Balice (województwo małopolskie)

Balice (niem. Ballitz^[4]) – wieś w Polsce, położona w środkowej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów, na zachód od Krakowa.

Zobacz też: Balice w innych znaczeniach tej nazwy.

Balice

wieś
Pałac Radziwiłłów w Balicach
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zabierzów
Wysokość	218–365 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	1487[1]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-083[2]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0343533
Położenie na mapie gminy Zabierzów Balice
Położenie na mapie Polski Balice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Balice
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Balice
50°05′18″N 19°47′25″E[3]

Port lotniczy Kraków-Balice

Położenie

Wieś znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów; północne tereny położone są na Garbie Tenczyńskim, południowe na równinie zwanej Obniżeniem Cholerzyńskim w obrębie makroregionu Brama Krakowska. Tereny miejscowości włączone zostały w obszar Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego^[5]. Wzdłuż wschodniej granicy miejscowości płynie rzeka Rudawa.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Balice^[6][7]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0343540	Grzybów	część wsi
0343556	Podkamycze	część wsi

Opis miejscowości

Na jej terenie znajdują się:

• Port lotniczy Kraków-Balice.
• Placówka Straży Granicznej w Krakowie-Balicach z lotniczym przejściem granicznym Kraków-Balice;
• przystanek kolejowy Kraków Lotnisko;
• punkt poboru opłat na autostradzie A4;
• węzeł drogowy Balice I;
• węzeł drogowy Kraków Balice (dawniej Balice II).

Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 774.

Turystyka

Na północnej stronie miejscowości, na wzgórzach Garbu Tenczyńskiego znajduje się duży kompleks leśny zwany Lasem Zabierzowskim. Przebiega przez niego szlak turystyczny, wyznaczono w nim szereg ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych, znajdują się liczne skałki, wąwozy. Na wschodnim zboczu tego lasu, w miejscu gdzie Rudawa przełamuje Garb Tenczyński znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody Skała Kmity.

Do atrakcji turystycznych należy także Pałac Radziwiłłów. Wybudowany został ok. XV w. i był siedzibą rodów szlacheckich: Ossolińskich, Bonerów, Firlejów, który za ich czasów był schronieniem dla uczonych, a także braci polskich. Przez dłuższy czas mieszkał w nim Jan Łaski^[8]. W drugiej połowie XIX w. Radziwiłłowie dokonali jego gruntownej przebudowy. Od 1950 roku w pałacu ma siedzibę Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy.

Historia

Wieś wzmiankowana w 1229 roku, była własnością szlachecką. W XVI w. była własnością Bonerów, następnie Firlejów, od połowy XVII w. Szembeków, a od 1783 roku Szymona Darowskiego. W latach 1535–1628 działała papiernia. W XVI w. w Balicach Bonerowie założyli zbór kalwiński. W 1790 roku w ponad 70 domach mieszkało 540 osób, w tym 9 Żydów. W XVI w. działał folwark Werychów. W XVIII w. we wsi działała hamernia, tracz, browar, młyn i karczma. W XIX w. we wsi była gorzelnia i młyn amerykański. W końcu XIX w. wieś zamieszkiwało 735 osób. W pierwszej połowie lat 40. XX w. na gruntach wsi wybudowano lotnisko.

Po 1945 roku majątek Radziwiłłów częściowo rozparcelowano, a z reszty utworzono Zakład Doświadczalny AR, a od 1951 pałac zaczął użytkować Instytut Zootechniki^[9]. 5 października 1954 utworzono Gromadę Balice. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Balice, Burów i Aleksandrowice (bez przysiółków Kleszczów i Kochanów) ze zniesionej gminy Liszki w tymże powiecie^[10]. 31 grudnia 1961 do gromady przyłączono wsie Morawica i Chrosna ze zniesionej gromady Morawica^[11]. Gromadę Balice zniesiono 1 stycznia 1969, a jej obszar włączono do gromad Zabierzów i Liszki (wsie Chrosna i Morawica)^[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

W 1964 roku część istniejącego lotniska wojskowego przeznaczono dla lotnictwa cywilnego. 3 stycznia 1983 roku oddano do użytku odcinek autostrady Balice I-Chrzanów I, w roku 1986: węzeł Balice I razem z fragmentem północnej obwodnicy Krakowa, a 8 grudnia 1988: odcinek Balice I – Kraków-Tyniecka (z węzłem Balice II).

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[13].

• Zespół pałacowy: pałac, park.

Komunikacja

Do centrum wsi można dojechać autobusami aglomeracyjnymi obsługiwanymi przez MPK S.A. w Krakowie:

• 209 na trasie Salwator – Balice ul. Medweckiego – Kraków Airport – Balice ul. Na Lotnisko, ul. Krakowska – Morawica Centrum/Mników Skały
• 218 na trasie Bronowice Małe – Balice ul. Kmity, ul. Krakowska, ul. Szkolna, ul. Radziwiłłów – Kleszczów – Zabierzów Młyn
• 228 na trasie Bronowice Małe – Balice ul. Krakowska – Chrosna pętla
• 258 na trasie Bronowice Małe – Balice ul. Kmity, ul. Krakowska – Nielepice pętla
• 298 na trasie Bronowice Małe – Balice ul. Krakowska – Nielepice pętla
• 918 na trasie Bronowice Małe – Balice ul. Kmity, ul. Krakowska, ul. Szkolna, ul. Radziwiłłów – Rudawa Rynek (linia nocna)

Na obrzeże wsi można dojechać również autobusami aglomeracyjnymi w pobliże lotniska w Balicach:

• 300 na trasie Osiedle Podwawelskie – Chełm – Kraków Airport^[14]
• 902 na trasie Dworzec Główny Wschód – Balice Medweckiego – Kraków Airport (linia nocna)

Stowarzyszenia, organizacje społeczne i religijne

• Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”^[15]
• Ochotnicza straż pożarna
• Parafia Świętej Rodziny

Zobacz też

• Port lotniczy Kraków-Balice
• Balice Ekspres
• Osiedle Parkowe (Balice)
• 32 Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania
• 8 Baza Lotnicza
• Balickie Doły