Allopurynol

Allopurynol, allopurinol (łac. allopurinolum) – organiczny związek chemiczny, izomer hipoksantyny. Stosowany jako lek. Jest inhibitorem oksydazy ksantynowej, zmniejsza wytwarzanie ksantyn i kwasu moczowego.

Allopurynol

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 3,5,7,8-tetrazabicyklo[4.3.0]nona-3,5,9-trien-2-on Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. allopurinolum[1] inne allopurinol
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C5H4N4O
Masa molowa	136,11 g/mol
Wygląd	biały lub prawie biały proszek[1]
Identyfikacja
Numer CAS	315-30-0
PubChem	2094
DrugBank	DB00437
SMILES C1=C2C(=NC=NC2=O)NN1
Właściwości Gęstość 1,635 g/cm³[2]; ciało stałe Rozpuszczalność w wodzie bardzo trudno[1] w innych rozpuszczalnikach etanol: bardzo trudno[1] eter etylowy: bardzo trudno[1] Temperatura topnienia 350 °C[3] Kwasowość (pKa) 9,4
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H301, H317 Zwroty P P280, P301+P310 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki Toksyczny (T) Zwroty R R25, R43 Zwroty S S28, S36/37, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła[2] 0 2 0   Numer RTECS UR0785000 Dawka śmiertelna LD50 78 mg/kg (mysz, doustnie)
Podobne związki
Pochodne	oksypurynol
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	M04AA01, M04AA51
Farmakokinetyka Procent wchłaniania 80–90% (doustnie) Okres półtrwania 1–3 h Wiązanie z białkami osocza i tkanek 0% Metabolizm wątrobowy Wydalanie 20% z kałem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie

Mechanizm działania

Mechanizm działania allopurynolu polega na blokowaniu aktywności oksydazy ksantynowej^[4]. Enzym ten w szlaku katabolizmu puryn^[5] utlenia hipoksantynę do ksantyny, a potem ksantynę do kwasu moczowego. Allopurynol powoduje zahamowanie powstawania kwasu moczowego, a co za tym idzie, zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi i moczu.

Efektem działania allopurynolu jako leku jest ograniczenie ryzyka tworzenia złogów w nerkach, a także zapobieganie tworzeniu się złogów (kamieni) szczawianowo-wapniowych w drogach moczowych.

Własności farmakokinetyczne

Allopurynol wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi po 1 godzinie. Biologiczny okres półtrwania w osoczu wynosi 2–3 godziny, natomiast jego podstawowego metabolitu – oksypurynolu – średnio 18 godzin. Pozostałe metabolity allopurynolu to: rybozyd allopurynolu i 7-rybozyd oksypurynolu.

Wskazania

Allopurynol jest stosowany w:

• leczeniu pierwotnej i wtórnej dny moczanowej
• leczeniu wtórnej hiperurykemii spowodowanej chemio- i radioterapią niektórych chorób nowotworowych (zespół ostrego rozpadu guza)
• w zespole Lescha-Nyhana
• redukcji ryzyka powstawania złogów (kamieni) moczanowych w drogach moczowych.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazany jest w ciąży oraz u dzieci (z wyjątkiem zespołu Lescha-Nyhana i hiperurykemii wtórnej w leczeniu chorób nowotworowych). Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na ten lek, a także występowanie ciężkich zmian skórnych w przeszłości.

Działania niepożądane

Podczas stosowania allopurynolu może dochodzić do występowania skutków niepożądanych. Są one zwykle łagodne, najczęściej są to zmiany skórne (występujące z częstością ok. 2%), a także zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (brak łaknienia, nudności, biegunka), bóle głowy oraz hipertermia polekowa.

Bardzo rzadko mogą wystąpić alergiczne odczyny skórne, niektóre z nich potencjalnie zagrażające życiu, na przykład: zespół Stevensa-Johnsona, toksyczna nekroliza naskórka^[6] oraz zespół nadwrażliwości na allopurynol, za który odpowiedzialny jest metabolit allopurynolu – oksypurynol. W przebiegu tego zespołu występują: rumieniowe złuszczające wykwity skórne, gorączka, objawy zapalenia wątroby, eozynofilia, a także śródmiąższowe zapalenie nerek.

Występowanie zespołu nadwrażliwości na allopurynol jest zwiększone u osób leczonych tiazydowymi lekami moczopędnymi^[7].

Leczenie

Lek stosowany jest doustnie, zwykle w pojedynczej dawce, jednak kiedy dawki dobowe przekraczają 300 mg lub kiedy pojawiają się zaburzenia przewodu pokarmowego allopurynol można podawać w kilku dawkach. Początkowo (przez pierwsze 5–7 dni) podaje się 100 mg na dobę, następnie – jeśli to konieczne – dawki się zwiększa. Dawki dobowe w ciężkich przypadkach mogą wynosić 900 mg. W pierwszym tygodniu leczenia allopurynol podaje się razem z kolchicyną lub niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym, co zapobiega występowaniu ostrych napadów dny. Jeżeli ostry napad dny wystąpi już w czasie stosowania allopurynolu, nie należy go odstawiać, lecz zastosować lek przeciwzapalny.

Preparaty allopurynolu dostępne są w Polsce pod następującymi nazwami handlowymi: Allupol, Milurit, Zyloric, Argadopin.

Przypisy

1. Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
2. Department of Chemistry, The University of Akron: Allopurinol. [dostęp 2012-02-09]. (ang.).
3. Allopurinol, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00437 (ang.).
4. Allopurynol (opis profesjonalny). [w:] Lekarze pacjentom – aktualne informacje o lekach [on-line]. bazalekow.mp.pl. [dostęp 2014-06-22].
5. Robert K. Murray, Daryl K. Granner, Peter A. Mayes, Victor William Rodwell, Harold A. Harper: Biochemia Harpera. Wyd. VI uakt. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, s. 369. ISBN 978-83-200-3573-5.
6. J.C. Roujeau, J.P. Kelly, L. Naldi, B. Rzany i inni. Medication use and the risk of Stevens-Johnson syndrome or toxic epidermal necrolysis. „N Engl J Med”. 333 (24), s. 1600–1607, Dec 1995. DOI: 10.1056/NEJM199512143332404. PMID: 7477195.
7. Markel A. Allopurinol-induced DRESS syndrome.. „Isr Med Assoc J”. 7 (10), s. 656–660, 2005. PMID: 16259349. (ang.).

Bibliografia

• Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 263. ISBN 978-83-200-3725-8. (tom I)
• Jan Kazimierz Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Robert Adamowicz: Leki współczesnej terapii. Warszawa: Split Trading, 2005, s. 221. ISBN 83-85632-82-4.
• Allopurynol, [w:] Indeks Leków MP, opis substancji, Medycyna Praktyczna [dostęp 2012-06-04].
• Allupol – charakterystyka produktu leczniczego. [dostęp 2012-06-04].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Encyklopedie internetowe (rodzaj indywiduum chemicznego):

• PWN: 3868051