Remove ads
Andrzej Artur Zamoyski herbu Jelita (ur. 2 kwietnia 1800 w Wiedniu, zm. 29 października 1874 w Krakowie) – hrabia, działacz polityczny i gospodarczy w Królestwie Polskim, szambelan dworu królewskiego Mikołaja I Romanowa w 1830 roku[1], jeden z czołowych przedstawicieli pracy organicznej.
.jpg) Grafika Maksymiliana Fajansa | |
 Jelita | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | |
| Dzieci |
Zofia, ż. F. Żółtowskiego |
| Rodzeństwo |
Konstanty, Jan, Władysław, Celina, Jadwiga, Zdzisław, August, Eliza, Stanisław |
Syn Stanisława Kostki Zamoyskiego i Zofii z Czartoryskich Zamoyskiej, brat gen. Władysława Zamoyskiego. Przez matkę, Zofię z Czartoryskich, należeli Zamoyscy do „puławskiego” odłamu arystokracji polskiej, odłamu pielęgnującego tradycję Sejmu Czteroletniego i 3 maja, tradycję patriotyczną, ale „umiarkowaną”, która nawiązywała do odgórnych i ostrożnych reform, zaplanowaną ongi przez Familię dla ratowania ginącego państwa. Natomiast żona Andrzeja Zamoyskiego, Róża z Potockich, była wnuczką Szczęsnego, a siostrą przyrodnią Branickich, wywodziła się więc z „targowickiego gniazda”[2]. W 1824 roku poślubił Różę Potocką z którą miał pięciu synów: Władysława, Stanisława, Andrzeja, Jana i Zdzisława oraz trzy córki: Zofię (1825-1873) zamężną z Franciszkiem Żółtowskim, Cecylię (1831-1904) z ks. Jerzym Lubomirskim i Różę (1836-1915) z ks. Eugeniuszem Lubomirskim[3]. Brał udział w powstaniu listopadowym[4].
Od 1842 organizował w swej rezydencji w Klemensowie zjazdy ziemian, w 1848 zawiązał „Spółkę Żeglugi Parowej na Rzekach Spławnych Królestwa hrabia Zamoyski et Compania”, uruchomił produkcję statków i barek. Spółkę założył razem z francuskim inżynierem Edwardem Guibertem. W następnych latach wciągnął do tej spółki fundusze innych członków rodziny i innych ziemian oraz Leopolda Kronenberga[5]. Część spółki w 1871 odkupił od niego Maurycy Fajans. Wydawca i od 1847 redaktor Roczników Gospodarstwa Krajowego[6]. Inicjator i prezes Towarzystwa Rolniczego (1858–1861). Był też właścicielem Pałacu Zamoyskich na Nowym Świecie; w latach 1843–1846 zlecił przebudowę pałacu pod kierunkiem Henryka Marconiego.
Przeciwnik Aleksandra Wielopolskiego, który w 1861 spowodował rozwiązanie Towarzystwa Rolniczego. W 1862 roku skrytykował pismo podpisane przez biskupa Jana Marszewskiego domagające się utrzymania świeckiej władzy papieża[7]. We wrześniu 1863 roku po zamachu na Fiodora Berga dokonanego z Pałacu Zamoyskich, na rozkaz cara Aleksandra II musiał opuścić Królestwo Polskie. Po wydaleniu przebywał w Paryżu i Dreźnie. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1846-1874)[8].
Pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim[9]. Rząd rosyjski nie pozwolił na sprowadzenie zwłok do Warszawy. Dopiero w październiku 1923 roku pochowano go w podziemiach warszawskiego kościoła św. Krzyża[10].
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads