Loading AI tools
system operacyjny Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Arch Linux – dystrybucja GNU/Linuksa stworzona przez Judda Vineta. Stawia ona sobie za cel łatwość konfiguracji i użytkowania systemu operacyjnego, a także dostępność znacznej ilości aktualnego oprogramowania, którym można w prosty i wygodny sposób zarządzać. Łatwość ta nie jest jednak osiągana przez dużą ilość graficznych konfiguratorów, a poprzez przemyślnie rozmieszczone i zaprojektowane pliki konfiguracyjne, skrypty i programy. Dlatego też Arch Linux, mimo swojej prostoty, może nie być odpowiednim systemem dla osób niemających wcześniej styczności z GNU/Linuksem ani dla tych, dla których używanie konsoli oraz edycja plików tekstowych w celu zmiany ustawień mogą sprawiać problemy.
 Logo programu | |
 | |
| Producent |
Levente Polyak (wcześniej Aaron Griffin, Judd Vinet) |
|---|---|
| Architektura | |
| Pierwsze wydanie | |
| Aktualna wersja |
2024.11.01 |
| Jądro | |
| Licencja |
Wolne Oprogramowanie (GNU GPL i inne licencje) |
| Typ pakietów |
pkg.tar.xz, pkg.tar.zst |
| Strona internetowa | |
Inspiracją dla Judda Vineta była inna, wcześniejsza dystrybucja GNU/Linuksa – CRUX. Arch jest oparty na systemie pakietów binarnych kompilowanych dla architektur i686 oraz x86_64 zarządzanych przez specjalnie do tego zadania stworzony program o nazwie pacman. Umożliwia on instalację, aktualizację oraz usuwanie pakietów. Pakiety mogą być także budowane ze źródeł przy pomocy ABS (Arch Linux Build System) – systemu podobnego do portów FreeBSD. Umożliwia on proste i szybkie budowanie pakietów i włączanie ich do systemu. Instalacja przebiega w trybie tekstowym, a użytkownik może dokonać konfiguracji systemu edytując odpowiednie pliki.
Dostępne jest wydanie dedykowane architekturze ARM[3], działające m.in. na platformie Raspberry Pi[4]. Arch stanowi podstawę dla wielu dystrybucji pochodnych[5], m.in. Manjaro.
Idea Arch Linuksa powstała w marcu 2002 roku, kiedy to Judd Vinet, zirytowany brakiem sposobu na łatwą aktualizację systemu, z którym przyszło mu pracować, rozpoczął pracę nad nowym systemem. Arch powstawał jednocześnie z menadżerem pakietów do niego – Pacmanem. Koncepcję budowy systemu Judd zaczerpnął z CRUX-a, który był bardzo prosty i szybki w działaniu, jednak trudny w konfiguracji dla początkującego użytkownika. Również koncepcja działania Pacmana została zaczerpnięta z innego oprogramowania – pakietu pkgtools pochodzącego z dystrybucji Slackware[6].
Pierwszy obraz ISO systemu Arch Linux opublikowany został w kwietniu 2006 roku[7]. Vinet przewodził projektowi do 1 października 2007, po czym zrezygnował ze swego przywództwa z powodu braku czasu, a swe obowiązki przekazał Aaronowi Griffinowi[8].
W sierpniu 2012 roku rozpoczęto proces przystosowywania systemu do użycia pakietu systemd jako menedżera uruchamiania[9]. Proces ten dobiegł końca w listopadzie tego samego roku, gdy pakiet ten stał się domyślny dla wszystkich nowych instalacji Arch Linuksa.
W styczniu 2017 roku zakończono oficjalne wsparcie dla architektury i686. Ostatnią wersją systemu wspierającą tę architekturę jest wersja pochodząca z lutego. Niedługo później powstała dystrybucja Arch Linux 32, która nadal oferuje wsparcie dla tej architektury[10].
24 lutego 2020 roku Aaron Griffin zapowiedział, że w związku z małym zaangażowaniem w projekt przekaże przywództwo nad nim dla Levente Polyaka. Wtedy to wprowadzono również dwuletnią kadencyjność stanowiska lidera projektu[11].
Od kwietnia 2021 roku obraz instalacyjny Arch Linuksa zawiera domyślnie skrypt instalacyjny archinstall[12].
Arch Linux został zaprojektowany jako prosty (w konstrukcji) system operacyjny dla zaawansowanych użytkowników. Nie posiada żadnych zbędnych ozdóbek, graficznych narzędzi konfiguracyjnych itp. Filozofia jego konstrukcji jest w tym podobna do tej, zastosowanej w systemie CRUX, iż użytkownik musi posiadać pewien poziom wiedzy, aby przygotować system do działania. Poziom ten nie jest szczególnie wysoki, jednak Arch Linux nie jest najlepszym rozwiązaniem dla absolutnie początkujących użytkowników. Społeczność Arch Linuksa ma do dyspozycji rozbudowaną i wysokiej jakości dokumentację (serwis internetowy stworzony w oparciu o wiki), która stanowi podstawową pomoc w jego poznawaniu i rozwiązywaniu pojawiających się problemów. Dużą aktywnością charakteryzuje się też forum dyskusyjne użytkowników tej dystrybucji i jest miejscem, gdzie często można uzyskać pomoc i porady dotyczące działania systemu i jego oprogramowania.
Filozofia Arch Linuksa zawiera się, przede wszystkim, w trzech głównych zasadach:
Wymowa nazwy Arch Linux niekiedy jest tematem dyskusyjnym i można spotkać się z różnymi wariantami jej interpretacji. Jednak twórca Archa i jednocześnie pomysłodawca nazwy wymawia[13] słowo Arch jak archer, czyli w polskim zapisie fonetycznym Arcz Linuks. Taką interpretację proponuje również oficjalna strona wiki Arch Linux[14].
Pliki konieczne do działania programów Arch Linuksa są dostępne w postaci pakietów, które zgrupowane są w repozytoriach[15]:
Arch Linux posiada repozytoria testowe, w których znajdują się niestabilne wersje pakietów[15]:
Udostępniony jest również zbiór repozytoriów, w których znajdują się pakiety całkowicie niezdatne do działania[15][16]:
W Arch User Repository (AUR) zawarte są paczki tworzone przez społeczność użytkowników[17]. Jest ono odpowiednikiem PPA stosowanego w Ubuntu.
Aktywowanie, bądź dezaktywowanie, poszczególnych repozytoriów możliwe jest poprzez edycję pliku /etc/pacman.conf. W tym pliku można również dodać inne, nieoficjalne serwery z pakietami. W pliku /etc/pacman.d/mirrorlist znajduje się lista serwerów (i jednocześnie ich priorytety).
Arch Linux jest dystrybucją typu rolling release, co oznacza, że jego aktualizacje wydawane są ciągle, na bieżąco[18], bez potrzeby każdorazowego tworzenia numerowanej aktualizacji. Model przeciwny zastosowany został chociażby w systemie Windows XP, gdzie aktualizacje (poza aktualizacjami bezpieczeństwa) wydawane były jako paczki zwane "service packami"[19].
Pomimo tego co miesiąc[20] wydawane są kolejne wersje tej dystrybucji pod postacią obrazów płyt. Kolejne wydania są po prostu „migawką” stanu pakietów. Wraz z wydaniem wersji „Duke” zmieniło się numerowanie wersji, które aktualnie zawiera rok oraz miesiąc ukazania się obrazów płyt, zamiast stosowanych wcześniej kolejnych cyfr. Od wydania 2008.06 dostarczane są również obrazy Live USB, dzięki którym możemy zainstalować system z pamięci USB. Od wydania 2021.04.01 do obrazu dołączony jest skrypt archinstall, ułatwiający zainstalowanie dystrybucji[21][12].
| Wersja | Data wydania | Nazwa kodowa | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 2017.01.01[22] | 1 stycznia 2017 | 2017.01.01 | Linux 4.8.13 |
| 2015.11.01[23] | 1 listopada 2015 | 2015.11.01 | Linux 4.2.5 |
| 2012.12.01[24] | 1 grudnia 2012 | 2012.12.01 | Nowa wersja instalatora, linux 3.6.8, systemd 196. |
| 2012.11.01[25] | 2 listopada 2012 | 2012.11.01 | Linux 3.6 |
| 2012.09.07[26] | 8 września 2012 | 2012.09.07 | Linux 3.5.3, nowe wersje initscripts, systemd oraz netcfg. |
| 2012.07.15[27] | 22 lipca 2012 | 2012.07.15 | Usunięcie AIF i zastąpienie skryptami instalacyjnymi, obraz do instalacji dostępny wyłącznie w wersji netinstall |
| 2011.08.19[28] | 18 sierpnia 2011 | 2011.08.19 | Linux 3.0.3-1, syslinux, btrfs i nilfs2 |
| 2010.05[29] | 17 maja 2010 | 2010.05 | Wsparcie dla trybu isohybrid. |
| 2009.08[30] | 10 sierpnia 2009 | 2009.08 | Pacman w wersji 3.3. |
| 2009.02[31] | 16 lutego 2009 | 2009.02 | Dołączenie AIF (Arch Linux Installation Framework). |
| 2008.06[32] | 24 czerwca 2008 | Overlord | Dostępne także jako Live USB. |
| 2007.08-2[33] | 7 października 2007 | Don’t Panic | |
| 2007.08.1[34] | 10 września 2007 | Don’t Panic | |
| 2007.08[35] | 5 sierpnia 2007 | Don’t Panic | |
| 2007.05[36] | 17 maja 2007 | Duke | Pacman w wersji 3 |
| 0.8[37] | 30 marca 2007 | Voodoo | |
| 0.7.2[38] | 18 maja 2006 | Gimmick[39] | |
| 0.7.1[40] | 5 stycznia 2006 | Noodle | |
| 0.7[41] | 24 stycznia 2005 | Wombat | |
| 0.6[42] | 1 marca 2004 | Widget | Dodanie wsparcia dla systemów plików JFS i XFS. |
| 0.5[43] | 21 czerwca 2003 | Nova | Wprowadzenie wsparcia dla PAM, LVM i GRUB. |
| 0.4[44] | 18 grudnia 2002 | Dragon | |
| 0.3[45] | 7 sierpnia 2002 | Firefly | |
| 0.2[46] | 17 kwietnia 2002 | Vega | |
| 0.1[47] | 11 marca 2002 | Homer | Pierwsze wydanie, stworzone od podstaw ((ang.) from scratch). |
Istnieje wiele dystrybucji Linuksa opartych na systemie Arch Linux. Do najpopularniejszych należą m.in.:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
