Remove ads
Antoni Berezowski (ur. 9 maja 1847 w Awratyniu koło Żytomierza, zm. około 22 października 1916 (lub około 1917) w Bourail na Nowej Kaledonii) – polski szlachcic, powstaniec styczniowy, wykonawca nieudanego zamachu na cesarza Aleksandra II 6 czerwca 1867 w Paryżu.
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
9 maja 1847 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
około 22 października 1916 (lub 1917[1]) |
._Nouvelle_Imaqerie_d'Epinal_6_juin_1867_№14.jpg)
Syn szlachcica z rodziny Berezowskich – współwłaścicieli Awratynia w powiecie żytomierskim[2], nauczyciela fortepianu, Józefa Berezowskiego i Kamili z domu Rygniewicz[3]. W młodości Antoni Berezowski pracował w fabryce, mając 16 lat, wbrew woli ojca, wziął udział w powstaniu styczniowym jako żołnierz pułku jazdy wołyńskiej u pułkownika[a] Ruszczewskiego[4][3]. Po upadku powstania wyemigrował i od 1865 mieszkał w Paryżu, pracując tam jako ślusarz w warsztatach Kolei Północnej[5] gdzie wcześniej znalazł zatrudnienie jego dowódca z powstania Ruszczewski[3].
Remove ads
Cesarz Aleksander II przyjechał do Paryża 1 czerwca 1867 na światową wystawę gospodarczą. Berezowski, obecny na dworcu kolejowym w czasie powitania cesarza, podjął wtedy zamiar zastrzelenia Aleksandra. 5 czerwca zakupił za 5 franków dwulufowy pistolet, a 6 czerwca udał się w rejon hipodromu Longchamp w Lasku Bulońskim, którędy z parady wojskowej wracał cesarz z dwoma swoimi synami Włodzimierzem Aleksandrowiczem i Aleksandrem Aleksandrowiczem (późniejszym cesarzem Aleksandrem III) oraz władcą francuskim Napoleonem III. Około godziny 17:00 Berezowski oddał strzał, jednak zmodyfikowany przez niego pistolet eksplodował przy wystrzale i jedna kula trafiła w konia jednego z ochraniających imperatora żołnierzy, a druga eksplodowała w pistolecie, raniąc również samego Berezowskiego[3]. Tłum widzów pochwycił zamachowca.
Remove ads
15 lipca 1867 odbyła się rozprawa sądowa. Berezowski oświadczył, że wykonał zamach bez wpływu innych osób lub organizacji, a motywowała go chęć walki o niepodległą Polskę i ukarania sprawcy cierpień narodu polskiego po powstaniu styczniowym. Wyraził też żal, że musiał dokonać zamachu w bliskiej Polsce Francji, narażając tym interesy francuskie. Ława przysięgłych departamentu Sekwany uznała te okoliczności za łagodzące i skazała oskarżonego na dożywotnie ciężkie roboty na Nowej Kaledonii.
Antoni Berezowski został najpierw wywieziony do Tulonu, następnie 24 października 1867 opuścił Europę. 8 maja 1868 próbował uciec w Numei. Dostał się do portu w mieście, ale spóźnił się na statek płynący do Australii[6]. Po dwóch dniach został odnaleziony. W 1886 oznajmiono mu o zamianie katorgi na dożywotnie zesłanie. Otrzymał działkę o powierzchni 5 hektarów. Do końca życia pozostał na Nowej Kaledonii, mieszkając w miasteczku Bourail. Podtrzymywali z nim kontakt listowny Hieronim Ruszczewski, Seweryn Elżanowski i Józef Gałęzowski – kierownik biura w Credit Foncier de France[3].
Zmarł 22 października 1916 o godzinie 10:30 w szpitalu Marais na wyspie Nou[3].
Sporna jest (była) data śmierci Berezowskiego: według niektórych przekazów zmarł on około 22 października 1916[7], natomiast podług twierdzenia Rafała Roga w pracy pod tytułem: Polscy królobójcy powstaniec zmarł prawdopodobnie około 1917[1]. Tę drugą datę roczną śmierci Berezowskiego podaje Jerzy Besala w swojej książce pod tytułem Tajemnice historii Polski[8].
Remove ads
Życie Antoniego Berezowskiego było kanwą powieści Jana Józefa Szczepańskiego pod tytułem Ikar z 1966 i jej kontynuacji pod tytułem Wyspa z 1968.
- Chodzi o Hieronima Michała Ruszczewskiego (1813–1880)[9], w powstaniu styczniowym majora, dowódcę 1 dywizjonu 2 Pułku Jazdy Wołyńskiej. Ruszczewski jest później wzmiankowany jako podpułkownik, ale na nekrologu występuje wciąż jako major[10].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads