Adam Słodowy

Adam Stanisław Słodowy (ur. 3 grudnia 1923 w Czarnkowie, zm. 10 grudnia 2019 w Warszawie) – polski popularyzator majsterkowania, autor i prowadzący program telewizyjny Zrób to sam (1959–1983), autor książek i scenariuszy, major Ludowego Wojska Polskiego.

Adam Słodowy

Adam Słodowy z kultowym wskaźnikiem-strzałką wskazuje elementy odkurzacza (1975)
major
Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1923 Czarnków
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 2019 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1944–1958
Siły zbrojne	Ludowe Wojsko Polskie
Odznaczenia

Życiorys

Syn Antoniego i Zofii^[1]. Urodził się w Czarnkowie nad Notecią^[2] w Wielkopolsce^[3], gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej w latach 1930–1937^[4]. Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1944 pracował w fabryce maszyn w Baczkach, 60 km od stolicy^[5]. W 1944 r. zgłosił się na ochotnika do wojska, wojnę ukończył w Szczecinie jako oficer artylerii^[5]. Od 1950 do 1958 wykładał w Oficerskiej Szkole Artylerii Przeciwlotniczej w Koszalinie^[6], po czym w Wojskowej Akademii Technicznej. Odszedł ze służby w stopniu majora^[7].

Po opuszczeniu wojska zajął się popularyzacją majsterkowania. W 1958 na wystawie motoryzacyjnej zorganizowanej przez Wydawnictwa Komunikacyjne na Placu Konstytucji w Warszawie zaprezentował własnoręcznie wykonany^[8][9] w Czarnkowie^[7] samochód^[10][5]. Od 1959 r. pracował w TVP, gdzie początkowo konstruował urządzenia sceno-techniczne. Dla Teatru Telewizji przygotował obrotową scenę^[11]. Dla stacji wymyślił ponad 60 urządzeń usprawniających pracę^[3]. W latach 1961–1978 był redaktorem Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Dziecięcych TVP^[12]. Znany był jako prezenter programu Zrób to sam. Był on częścią czwartkowego Ekranu z bratkiem, a potem niedzielnego Teleranka^[11]; Adam Słodowy prezentował w nim osobiście, jak z ogólnie dostępnych rzeczy (np. zużytych opakowań) można zrobić zabawki i przedmioty użytkowe. Program był nadawany przez 24 lata od 1959 r. do 1983 r., łącznie wyemitowano 505 odcinków^[5]. Prowadził też program telewizyjny Adam Słodowy w domowym warsztacie (Program II, 1979)^[13]. W 1983 r. przeszedł na emeryturę^[14][5].

Napisał ponad 10 książek poświęconych samodzielnemu majsterkowaniu, które bywały wznawiane, w tym Lubię majsterkować, przeznaczoną dla starszych odbiorców, zamieszczając niektóre informacje prezentowane wcześniej w telewizji, a także projekty nowych zabawek i urządzeń. Książka została przetłumaczona na języki obce, a jej łączny nakład wyniósł ponad 560 000 egzemplarzy^[15]. Napisał także książki o samochodach, dotyczące głównie obsługi i napraw pojazdów marki Škoda. Szacuje się, że łączny nakład publikacji książkowych Słodowego o majsterkowaniu wynosi 2,5 mln egzemplarzy^[5].

Artykuły o majsterkowaniu publikował również w prasie, np. w miesięczniku Horyzonty Techniki dla dzieci, podpisując je inżynier Adam Słodowy^[16][5].

Był autorem projektu witraży dla starostwa powiatowego w rodzinnej miejscowości^[7].

Słodowy wraz z Romanem Huszczo był autorem scenariusza do serii dwudziestu filmów animowanych dla dzieci Pomysłowy Dobromir (1973–1975) i Pomysłowy wnuczek (1984–1988), a także filmu Śrubokręt i spółka (1976). Zagrał (przebrany za kobietę) w filmie Seksmisja epizodyczną rolę, w ramach której prowadził program telewizyjny ucząc o robieniu na drutach^[17].

Jako senior wystąpił w kampanii reklamowej dla firmy rozprowadzającej artykuły budowlane, w 2004 w Zielonej Górze^[18] i w 2006 w Skierniewicach^[19] był gościem honorowym podczas otwarcia supermarketów budowlanych. Był konsultantem przy publikacji wydawnictw książkowych. Współuczestniczył w budowie samolotu w USA^[5].

Na wniosek dzieci 21 marca 1974 r. został Kawalerem Orderu Uśmiechu; ceremonia wręczenia odznaczenia odbyła się dwa lata później^[20], 13 marca 1976 r. w Pałacu Młodzieży w Warszawie – otrzymał legitymację z numerem 107. Od premiera otrzymał nagrodę „za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży oraz za działalność popularyzatorską w dziedzinie politechnizacji”^[21]. W 1983 r. dostał nagrodę literacką Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich jako autor najpoczytniejszych książek w bibliotekach publicznych^[22][5]. Pozytywnie o twórczości Słodowego wypowiadały się osoby spoza branży księgarskiej^[10][7].

Profesor Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na wieść o śmierci prezentera stwierdził: „...Zamyka się pewien rozdział historii TV”^[23][24].

W kulturze

Działalność popularyzatorską Słodowego satyryk Ludwik Jerzy Kern utrwalił w swojej poezji opublikowanej w tygodniku Przekrój, a tygodnik Radio i Telewizja zamieścił parodię dotyczącą telewizyjnego programu^[5]. Osoba Adama Słodowego pojawiła się w dowcipach politycznych.

10 września 2021 w Szkole Podstawowej nr 1 w Czarnkowie, do której uczęszczał, otwarto klasę – Pracownię Techniki im. Adama Słodowego, w której zgromadzono narzędzia i pamiątki po konstruktorze^[25][4][26].

Życie prywatne

Pradziadek Adama był stelmachem^[27], budował powozy konne^[5]. Ojciec Adama Słodowego – Antoni, był urzędnikiem skarbowym oraz autorem książki o historii okolicy Czarnkowa: Krótki zarys dziejów powiatu czarnkowskiego i miasta Czarnkowa z roku 1926^[28][29]. Adam miał siostrę^[2]. W 1928 rodzina przeprowadziła się do nowo wybudowanego domu^[30].

Pierwszą żoną Słodowego była Jadwiga (1925–1968)^[31][28][32], mieli dwóch synów, pochodzących z Czarnkowa^[30], którzy osiedlili się poza Polską: starszy – Piotr, matematyk i fizyk, mieszka w Australii w Melbourne^[33], a młodszy – Wojciech, lekarz – w USA w Chicago^[5]. Drugą żoną została Bożenna Kwiatkowska-Słodowy^[5][4]. Małżeństwo mieszkało w Warszawie w mieszkaniu M3^[5] i unikało medialnego rozgłosu^[33].

W 2015 redaktor przeszedł udar^[34][35][36]. W lipcu 2019 media opublikowały nieprawdziwą informację o jego śmierci^[37].

Adam Słodowy zmarł wieczorem 10 grudnia 2019 r., w wieku 96 lat^[38][39]. Został skremowany i pochowany na cmentarzu Powązkowskim 17 stycznia 2020^[31][32] (kwatera 76-1-25).

Twórczość

Grób Adama Słodowego na cmentarzu Powązkowskim

Książki

na temat majsterkowania i motoryzacji

• Budowa samochodu amatorskiego 1958, Wydawnictwa Komunikacyjne
• Podręcznik kierowcy amatora 1959, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966
• To wcale nie jest trudne 1963 Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Umiem majstrować 1964, Nasza Księgarnia
• Budujemy przyczepki campingowe 1965, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Samochód bez tajemnic 1966, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Usprawniam własny samochód, 1971, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Lubię majsterkować 1973
• Jeżdżę samochodem Skoda S-100 i 1000 MB: technika jazdy, obsługa i usprawnienia, 1973, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Majsterkowanie dla każdego 1976, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Majsterkuję narzędziami EMA-COMBI 1980, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Sam obsługuję samochód 1969, 1972, 1978

proza

• Diabły drzemią na ścianach 1993, Dom Wydawniczy Rebis (zbiór opowiadań)

Scenariusze

• Serial Śrubokręt i spółka, 1976
• Serial Pomysłowy Dobromir, 1973–1975
• Serial Pomysłowy wnuczek, 1984–1988^[40]

Zobacz też

• Arvind Gupta