Loading AI tools
Denominacja złotego w 1995 roku – reforma walutowa wprowadzająca w Polsce 1 stycznia 1995 nową jednostkę pieniężną o nazwie „złoty” i symbolu PLN, która zastąpiła „starego złotego” (PLZ). Jeden nowy złoty odpowiada 10 000 starych złotych.
Przyczyny przeprowadzenia denominacji
W latach 80. z powodu kryzysu gospodarczego i załamania systemu gospodarki planowej w Polsce zaczęło dochodzić do coraz wyższej inflacji. W latach 1989–1990 wystąpiła hiperinflacja, która osiągnęła poziom 1 395%[1]. Do obiegu wprowadzono nowe nominały banknotów: 10 000 zł (1987), 20 000 zł, 50 000 zł, 200 000 zł (1989), 100 000 zł, 500 000 zł (1990), 1 000 000 zł (1991) i 2 000 000 zł (1992). Monety, mimo że nie przestały być prawnym środkiem płatniczym, zniknęły z obiegu, jako że ich wartość była zbyt niska aby wygodnie używać ich w rozliczeniach. Najniższym nominałem występującym w powszechnym obiegu na początku lat 90. był banknot 50 zł[2].
Narodowy Bank Polski pod koniec lat 80. rozpoczął przygotowania do denominacji. Warunkiem umożliwiającym jej przeprowadzenie był spadek poziomu inflacji poniżej 10% i gwarancja utrzymania się niskiego poziomu przez dłuższy czas[3]. W wyniku realizacji planu Balcerowicza zdołano po 1990 roku zahamować inflację i ustabilizować gospodarkę[1]. Ostatecznie decyzję o przeprowadzeniu denominacji podjęto w 1994 roku[4].
Przykładowe ceny w 1994 roku
.JPG)
| Artykuł | Cena (PLZ) |
|---|---|
| jajko (szt.) | 2200 |
| mleko 3,2% (1 l) | 5500 |
| szynka (kg) | 128 000 |
| cukier (kg) | 9500 |
| mąka poznańska (kg) | 6300 |
| wódka Krakus (0,5 l) | 71 500 |
Nowe monety i banknoty
Podsumowanie
Perspektywa
Monety
Mennica Państwowa w grudniu 1990 roku rozpoczęła bicie monet z myślą o wprowadzeniu do obiegu po denominacji. Zgromadzenie dużej liczby monet umożliwiło później szybkie zastąpienie niskich nominałów starej emisji[4]. Początkowo były bite monety o nominałach 1, 2, 5, 10, 20, 50 gr i 1 zł, w 1994 dodano nominały 2 i 5 zł w miejsce planowanych wcześniej banknotów. Projektantkami wizerunków monet są Stanisława Wątróbska-Frindt (awers) oraz Ewa Tyc-Karpińska (rewers).
Banknoty
Pierwszy projekt nowych banknotów został sporządzony przez Andrzeja Heidricha w latach 1987–1989 na polecenie NBP. Zostały sporządzone dwie serie, pierwsza przedstawiała pisarzy, a druga polityków. Zrezygnowano z ich produkcji i nie weszły do obiegu[6].
Pisarze
- 10 zł – Henryk Sienkiewicz (turkusowy)
- 20 zł – Bolesław Prus (żółty)
- 50 zł – Stefan Żeromski (zielony)
- 100 zł – Władysław Reymont (czerwony)
- 500 zł – Juliusz Słowacki (brązowy)
- 1000 zł – Adam Mickiewicz (niebieski)
Politycy
- 10 zł – Wincenty Witos (turkusowy)
- 20 zł – Ignacy Daszyński (żółty)
- 50 zł – Stefan Starzyński (zielony)
- 100 zł – Władysław Sikorski (czerwony)
- 500 zł – Stanisław Staszic / Ignacy Jan Paderewski (brązowy)
- 1000 zł – Władysław Gomułka / Stanisław Moniuszko (niebieski)
Kolejna seria banknotów została przygotowana w 1987 roku według projektu Waldemara Andrzejewskiego o nominałach od 1 zł do 500 zł. Zostały podpisane do druku dnia 1 marca 1990 przez prezesa NBP Władysława Bakę, ich produkcję rozpoczęto w fabryce Giesecke & Devrient GmbH w Monachium. Produkcja trwała między końcem 1990 a lutym 1992. Nie weszły one jednak do obiegu z powodu słabego zabezpieczenia przed fałszowaniem, a także błędów w produkcji w postaci złego kształtu godła Polski i braku napisu „Rzeczpospolita Polska”, większość produkcji zniszczono i pozostawiono niewielką liczbę przeznaczoną dla kolekcjonerów[7].
- 1 zł – Gdynia (turkusowy)
- 2 zł – Katowice (jasnoczerwony)
- 5 zł – Zamość (zielony)
- 10 zł – Warszawa (różowy)
- 20 zł – Gdańsk (żółty)
- 50 zł – Wrocław (fioletowy)
- 100 zł – Poznań (pomarańczowy)
- 200 zł – Kraków (niebieski)
- 500 zł – Gniezno (ciemnozielony)
- 1000 zł – Kalisz (jasnozielony, tylko projekt)
- 2000 zł – Biskupin (jasnobrązowy, tylko projekt)
Wobec tego na przełomie 1993 i 1994 została zaprojektowana kolejna seria banknotów o nazwie „Władcy Polski”, której autorem ponownie został Andrzej Heidrich, o nominałach 10, 20, 50, 100 i 200 zł. Zrezygnowano z banknotów o nominałach 1, 2 i 5 zł, które zostały zastąpione monetami. Zostały podpisane do druku w dniu 25 marca 1994 r., pierwsza seria została wydrukowana w londyńskiej wytwórni De La Rue. Seria weszła do obiegu w dniach 1 stycznia (10, 20, 50 zł) i 1 czerwca (100, 200 zł) 1995 r.
Kalendarium denominacji
- 17 lipca 1990 prezes NBP Władysław Baka zapowiedział prace nad projektem denominacji złotego w stosunku 1000:1[8].
- 16 maja 1991 prowizoryczny banknot o nominale 200 000 zł przestał być prawnym środkiem płatniczym[9]. NBP rozpoczął także wycofywanie banknotów o nominałach 10 zł, 20 zł, 200 zł, 2000 zł i 20 000 zł[10]. Jako że w wersji 1000:1 banknoty 10 zł i 20 zł miały odpowiadać monetom 1 gr i 2 gr produkowanym od grudnia 1990, co skutkowałoby koniecznością ich zniszczenia, zdecydowano się na opcję 10 000:1[11].
- 1993 – opóźnienie prac nad denominacją spowodowane wzrostem liczby fałszywych banknotów, słabym zabezpieczeniem planowanych nowych banknotów i decyzją o wydrukowaniu nowej serii, a także zawirowaniami politycznymi, jak rozwiązaniem sejmu przez prezydenta Lecha Wałęsę. Wzrost liczby fałszywych banknotów skutkował także wprowadzeniem nowoczesnych zabezpieczeń do dotychczas używanych banknotów od 50 000 do 2 000 000 zł na przełomie 1993 i 1994 oraz koniecznością wycofania starych ich wersji jeszcze przed denominacją.
- 11 maja 1994 Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów zaakceptował przygotowany przez NBP projekt denominacji złotego[5].
- 7 lipca 1994 Sejm uchwalił ustawę o denominacji w stosunku 10 000:1[12].
- 15 października 1994 stare wersje banknotów 50 000 zł, 100 000 zł, 500 000 zł, 1 000 000 zł i 2 000 000 zł (nieposiadające elementów świecących w promieniach UV) przestały być prawnymi środkami płatniczymi[13][14].
- 21 listopada 1994 dokonano oficjalnej prezentacji wzorów nowych banknotów i monet podczas konferencji prasowej w NBP[15].
- 22 listopada 1994 rozpoczęto kampanię informacyjną w TVP[16].
- 1 stycznia 1995 prawnym środkiem płatniczym przestały być stare banknoty o nominałach 10 zł, 20 zł i 50 zł oraz monety o nominałach wyrażonych w starych złotych[17]. Do obiegu weszły nowe monety i banknoty o nominałach 10 zł, 20 zł i 50 zł[18]. Od tego dnia przez następne dwa lata równolegle funkcjonowały nowe i stare złote. W pierwszej kolejności wycofywane były banknoty o najniższych nominałach, które były zastępowane monetami[15]. Przez okres współistnienia dwóch rodzajów pieniędzy ceny musiały być podawane zarówno w starych, jak i nowych złotych.
- 1 czerwca 1995 do obiegu weszły nowe banknoty 100 zł i 200 zł[19]. Przyczyną ich późniejszego wprowadzenia była znaczna liczba starych banknotów 1 000 000 zł i 2 000 000 zł, które nie były wcześniej wycofywane[15].
- 1 stycznia 1997 banknoty starej emisji przestały być prawnym środkiem płatniczym. Od tego dnia mogły być wymieniane na nowe złote tylko w placówkach NBP oraz innych bankach.
- 31 grudnia 2010 był ostatecznym terminem, do którego banknoty i monety sprzed denominacji podlegały wymianie na nowe. Najmniejsza kwota, którą można było wymienić, to 100 starych złotych (równowartość 1 grosza) i jej wielokrotność. Według szacunków NBP do 31 grudnia 2009 nie zostało wymienionych 8 283,4 mln sztuk starych monet i banknotów o wartości 174,8 mln (nowych) złotych.
Zobacz też
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
