Admiral Scheer

Admiral Scheer – niemiecki krążownik ciężki typu Deutschland z okresu II wojny światowej. Wraz z bliźniaczymi jednostkami: „Lützow” i „Admiral Graf Spee” określany jako „pancernik kieszonkowy”. Okręt nazwano imieniem admirała Reinharda Scheera – dowódcy niemieckich sił morskich podczas bitwy jutlandzkiej w 1916^[1].

Admiral Scheer

Klasa	krążownik ciężki
Historia
Stocznia	Kriegsmarinewerft Wilhelmshaven
Położenie stępki	25 czerwca 1931[1]
Wodowanie	1 kwietnia 1933
Kriegsmarine
Wejście do służby	12 listopada 1934[1]
Zatonął	9 kwietnia 1945
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 12 100 t pełna: 16 200 t
Długość	186 m
Szerokość	21,6 m
Zanurzenie	7,4 m
Napęd
8 silników wysokoprężnych Man o łącznej mocy 52 000 KM napędzających 2 śruby
Prędkość	28 węzłów (51,8 km/h)
Zasięg	8900 Mm
Uzbrojenie
6 dział 280 mm w dwóch pancernych wieżach artyleryjskich 8 dział 150 mm 6 dział 105 mm 8 dział 37 mm 10 dział 20 mm 8 wyrzutni torped kaliber 533 mm
Wyposażenie lotnicze
2 samoloty: Heinkel He 60; od 1939 Arado Ar 196[2]
Załoga	etat pokojowy: 726; stan wojenny: 1340[3]

Historia i służba

Model krążownika „Admiral Scheer” w skali 1:100

Budowa

Decyzję o budowie okrętu mającego zastąpić stary pancernik „Lothringen” zatwierdził Reichstag w 1930 niewielką większością głosów. Kontrakt na budowę jednostki, która otrzymała tymczasowe oznaczenie "Panzerschiff B/Ersatz Lothringen", przyznano stoczni Reichmarinewerft w Wilhelmshaven.

Stępkę pod jednostkę położono 25 czerwca 1931. Wodowanie miało miejsce 1 kwietnia 1933. Tego dnia jednostce nadano nazwę „Admirał Scheer”, a matką chrzestną była córka admirała, którego imieniem nazwano okręt.

Dowódcy krążownika Admiral Scheer

Okres	Stopień	Dowódca
listopad 1934 – wrzesień 1936	KzS	Wilhelm Marschall
wrzesień 1936 – październik 1938	KzS	Otto Ciliax
październik 1938 – październik 1939	KzS	Hans-Heinrich Wurmbach
październik 1939 – czerwiec 1941	KzS	Theodor Krancke
czerwiec 1941 – listopad 1942	KzS	Wilhelm Meendsen-Bohlken
listopad 1942 – styczeń 1943	FKpt.	Ernst Gruber (mWdGb)
luty 1943 – kwiecień 1944	KzS	Richard Rothe-Roth
kwiecień 1944 – kwiecień 1945	KzS	Ernst-Ludwig Thienemann

Hiszpańska wojna domowa

Pierwszą misją „Admiral Scheer” była rozpoczęta 23 lipca 1936, podczas której ewakuował niemieckich cywilów z objętej wojną domową Hiszpanii. 31 maja 1937 ostrzelał port w Almerii i samo miasto w odwecie za atak lotniczy przeprowadzony dwa dni wcześniej na siostrzaną jednostkę „Deutschland”, powodując wiele strat materialnych w postaci zniszczonych budynków i zabicie 24, oraz zranienie kilkudziesięciu osób^[4].

W marcu 1939 okręt uczestniczył w zajęciu litewskiego portu Kłajpeda jako flagowa jednostka dowódcy wiceadm. Wilhelma Marshalla. W kwietniu Admirał Scheer wyszedł w oceaniczny rejs na Atlantyk, podczas którego przygotowywał się do podjęcia działań krążowniczych przeciwko żegludze. Do Wilhelmshaven powrócił 3 maja 1939^[5].

II wojna światowa

Wybuch wojny zastał okręt w Wilhelmshaven, gdzie 4 września 1939 został po raz pierwszy zbombardowany przez samoloty RAF. Niemiecka jednostka pomimo czterech bezpośrednich trafień nie odniosła większych uszkodzeń, ponieważ bomby nie wybuchły^[6][7].

W październiku 1940 krążownik został wysłany w rejs rajderski na Ocean Atlantycki, trwający do 1 kwietnia kolejnego roku. 23 października 1940 opuścił Gotenhafen (okupacyjna nazwa Gdyni) i udał się do Brunsbüttel, które zostało wybrane jako punkt oczekiwania na nowe rozkazy^[7].

1 listopada niezauważony przedarł się na północny Atlantyk przez Cieśninę Duńską, kosztem dwóch marynarzy zmytych z pokładu^[8]. Tam 5 listopada, dzięki informacjom wywiadu, napotykał konwój HX-84 płynący z Halifaksu w Nowej Szkocji, który był osłaniany jedynie przez krążownik pomocniczy HMS „Jervis Bay”^[8]. Najpierw tego dnia „Scheer” zatopił samotny statek „Mopan”, po zdjęciu z niego załogi, po czym wykrył konwój^[9]. Dowódca krążownika, komandor Edward Fegen podjął decyzję o obronie konwoju. „Admiral Scheer” otworzył ogień ze swych dział kalibru 280 mm. W odległości 10 Mm wywiązała się walka, w wyniku której krążownik pomocniczy po 22 minutach zatonął. Sam „Admiral Scheer” nie został trafiony^[9]. Walka „Jervis Bay” umożliwiła jednak rozproszenie w tym czasie konwoju tak, że niemiecki krążownik z 37 statków odnalazł tylko siedem, z czego zatopił pięć i jeden uszkodził, a ostrzelany statek pasażerski „Rangitiki” zdołał uciec^[9]. Do celu dotarły 32 statki (w tym polskie „Morska Wola” i „Puck”)^[9]. Atak wywołał jednak duże zakłócenie ruchu konwojowego między Ameryką a Wielką Brytanią, który przywrócono w pełni dopiero 17 listopada^[9]. Podjęto poszukiwania niemieckiego okrętu, które jednak okazały się nieskuteczne, a sam „Admiral Scheer” zmienił obszar działania na środkowy Atlantyk^[9][10].

14 listopada „Scheer” uzupełnił zapasy ze statku zaopatrzeniowego „Nordmark”, po czym do kolejnego spotkania z „Nordmarkiem” 16 grudnia, napotkał i zatopił dwa statki^[11]. Przechodząc w grudniu 1940 na południowy Atlantyk, zdobył dwa statki (w tym jeden „Duquesa” z żywnością) i zatopił dwa dalsze w Zatoce Gwinejskiej^[11]. W lutym 1941 okręt przeszedł na Ocean Indyjski i w dniach 20-22 lutego na północ od Madagaskaru zatopił trzy statki i zdobył jeden^[11]. Tam zmylił pościg Royal Navy i 1 kwietnia 1941 powrócił tą samą drogą do Kilonii. W czasie tego rajdu w sumie zatopił krążownik pomocniczy i 13 statków, a 3 dalsze zdobył, o łącznej pojemności 113 213 BRT, ponadto uszkodził dwa statki^[12]. Był to najskuteczniejszy rejs rajderski pojedynczego okrętu niemieckiego podczas tej wojny^[12][a]. Od września 1941 w składzie Floty Bałtyckiej działał na Morzu Alandzkim, blokując marynarkę radziecką. W 1942 stacjonował w Norwegii i działał na północy. Między innymi uczestniczył w operacji Wunderland, której celem było sparaliżowanie radzieckiej żeglugi na wodach arktycznych^[13].

W 1943 przebywał na Morzu Bałtyckim. W październiku 1944 okręt ogniem swojej artylerii wspierał oddziały niemieckie walczące na półwyspie Sõrve (wyspa Sarema, obecnie Estonia) w ramach operacji desantowej Armii Czerwonej Moonsund polegającej na wyparciu wojsk III Rzeszy z archipelagu Wysp Moonsundzkich. W tym też czasie atakowany był kilkakrotnie przez radzieckie lotnictwo, nie ponosząc jednak żadnych uszkodzeń^[14]. Niemiecki okręt intensywnie wspierał walczące wojska w strefie przybrzeżnej do marca 1945, kiedy to musiał wycofać się z walki z powodu zużycia mechanizmów okrętowych i rozkalibrowania intensywnie używanej artylerii. By przywrócić jednostce zdolność bojową, wysłano ją na remont do Kilonii^[15].

9 kwietnia 1945 krążownik poszedł na dno (po g. 22.45), zatopiony bombami lotniczymi w basenie stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Przewrócony do góry dnem został częściowo złomowany (do lipca 1945 wydobyto metale kolorowe), resztę wraku zasypano gruzem i ziemią^[15][16].

Dzwon okrętowy znajduje się do dzisiaj w Muzeum Marynarki w Wilhelmshaven.

Wrak odnaleziono w 2024 roku^[17].

Kariera wojenna

Kariera wojenna krążownika Admiral Scheer

Data	Jednostka	Bandera	Pojemność [BRT]	Los
5 listopada 1940	SS „Mopan”	Wielka Brytania	5389	zatopienie
5 listopada 1940	HMS „Jervis Bay”	Royal Navy	14164	zatopienie w walce
5 listopada 1940	SS „Maidan”	Wielka Brytania	7908	zatopienie
5 listopada 1940	SS „Trewellard”	Wielka Brytania	5201	zatopienie
5 listopada 1940	SS „Kenbane Head”	Wielka Brytania	5225	zatopienie
5 listopada 1940	SS „Beaverford”	Wielka Brytania	10142	zatopienie
5 listopada 1940	SS „Fresno City”	Wielka Brytania	4995	zatopienie
24 listopada 1940	SS „Port Hobart”	Wielka Brytania	7448	zatopienie
1 grudnia 1940	SS „Tribesman”	Wielka Brytania	6242	zatopienie
17 grudnia 1940	SS „Duquesa”	Wielka Brytania	8652	zdobyty
17 stycznia 1941	SS „Sandefjord”	Norwegia	8083	zdobyty
20 stycznia 1941	SS „Barneveld”	Holandia	5597	zatopienie
20 stycznia 1941	SS „Stanpark”	Wielka Brytania	5103	zatopienie
20 lutego 1941	SS „British Advocate”	Wielka Brytania	6994	zdobyty
20 lutego 1941	SS „Grigorios C.”	Grecja	2546	zatopienie
21 lutego 1941	SS „Canadian Cruiser”	Wielka Brytania	6992	zatopienie
22 lutego 1941	SS „Rantau Pandjang”	Holandia	2542	zatopienie
25 sierpnia 1942	SS „Aleksandr Sibirjakow”	ZSRR	1384	zatopienie w walce
Razem	18 jednostek w tym 17 parowców i 1 krążownik pomocniczy	5 bander	114 607	Σ

Uwagi

1. Jedynie nieco bardziej skuteczny (19 statków zatopionych i 3 zdobyte, 115 622 BRT) był wspólny rejs pancerników „Scharnhorst” i „Gneisenau”. Kasperski 2015 ↓, s. 44