Aleksander Michał Pociej

Aleksander Michał Pociej (ur. 1774, zm. przed 13 czerwca 1846) – ostatni oboźny wielki litewski, polski działacz patriotyczny, wolnomularz.

Ten artykuł dotyczy ostatniego oboźnego wielkiego litewskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Aleksander Michał Pociej

Pociej
Rodzina	Pociejowie
Data urodzenia	1774
Data śmierci	przed 13 czerwca 1846
Ojciec	Leonard Pociej
Matka	Marianna (Maria Aleksandra) Radziwiłł, c. Albrechta, secundo voto Michałowa Granowska
Żona	Anna Korzeniowska
Dzieci	Teodor Idalia
Odznaczenia

Biografia

Urodził się jako pogrobowiec Leonarda Pocieja. W dzieciństwie znajdował się pod opieką dziadka macierzystego, Albrechta Radziwiłła, oraz ojczyma, Michała Antoniego Granowskiego, pisarza wielkiego koronnego i sekretarza wielkiego koronnego.

Już na progu kariery publicznej otrzymał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego ordery Świętego Stanisława (dokładna data nieznana^[1]) i Orła Białego(21 listopada 1793^[1] lub 4 stycznia 1795^[2]).

Przed 18 lutego 1794 został mianowany oboźnym litewskim. 29 czerwca przybył do Wilna, gdzie został jednym z adiutantów Jakuba Jasińskiego. Został ciężko ranny 4 listopada w trakcie obrony Pragi, co upamiętnił Adam Mickiewicz w Księdze VI Pana Tadeusza, wspominając, iż hrabia Pociej po insurekcji kościuszkowskiej wrócił na Litwę i wspierał Polaków udających się na emigrację oraz Legiony Polskie we Włoszech. Wiadomo również, że jeszcze wcześniej Aleksander Pociej przekazał na potrzeby powstania pokaźną sumę 20 tys. zł^[1]. Udział w insurekcji przypłacił zajęciem dóbr przez władze rosyjskie, które jednak po pewnym czasie oddały je w kuratelę Ludwikowi Tyszkiewiczowi i Michałowi Granowskiemu, którzy mieli odpowiadać za przyszłe zachowanie Pocieja.

W 1802 oboźny uczestniczył w powitaniu Aleksandra I w Wilnie. W kolejnych latach fundował stypendia dla studentów Uniwersytetu Wileńskiego i uczestniczył w przygotowaniach do powstania na Litwie. Po wkroczeniu wojsk Napoleona został członkiem komitetu organizującego wojsko litewskie, na którego potrzeby znowu przekazał darowiznę. Po klęsce Napoleona w Rosji przejściowo znalazł się w Krakowie (1813), lecz już latem 1815 przewodniczył w tzw. Komisji Radziwiłłowskiej powołanej do rozstrzygania spraw spadkowych po Dominiku Radziwille^[1].

W grudniu 1817 został delegatem powiatu trockiego na sejmik gubernialny wileński, ale prawdopodobnie udziału w nim nie wziął. Natomiast pisemnie zgłosił wniosek o zorganizowanie składki na sprowadzenia zwłok Kościuszki do Wilna i wystawienia mu tam pomnika. Był jednym z założycieli Wileńskiego Towarzystwa Typograficznego (1818–1822), ale nie przejawiał tu większej aktywności^[1].

Latem 1821 został przez Michała Römera przyjęty do Towarzystwa Patriotycznego. Za przynależność do tej ostatniej organizacji był więziony w 1826/1827, a następnie do marca 1830 znajdował się pod nadzorem policji.

Był członkiem lóż masońskich (co najmniej od 1810): Wielki Wschód Narodowy, Doskonała Jedność, Szkoła Sokratesa, Pochodnia Północna (Mińsk) i Zum Guten Hirten (Wilno).

Pokaźny majątek Pocieja, złożony zarówno z dóbr odziedziczonych po ojcu, jak i posagu żony, został poważnie uszczuplony przez ofiarność oboźnego i sekwestr rosyjski w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Ostateczny cios fortunie rodowej zadały konfiskaty po powstaniu listopadowym^[1].

Rodzina

Żona – Anna z Korzeniowskich (zm. 1815), córka Kajetana, cześnika pińskiego. Syn – Teodor (1798–1852), powstaniec listopadowy, członek emigracji popowstaniowej, zmarł w nędzy w Paryżu jako ostatni przedstawiciel magnackiej linii Pociejów. Córka – Idalia (zm. 1839), żona pułkownika Adama Sołtana, a następnie Czudowskiego^[1].