Atum

Atum (egip. Itm) – jeden z głównych i najstarszych bogów starożytnego Egiptu. Razem z Ra, Horachte i Chepri był bogiem słońca i stworzenia. Imię jego można przetłumaczyć jako formę znaczenia pozytywnego, Znakomity Jeden, albo Całość, lub znaczenia negatywnego, Ten jeden, który jeszcze nie istnieje. Atum jest dobrze udokumentowany w różnych tekstach ikonograficznych i religijnych. Przedstawiany był jako człowiek, który miał na głowie Etfu. Jest jednym z ośmiu lub dziewięciu bogów najczęściej wymienianych w Tekstach Piramid. Atum był głównym bóstwem Heliopolis, jego kult zyskał duże znaczenie już w Starym Państwie^[1]. Jego najbardziej istotną naturą było samo tworzenie i stworzenie pierwszych bogów. Był uosobieniem początku i doskonałości. W Tekstach Trumiennych i innych religijnych tekstach jest nazywany Władcą Całości, więc jest bogiem uniwersalnym.

Atum w hieroglifach

Atum

bóstwo słońca i stworzenia
Występowanie	mitologia egipska
Teren kultu	starożytny Egipt
Szczególne miejsce kultu	Heliopolis

Jego młodzieńcza wersja była nazywana Nefertumem^[1].

Enneada z Helopolis

Atum był głównym bogiem z enneady z Helopolis, znanej także jako Wielka Enneada. W micie kreacyjnym zasiadał na pagórku, który wyłonił się z chaosu Nun i przez masturbację stworzył Szu i Tefnus^[2], którzy zaś spłodzili Geba i Nut. Ich dziećmi byli zaś Ozyrys, Izyda, Set i Neftys. Atum miał wprowadzić ład do chaosu, rozpoczynając wszelki byt.^[1]

Atum jako stworzyciel

W kosmogonii heliopolitańskiej Atum był bogiem stworzenia, który wyłonił świat z chaosu poprzez masturbację^[3]. Teksty Piramid mówią nam o tym bogu jako Ten, który stworzył sam z siebie. Według papirusu Bremner-Rhind Atum powiedział: Wszystko pojawiło się po tym, jak powstałem ja... nie istniało żadne niebo i żadna ziemia... sam stworzyłem każdą istotę... postępowałem z moją pięścią jak mąż... kopulowałem ze swą ręką^[4].

Miał on dwie natury, które mogły zapoczątkować wszystko lub zakończyć wszystko. W Księdze Umarłych w rozmowie Atuma z Ozyrysem ten pierwszy oświadcza, że może zniszczyć świat oraz zesłać wszystkich bogów i całą ludzkość z powrotem w prehistoryczne wody (Nun), z których świat powstał. Od najwcześniejszych dynastii w Heliopolis był reprezentowany i uwielbiany jako aspekt świętego kamienia Ben-Ben. W Heliopolis Atum jest identyfikowany z prapagórkiem, co potwierdza Księga Piramid: „O Atumie, kiedy powstałeś, wyrosłeś jako wysokie wzgórze, błyszczałeś jako kamień Benben w świątyni Feniksa w Heliopolis”.
Zaklęcie 1130 z Tekstów Piramid opowiada o tym, że gdy nastąpi koniec świata, jedynymi którzy przetrwają, będą to bogowie Atum i Ozyrys pod postacią węży, „ludzie ich nie poznają, a bogowie nie zobaczą”.

Przypisy

1. R.R. Hamilton R.R., Starożytny Egipt, Parragon, 2008, s. 28-29, 34-35, ISBN 978-1-4075-1978-4.
2. JoannaJ. Ciślewska JoannaJ. (red.), Starożytni Egipcjanie, 2007, s. 16, ISBN 978-83-89840-03-5.
3. David. M. Friedman: Pan niepokorny. Kulturowa historia penisa. Warszawa: 2003. Brak numerów stron w książce
4. A. M. Roth, Ancient Egyptian Beliefs About Conception and Fertility, [w:] A.E. Rautman (red.), Reading the Body: representations and remains in the archaeological record, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000, s. 196

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000114017362
• VIAF: 139156563545823241717
• LCCN: no2019114576
• GND: 118650904
• SUDOC: 027460606
• PLWABN: 9810636455705606
• NUKAT: n02000587
• J9U: 987011295604205171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3872244
• Universalis: atoum