 10 części, które są sklejone lub niesklejone ze sobą, pod warunkami, że wszystkie części pochodzą z tego samego egzemplarza, nie posiadają ubytków powierzchni w miejscu przerwania i łącznie stanowią 100% pierwotnej powierzchni znaku pieniężnego,
  • zachowało się ponad 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie,
• 50% jeżeli zachowało się od 45%, do 75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie.

W innych przypadkach uszkodzony znak pieniężny nie podlega wymianie.

Wszystkie banki w Polsce mają obowiązek przyjąć do wymiany uszkodzony banknot spełniający powyższe wymagania, po czym wysyłają go, wraz z wnioskiem o wymianę zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych, do Centrali NBP. W większości przypadków Narodowy Bank Polski dokonuje wymiany natychmiast, z wyjątkiem tych o podejrzanej autentyczności, np. gdy zniszczenie powstało w wyniku wyprania – rozpoczynana jest wtedy procedura potwierdzenia autentyczność, a czas wymiany wydłuża się.

Zgodnie z zarządzeniem Prezes Narodowego Banku Polskiego nr 20/2020 możliwa jest korespondencyjna wymiana uszkodzonych banknotów przy skorzystaniu z usług Poczty Polskiej – wystarczy uzupełnić wniosek o wymianę zużytych lub uszkodzonych banknotów (dostępny w Internecie) i wysłać go, wraz uszkodzonymi znakami pieniężnymi, do Narodowego Banku Polskiego. W ten sposób można wymienić maksymalnie do 2000 złotych.

Zobacz też

• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1948–1993)
• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1944–1947)
• banknoty Narodowego Banku Polskiego (1990)
• banknoty polskie
• systemy monetarne w Polsce

Przypisy

1. PP, Denominacja złotego w 1995 roku – nowy i stary „złoty” [online], polskieradio.pl [dostęp 2023-06-26] (pol.).
2. Banknot o nominale 500 złotych od dziś w obiegu [online], Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku, 10 lutego 2017.
3. 5 kadencja, 15 posiedzenie, 3 dzień – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Zbigniew Dynak.
4. 2 kadencja, 42 posiedzenie, 3 dzień – I Zastępca Prezesa Narodowego Banku Polskiego Witold Koziński.
5. Zmodernizowane zabezpieczenia polskich banknotów, Narodowy Bank Polski [dostęp 2013-09-24] [zarchiwizowane 2016-07-30] (pol.).
6. NBP zaprezentował zmodernizowane 200 zł, Narodowy Bank Polski [dostęp 2016-02-09] [zarchiwizowane 2016-07-30] (pol.).
7. Waluty: Nie będzie banknotu o nominale 500 zł. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. Grupa Wirtualna Polska, 2013-09-23. [dostęp 2015-06-23]. (pol.).
8. Jaśniejszy, ładniejszy i bezpieczniejszy. Zmodernizowany banknot 200 zł od piątku w obiegu. NBP zapowiada banknot 500 zł. polsatnews.pl. [dostęp 2016-09-09]. (pol.).
9. 500 zł, Narodowy Bank Polski [dostęp 2017-02-10] [zarchiwizowane 2017-12-19].
10. Fałszywe banknoty? Najnowsze dane NBP! [online], biznes.interia.pl [dostęp 2021-06-09] (pol.).
11. Glapiński: Banknot o nominale 1000 zł zostanie wprowadzony – Bankier.pl [online], bankier.pl [dostęp 2021-01-17] (pol.).
12. Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 listopada 1994 r. w sprawie ustalenia wzorów banknotów nominalnej wartości 10 zł, 20 zł i 50 zł oraz wzorów, stopu i masy (wagi) monet nominalnej wartości 1 gr, 2 gr, 5 gr, 10 gr, 20 gr, 50 gr, 1 zł, 2 zł i 5 zł oraz terminu wprowadzenia ich do obiegu. [online], 29 listopada 1994.
13. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 396, ISBN 978-83-963057-0-1.
14. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 398, ISBN 978-83-963057-0-1.
15. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 400, ISBN 978-83-963057-0-1.
16. Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 12 maja 1995 r. w sprawie ustalenia wzorów banknotów nominalnej wartości 100 zł i 200 zł oraz terminu wprowadzenia ich do obiegu. [online], 12 maja 1995.
17. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 402, ISBN 978-83-963057-0-1.
18. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 404, ISBN 978-83-963057-0-1.
19. Zarządzenie nr 7/2014 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie ustalenia wzorów i wielkości emisji banknotów nominalnej wartości 10 zł, 20 zł, 50 zł i 100 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
20. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 406, ISBN 978-83-963057-0-1.
21. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 408, ISBN 978-83-963057-0-1.
22. Zarządzenie Nr 1/2016 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 19 stycznia 2016 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 200 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
23. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 410, ISBN 978-83-963057-0-1.
24. Zarządzenie nr 31/2016 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 1 grudnia 2016 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 500 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
25. Zarządzenie nr 30/2016 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 1 grudnia 2016 r. w sprawie ustalenia wzorów i wielkości emisji banknotów o wartości nominalnej 10 zł i 20 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
26. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 412, ISBN 978-83-963057-0-1.
27. Zarządzenie nr 18/2018 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 27 czerwca 2018 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 50 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
28. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 416, ISBN 978-83-963057-0-1.
29. Zarządzenie nr 15/2017 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 9 maja 2019 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 100 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-07-14].
30. Zarządzenie nr 36/2021 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 26 listopada 2021 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 200 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-11-01].
31. Zarządzenie nr 8/2017 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 lutego 2017 r. w sprawie ustalenia wzoru i wielkości emisji banknotu o wartości nominalnej 500 zł [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2019-05-26].
32. CzesławC. Miłczak CzesławC., Katalog polskich pieniędzy papierowych od 1794, wyd. czwarte – edycja limitowana, Warszawa: Krzysztof Klitończyk NUMIS.POLAND, 2021, s. 414, ISBN 978-83-963057-0-1.
33. Banknot obiegowy o nominale 10 zł, nbp.pl [dostęp 2021-03-17] [zarchiwizowane 2016-04-06] (pol.).
34. Spór o pierwszy polski pieniądz [online], skarbnicanarodowa.pl [dostęp 2021-03-17] (pol.).
35. Wymień stare złote. Tylko do końca roku.
36. Banknot 500 zł już od 10 lutego. Ale nie tak łatwo będzie na niego trafić. 2017-02-03. [dostęp 2017-02-07].
37. Narodowy Bank Polski – Internetowy Serwis Informacyjny [online], nbp.pl [dostęp 2020-09-26] (pol.).
38. Zarządzenie nr 25/2019 Prezesa Narodowego Banku – Monitor Polski [online], monitorpolski.gov.pl [dostęp 2019-09-20].
39. Narodowy Bank Polski – Internetowy Serwis Informacyjny [online], nbp.pl [dostęp 2021-08-04] (pol.).
40. Plan emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych na 2021 r. [online], Narodowy Bank Polski, 17 listopada 2020.
41. Będzie nowy banknot i nowa moneta NBP: Obrona polskiej granicy wschodniej, nbp.pl, 15 listopada 2021 [dostęp 2022-01-03] [zarchiwizowane 2021-11-17] (pol.).
42. Plan emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych na 2022 r. [online], nbp.pl [dostęp 2022-01-03] (pol.).
43. Banknot polimerowy i srebrna moneta z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, nbp.pl, 8 lutego 2023 [dostęp 2023-02-09] [zarchiwizowane 2023-02-10] (pol.).
44. Plan emisji wartości kolekcjonerskich i monet okolicznościowych na 2023 r. [online], nbp.pl [dostęp 2023-02-09] (pol.).
45. Gdzie wymienić uszkodzony banknot [online], Kancelaria Finansowa Marta Włodarczyk, 26 grudnia 2019 [dostęp 2021-11-05] (pol.).

Bibliografia

• „Banknoty polskie – typy i odmiany” Wodzyński Tadeusz, wydanie 2002 (ISBN 83-7181-220-5)
• „Banknoty polskie i wzory”, Tom II, Czesław Miłczak, Warszawa 2012 (ISBN 978-83-913361-4-4)

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa NBP – banknoty obiegowe [dostęp 2014-08-19]
• Strona internetowa NBP – banknoty kolekcjonerskie [dostęp 2014-08-19]
• Tak mogły wyglądać polskie pieniądze. Jadwiga i Barbara Radziwiłłówna na banknotach [dostęp 2014-08-19]