Loading AI tools
Adrenoleukodystrofia (choroba Siemerlinga-Creutzfeldta, ang. adrenoleukodystrophy, ALD, Siemerling-Creutzfeldt disease) – choroba uwarunkowana genetycznie dotykająca mężczyzn, o typie dziedziczenia sprzężonego z chromosomem X[1]. Za objawy choroby odpowiada mutacja w genie ABCD1 w locus Xq28[1].
Jest związana z zaburzoną peroksysomalną beta-oksydacją kwasów tłuszczowych o bardzo długich łańcuchach (ang. very long fatty acids, VLFA), co prowadzi do nagromadzenia ich w różnych narządach[1]. Z klinicznego punktu widzenia najistotniejsze jest ich gromadzenie w ośrodkowym układzie nerwowym oraz korze nadnerczy. W obrazie klinicznym dominują objawy takie jak: padaczka, ataksja, objawy niedoczynności kory nadnerczy, postępujące otępienie, nadreaktywność, głuchota, zaburzenia wzroku[2] które w najcięższych postaciach choroby pojawiają się między 5–10 rokiem życia. Stopniowe i postępujące uszkodzenie tych narządów najczęściej doprowadza do śmierci w okresie pokwitania.
Rozpoznanie opiera się na zebranym wywiadzie rodzinnym i stwierdzeniu podwyższonego poziomu VLCFA w surowicy krwi[1][3]. Ponadto można oznaczyć poziom VLCFA w hodowlach fibroblastów skóry i erytrocytach oraz wykonać badania molekularne (analiza mutacji w genie ABCD1)[1]. W badaniu MRI ośrodkowego układu nerwowego stwierdzane są zmiany demielinizacyjne, które w 90% przypadków obejmują płaty potyliczne i częściowo ciemieniowe wraz z płatem ciała modzelowatego[1][4].
Nie ma w pełni skutecznego leczenia przyczynowego adrenoleukodystrofii[1]. W 1980 zapoczątkowano terapię dietetyczną, polegającą na ograniczeniu spożycia bardzo długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, jednakże dieta ta nie obniżyła stężenia nasyconych VLCFA w osoczu[5]. Normalizację stężenia bardzo długołańcuchowych nasyconych kwasów tłuszczowych w osoczu uzyskano, gdy połączono ograniczenie diety z doustną suplementacją trioleinianu gliceryny (GTO) i trierukanu gliceryny (GTE), prawdopodobnie poprzez hamowanie endogennego układu wydłużania kwasów tłuszczowych[6].
Archives of Neurology opublikowało w 2005 roku wyniki badań przeprowadzonych przez lekarzy z Kennedy Krieger Institute w Baltimore, które udowodniły skuteczność oleju Lorenza[7], jednakże kolejne prowadzone badania wskazywały, że olej ten nie jest skuteczny w wariantach mózgowych tej choroby, ale korzyść mogą odnieść pacjenci bezobjawowi, nosicielki genu, a także osoby chorujące na warianty niezajmujące mózgu[8]. Obecnie metoda leczenia opierająca się na diecie eliminacyjnej i przyjmowaniu oleju Lorenza jest zalecana najczęściej u chłopców między 3. a 6. rokiem życia, u których nie stwierdza się jeszcze objawów neurologicznych ani odchyleń w badaniu MRI lub gdy zmiany te są minimalne[1].
Jedyną metodą mogącą dać pełne wyleczenie pacjentów z adrenoleukodystrofią jest allogeniczna transplantacja komórek macierzystych układu krwiotwórczego, której celem jest dostarczenie choremu komórek macierzystych, które następnie przekształcają się w OUN na mikroglej, który produkuje prawidłowe białka ALDp oraz ma zdolność metabolizowania VLCFA w OUN[1][5]. Metoda ta jest stosowana u chorych z objawami bardzo wczesnego zajęcia mózgu[5]. Ze względu na to, że procedura przeszczepu w dalszym ciągu wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, HSCT nie wykonuje się u chorych z zaawansowanymi objawami neurologicznymi, rozległą demielinizacją, a także u pacjentów bezobjawowych z prawidłowym obrazem MRI mózgowia, ponieważ nie można przewidzieć, u którego z nich rozwinie się ciężka mózgowa postać adrenoleukodystrofii[1].
W 2010 ukazały się badania nad terapią genową, w wyniku której modyfikowano wektory lentiwirusowe w celu uzyskania ekspresji ABCD1, a następnie przeszczepiano je pacjentom, stosując podobną procedurę jak w przypadku przeszczepu szpiku kostnego lub komórek macierzystych[9].
W lipcu 2021 Europejska Agencja Leków zatwierdziła preparat Skysona do terapii genowej do stosowania u dzieci i młodzieży z wczesną adrenoleukodystrofią mózgową z mutacją ABCD1 i bez dopasowanych dawców spośród rodzeństwa[10]. Jednak w październiku 2021 bluebird bio poinformowało o wycofaniu swojego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii preparatu Skysona[11].
W 2022 amerykańska Agencja Żywności i Leków wydała przyspieszoną zgodę firmie bluebird bio na terapię genową preparatem Skysona w leczeniu wczesnej, aktywnej mózgowej adrenoleukodystrofii u chłopców w wieku 4 do 17 lat[12]. Preparat ten stał się najdroższym lekiem na świecie, ponieważ koszt terapii wynosił 3 miliony dolarów[13].
Odmianą ALD jest adrenomieloneuropatia (AMD) czyli późna odmiana, pojawiająca się u młodych mężczyzn (przed 30 rokiem życia).
Na obraz kliniczny choroby składają się: objawy postępującego spastycznego niedowładu kończyn dolnych, ataksja móżdżkowa, upośledzenie czucia i zaburzenia zwieraczy, niedoczynność kory nadnerczy. Objawy te w początkowym stadium choroby mogą sugerować rozwój stwardnienia rozsianego, jednakże obecność podwyższonego poziomu VLFA pozwala ustalić rozpoznanie.
- film Olej Lorenza
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
