Andrias

Andrias – rodzaj płazów ogoniastych z rodziny skrytoskrzelnych (Cryptobranchidae). Obejmuje największe płazy dzisiejszego świata: salamandra olbrzymia japońska osiąga długość 1,44 metra, natomiast salamandra olbrzymia chińska aż 1,8 m.

Andrias
Tschudi, 1837[1]
Salamandra olbrzymia japońska (A. japonicus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Podrząd	Cryptobranchoidea
Rodzina	skrytoskrzelne
Rodzaj	Andrias
Typ nomenklatoryczny
Salamandra scheuchzeri Holl, 1831
Synonimy Proteocordylus[a] Eichwald, 1831[2] Megalobatrachus Tschudi, 1837[3] Sieboldia J.E. Gray, 1838[4] Sieboldtia[b] — Agassiz, 1838[5] Hydrosalamandra Leuckart, 1840[6] Tritogenius[c] Gistel 1848[7] Tritomegas Duméril, Bibron & Duméril, 1854[8] Megalobranchus[d] — Van der Hoeven, 1855[9] Sieboldiana[e] — Ishikawa, 1904[10] Plicagnathus Cook, 1917[11]
Gatunki
7 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Ewolucja

Według różnych analiz filogenetycznych rodzaje Andrias i Cryptobranchus (do którego należy skrytoskrzel) oddzieliły się od siebie w paleogenie lub w kredzie późnej, około 55–70 milionów lat temu^[12]. Skamieniałości wymarłych gatunków Andrias znajdowane były m.in. na terenach obecnych Niemiec, Czech i Kanady, co sugeruje, że rodzaj ten miał w przeszłości większy niż obecnie zasięg^[13]. Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Matsui i in. (2008) zarówno rodzina skrytoskrzelnych jak i rodzaj Andrias tworzą grupy monofiletyczne^[14].

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Japonii i Chińskiej Republice Ludowej^[15].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1837 roku szwajcarski przyrodnik i podróżnik Johann Jakob von Tschudi, w artykule zatytułowanym O Homo diluvii testis, Andrias Scheuchzeri, opublikowanym w czasopiśmie „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde”^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wymarły A. scheuchzeri.

Etymologia

• Proteocordylus: w mitologii greckiej Proteusz (gr. Πρωτεύς Prōteús, łac. Proteus) był bóstwem morskim, synem Posejdona i Tetydy, który mógł dowolnie zmieniać swój kształt^[16]; κορδύλη kordulē ‘obrzęk, guz’^[17]. Gatunek typowy: „P. diluvii, Cuv.” (= Homo diluvii testis Scheuchzer).
• Andrias: gr. ανδρειος andreios ‘silny, odważny’, od ανηρ anēr, ανδρος andros ‘mężczyzna’^[18].
• Megalobatrachus (Megalobranchus): gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki, duży’; βατραχος batrakhos ‘żaba’^[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Megalobatrachus sieboldi Tschudi, 1837 (= Triton japonicus Temminck, 1836).
• Sieboldia (Sieboldtia, Sieboldiana): Philipp Franz Balthasar von Siebold (1796–1866), niemiecki lekarz i botanik^[18]. Gatunek typowy: nie wyznaczony.
• Hydrosalamandra: gr. ὑδρο- hudro- ‘wodny’, od ὑδωρ hudōr, ὑδατος hudatos ‘woda’; σαλαμάνδρα salamandra ‘salamandra’^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Megalobatrachus sieboldi Tschudi, 1837 (= Triton japonicus Temminck, 1836).
• Tritogenius: gr. τριτων tritōn ‘traszka’^[19]; γενυς genus ‘policzek’^[20].
• Tritomegas: gr. τριτων tritōn ‘traszka’^[19]; μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Megalobatrachus sieboldi Tschudi, 1837 (= Triton japonicus Temminck, 1836).
• Plicagnathus: łac. plico ‘spasować, splatać’^[22]; gr. γναθος gnathos ‘żuchwa’^[23]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Plicagnathus matthewi Cook, 1917.

Podział systematyczny

Do rodzaju należy pięć żyjących współcześnie gatunków^[15]:

• Andrias cheni Xu, Gong, Li, Jiang, Huang & Huang, 2023
• Andrias davidianus (Blanchard, 1871) – salamandra olbrzymia chińska^[24]
• Andrias japonicus (Temminck, 1836) – salamandra olbrzymia japońska^[25]
• Andrias jiangxiensis Lu, Wang, Chai, Yi, Peng, Murphy, Zhang, & Che, 2022
• Andrias sligoi (Boulenger, 1924)

oraz wymarłe:

• Andrias matthewi (Cook, 1917)
• Andrias scheuchzeri Tschudi, 1837

Uwagi

1. Nomen oblitum.
2. Błąd typograficzny w nazwie Sieboldia J.E. Gray, 1838.
3. Nowa nazwa dla Andrias Tschudi, 1837.
4. Niepoprawna późniejsza pisownia Megalobatrachus Tschudi, 1837.
5. Niepoprawna późniejsza pisownia Sieboldia J.E. Gray, 1838.